Brontekst bekijken van Leopold II van België

{{Infobox dynastie
| afbeelding     = Leopold ii garter knight.jpg
| naam           = Leopold II
| leven          = 1835 – 1909
| functie        = [[Belgische monarchie|Koning der Belgen]]
| periode        = [[17 december]] [[1865]] – [[17 december]] [[1909]]
| voorganger     = [[Leopold I van België|Leopold I]]
| opvolger       = [[Albert I van België|Albert I]]
| functie2       = [[Hertog van Brabant (België)|Hertog van Brabant]]
| periode2       = [[9 april]] [[1835]] – [[17 december]] [[1865]]
| voorganger2    = ''geen''
| opvolger2      = [[Leopold van België|Prins Leopold van België]]
| functie3       = [[Lijst van staatshoofden van Congo-Kinshasa|Soeverein van de Onafhankelijke Congostaat]]
| periode3       = 1 juli [[1885]] – 15 november [[1908]]
| voorganger3    = ''geen''
| opvolger3      = Zichzelf als Koning der Belgen
| geboortedatum  = [[9 april]] [[1835]]
| geboorteplaats = [[Brussel (stad)|Brussel]]
| sterfdatum     = [[17 december]] [[1909]]
| sterfplaats    = [[Laken (België)|Laken]]
| vader          = [[Leopold I van België|Leopold I]]
| moeder         = [[Louise Marie van Orléans]]
| dynastie       = [[Huis Saksen-Coburg en Gotha|Saksen-Coburg en Gotha]]
| broerzus       = [[Lodewijk Filips van België]]<br>[[Filips van België]]<br>[[Charlotte van België]]
| partner        = [[Marie Henriëtte van Oostenrijk|Maria Hendrika van Oostenrijk]]
| kinderen       = [[Louise van België]]<br>[[Leopold van België]]<br>[[Stefanie van België]]<br>[[Clementine van België]]
| heraldiek      = [[Bestand:Coat_of_Arms_of_the_King_of_the_Belgians_(1837-1921).svg|145px]]
| heraldiek-uitleg = Wapen als Koning der Belgen
}}
{{Zijbalk Leopold II van België}}
[[Bestand:Queen Victoria, portrait of Leopold, Duc de Brabant, 25 July 1841 (cropped).jpg|thumb|Portret van de zesjarige Leopold door [[Victoria van het Verenigd Koninkrijk|koningin Victoria]]]]

'''Leopold Lodewijk Filips Maria Victor van Saksen-Coburg en Gotha'''<ref>Frans: ''Léopold Louis Philippe Marie Victor''</ref> ([[Brussel (stad)|Brussel]], [[9 april]] [[1835]] – [[Laken (België)|Laken]], [[17 december]] [[1909]]), [[prins van België]], hertog van Saksen, prins van [[Hertogdom Saksen-Coburg en Gotha|Saksen-Coburg en Gotha]], [[Hertog van Brabant (België)|hertog van Brabant]] en [[Leopold II in de Belgische Senaat|senator]], was de tweede [[Belgische monarchie|koning der Belgen]]. Hij was de tweede, maar de oudste overlevende zoon van [[Leopold I van België]] en [[Louise Marie van Orléans]]. Hij volgde op [[17 december]] [[1865]] zijn vader op en bleef koning tot zijn dood.

Leopold II was ook de stichter, eigenaar en soeverein van de [[Onafhankelijke Congostaat]] (of Congo-Vrijstaat), zijn privé-project. Dit werd hem toegezegd door de [[Koloniale Conferentie van Berlijn]]. Ten tijde van zijn koningschap zijn er veel [[Wandaden in Congo-Vrijstaat|gruweldaden in Congo-Vrijstaat]] gepleegd, waardoor zijn nalatenschap omstreden is.

== Jeugd ==
Leopold werd op 9 april 1835 geboren in het [[Koninklijk Paleis van Brussel]] als tweede kind van de regerende Belgische koning Leopold I en diens tweede vrouw Louise, de dochter van de Franse koning [[Lodewijk Filips I van Frankrijk|Lodewijk Filips]]. Een eerder geboren zoon was in 1834 tijdens zijn eerste levensjaar gestorven, zodat Leopold in de praktijk het oudste overlevende kind was. Toen hij twee jaar was kreeg Leopold een broer, [[Filips van België|Filips]], en op zijn vijfde kwam er een zus bij, [[Charlotte van België|Charlotte]].

De Franse [[Februarirevolutie (1848)|revolutie van 1848]] dwong Lodewijk Filips, Leopolds grootvader aan moederszijde, om te vluchten naar het Verenigd Koninkrijk. Twee jaar later, in 1850, stierf hij. Leopolds fragiele moeder was erg getroffen door de dood van haar vader en haar gezondheid verslechterde. Nog datzelfde jaar stierf ze aan tuberculose, toen Leopold 15 jaar oud was.

== Huwelijk en maîtresses ==
Leopold werd uitgehuwelijkt op 18-jarige leeftijd. Op 22 augustus 1853 huwde hij in Brussel met aartshertogin [[Marie Henriëtte van Oostenrijk|Maria Hendrika van Oostenrijk]]. Zij was de kleindochter van [[keizer Leopold II]] en haar vader [[Jozef Anton Johan van Oostenrijk|aartshertog Jozef van Oostenrijk]] was paltsgraaf van Hongarije. Keizer Frans Jozef verleende Leopold de orde van het Gulden Vlies als huwelijksgeschenk.

In 1855 maakte Leopold met zijn echtgenote een lange reis door de [[Middellandse Zee]] en hij bracht een bezoek aan [[Rome (stad)|Rome]] en het [[Vaticaanstad|Vaticaan]]. Hij werd er ontvangen door paus Pius IX.

Leopold en Maria Hendrika van Oostenrijk hadden vier kinderen:
* [[Louise van België|Louise]] (1858-1924), trouwde met [[Filips van Saksen-Coburg en Gotha]];
* [[Leopold van België|Leopold]] (1859-1869);
* [[Stefanie van België|Stefanie]] (1864-1945), trouwde met [[Rudolf van Oostenrijk (1858-1889)|Rudolf van Oostenrijk]];
* [[Clementine van België|Clementine]] (1872-1952), trouwde met [[Napoleon Victor Bonaparte]].

Na de dood van kroonprins Leopold verzuurde het huwelijk tussen Leopold en Maria Hendrika. Na de geboorte van hun jongste dochter Clementine ontstond er een breuk tussen de twee echtgenoten. Omdat Leopolds enige zoon en troonopvolger op jonge leeftijd overleed, werd zijn broer, prins [[Filips van België|Filips, graaf van Vlaanderen]], de wettige troonopvolger; maar daar deze nagenoeg doof was, achtte Leopold hem niet in staat de Belgische [[troon]] te bestijgen. Hij vestigde zijn hoop op diens zoon [[Boudewijn van België (1869-1891)|Boudewijn]], die echter eveneens vroegtijdig stierf. Uiteindelijk stierf ook Filips nog vóór Leopold, en werd Leopold II rechtstreeks opgevolgd door [[Albert I van België|Albert]], Boudewijns jongere broer.

De Franse danseres prinses [[Cléo de Mérode]] (1875-1966) zou geruime tijd de maîtresse van Leopold zijn geweest, hoewel zij dat altijd heeft ontkend. De koning heeft een tijdlang de spotnaam ''Cléopold'' gekregen en er circuleerden spotprenten over deze vermeende affaire.

Nadat de koningin in 1902 overleden was, kreeg Leopolds minnares [[Blanche Delacroix]], barones de Vaughan (1883-1948), een vaste residentie in [[Laken (België)|Laken]], in de [[Villa Vanderborght]] en ook een in [[Oostende]]. Via een onderaardse gang (geheime [[tunnel]]) kon Leopold zonder gezien te worden vanuit het Koninklijk Chalet de villa van zijn [[maîtresse]] bereiken.

Blanche Delacroix schonk de oude vorst twee buitenechtelijke zoons:
* [[Lucien Durrieux|Lucien Philippe Marie Antoine Durrieux]] (1906–1984);
* [[Philippe Durrieux|Philippe Henri Marie François Durrieux]] (1907–1914).

Toen Blanche zwanger was van haar tweede zoon, liepen er geruchten, dat niet Leopold, maar haar vroegere minnaar [[Antoine Durrieux|Durrieux]] - waarmee ze na de dood van Leopold huwde - de vader was. Durrieux dook in die tijd ook te pas en te onpas op in Brussel. Haar tweede zoon werd geboren met [[atrofie]] aan de linkerhand; juist die handicap was voor Leopold het bewijs dat hij de vader is. Vijanden van de koning spotten dat het jongetje "een stompje heeft zoals de negers bij wie Leopold een hand heeft laten afhakken".

De koning was dolgelukkig en bedroefd tegelijk; na drie dochters en een voortijdig gestorven zoon had hij ineens twee zonen, maar deze waren uitgesloten van de Belgische troon. De koning bedacht ze met ''[[titre de courtoisie|titres de courtoisie]]'' (zonder decreet of erkenning) van hertog van Tervuren en graaf van Ravenstein. Ze kregen samen met hun moeder een groot deel van de erfenis, in tegenstelling tot zijn dochters. Leopold trouwde vijf dagen voor zijn dood met Blanche in een religieuze ceremonie, die geen enkele validiteit had onder de Belgische wet. Na haar tweede huwelijk kregen de jongens de naam Durrieux.

<gallery>
Maria Hendrika of Austria and Leopold of Belgium.jpg|Maria Hendrika van Oostenrijk en Leopold II van België.
Your Majesty! at your age....jpg|Pastoor: 'Oh Sire, op uw leeftijd!'<br />Koning: 'Probeer mij maar eens na te doen!'
La baronne Vaughan.jpg|Leopold en barones de Vaughan.
Cartoon depicting the fiftieth anniversary of the King Leopold 2 Of the Belgians.jpg|Cartoon die de vijftigste verjaardag van Koning Leopold II van de Belgen uitbeeldt.
Leopold ii garter knight.jpg|Als ridder in de [[Orde van de Kousenband]] en [[Orde van het Gulden Vlies]].
</gallery>

== Hertog van Brabant ==
[[Bestand:Leopold Louis Philippe Marie Victor (1835-1909); kroonprins en hertog van Brabant, later koning Leopold II der Belgen, Granzella, Felixarchief, 12 12732.jpg|thumb|left|120px|Leopold, hertog van Brabant (1853)]]

=== Senator van rechtswege ===
{{Zie hoofdartikel|Leopold II in de Belgische Senaat}}
Als prins en troonopvolger droeg Leopold de titel [[Hertog van Brabant (België)|hertog van Brabant]] en [[Leopold II in de Belgische Senaat|zetelde hij in de Belgische Senaat]] van 9 april 1853 tot 10 december 1865.

=== Plannen voor een aanval op Nederland ===
{{Zie hoofdartikel|Plannen van Leopold II voor een aanval op Nederland}}

Prins Leopold bleek vergevorderde plannen te hebben gehad om [[Nederland]] binnen te vallen. Prins Leopold stuurde in 1854 een spionagemissie naar Nederland en werkte een aanvalsplan uit. Het plan werd evenwel nooit uitgevoerd, vanwege het uitblijven van steun van Europese bondgenoten.

== Bestuur over België als Koning der Belgen==
{{Wikisource klein|Troonrede van koning Leopold II van België over de Frans-Duitse Oorlog}}

Op 17 december 1865 volgde Leopold II zijn vader op als Koning der Belgen.<!-- Er moet toch veel meer geschreven zijn over de periode tussen 1865 en het eerste hier vermelde incident uit 1902 (2019: Frans-Duitse Oorlog toegevoegd) -->

=== Frans-Duitse Oorlog ===
In 1870 brak de [[Frans-Duitse Oorlog]] uit. In België groeide de vrees dat het land in dit conflict tussen beide buurlanden zou verzeild geraken. De [[Verenigde Kamers]] (de gemeenschappelijke vergadering van de leden van de [[Kamer van volksvertegenwoordigers]] en de [[Senaat (België)|Senaat]]) vergaderden in buitengewone zitting over deze militaire dreiging op 8 augustus 1870. Tijdens deze vergadering gaf koning Leopold II een troonrede over de Belgische houding in de [[Frans-Duitse Oorlog]] van 1870 en sprak hij zijn hoop uit dat België zijn neutraliteit in dit conflict niet geschonden zou zien. België zou uiteindelijk niet betrokken raken in de Frans-Duitse Oorlog.

=== Koning-Bouwheer ===
[[Bestand:Brussels_Cinquantenaire_R02.jpg|thumb|De [[triomfboog]] van het ''[[Jubelpark|Jubelpark-]]'' complex in [[Brussels Hoofdstedelijk Gewest|Brussel]]]]
Leopold gaf opdracht tot het bouwen van een groot aantal gebouwen, stadsprojecten en openbare werken. Deze projecten leverden hem het epitheton op van ''Koning-Bouwheer'' (''le Roi-Bâtisseur'' in het [[Frans]]). De openbare gebouwen bevonden zich voornamelijk in [[Brussels Hoofdstedelijk Gewest|Brussel]], [[Oostende]] en [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]], en omvatten de [[Wellingtonrenbaan]], de [[Koninklijke Gaanderijen|Koninklijke Galerijen]] en het Maria Hendrikapark in [[Oostende]]; het [[Koninklijk Museum voor Midden-Afrika]] en het omliggende park in [[Tervuren]]; het [[Jubelpark]] met de triomfboog en het complex, het [[Dudenpark]] in Brussel en het [[station Antwerpen-Centraal]].

Naast zijn openbare werken verwierf en bouwde hij tal van privé-eigendommen voor zichzelf binnen en buiten België. Hij breidde het terrein van het [[Kasteel van Laken|Koninklijk Kasteel van Laken uit]] en bouwde de [[Koninklijke Serres van Laken|koninklijke serres]], de Japanse toren en het Chinese paviljoen bij het paleis. In de [[Ardennen]] bestonden zijn domeinen uit 6.700 hectare bossen en landbouwgronden en de [[Kasteel|kastelen]] van [[Château Royal d'Ardenne|Ardenne]], [[Koninklijk kasteel van Ciergnon|Ciergnon]], Fenffe, Villers-sur-Lesse en Ferage. Hij bouwde ook belangrijke [[landgoed]]eren aan de [[Côte d'Azur|Franse Rivièra]], waaronder de ''Villa des Cèdres'' en zijn [[Hortus botanicus|botanische tuin]], en de [[Villa Leopolda]]. Deze Villa Leopolda liet hij in 1902 bouwen in [[Villefranche-sur-Mer]] aan de [[Frankrijk|Franse]] [[Côte d'Azur|Azurenkust]]. Deze villa wordt anno 2009 beschouwd als een van de duurste huizen ter wereld.

Volgens historici als Wm. Roger Louis en [[Adam Hochschild]] zijn de leopoldiaanse bouwprojecten grotendeels gefinancierd met winsten uit de exploitatie van de [[Onafhankelijke Congostaat]]. Dat valt echter niet te rijmen met de chronologie: de constructies dateren in niet geringe mate van vóór de oprichting van Congo in 1885.<ref>Matthew G. Stanard, "King Leopold's Bust. A Story of Monuments, Culture, and Memory in Colonial Europe", in: ''Journal of Colonialism and Colonial History'', 2011, nr. 2, {{DOI|10.1353/cch.2011.0020}}</ref> Daarna duurde het nog tien jaar alvorens het Congolese rubber en ivoor Europa begon te bereiken. In 1896 had de kolonie voor het eerst een begrotingsevenwicht. Op dat moment was de transformatie van Brussel al minstens drie decennia aan de gang en waren verschillende grote projecten afgewerkt of in een eindstadium (de [[Louizalaan]] en het [[Ter Kamerenbos]], de [[Overwelving van de Zenne]], het [[Justitiepaleis van Brussel|Justitiepaleis]], het [[Jubelpark]] …).<ref>Liane Ranieri, ''Léopold II, urbaniste'', 1973</ref> Ondergefinancierde werven zoals de [[Kunstberg]] en de Triomfboog van het Jubelpark hebben ongetwijfeld geprofiteerd van het Congolese fortuin dat Leopold vergaarde in de bonanzajaren vóór de afstand van 1908, maar het was dus maar een deel van de gebouwen die rechtstreeks gefinancierd werd door winsten uit de exploitatie van Congo. Bijvoorbeeld het [[Koninklijk Museum voor Midden-Afrika]] in [[Tervuren]], de [[Koninklijke Gaanderijen]] in Oostende en de vernieuwing van het [[Kasteel van Laken]] werden rechtstreeks door deze exploitatie in Congo gefinancierd.<ref>{{Citeer nieuws
| achternaam = Koen Vidal, Marc Reynebeau
| voornaam = 
| auteurlink = 
| werk = 
| datum = 27/06/2020
| titel = ‘Een waarheidscommissie? De waarheid is al gekend’
| uitgever = [[De Standaard]]
| bezochtdatum = 
| pagina's = 
| taal = 
| url = https://www.standaard.be/cnt/dmf20200626_05002919
|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220928130150/https://www.standaard.be/cnt/dmf20200626_05002919|archiefdatum=2022-09-28}}</ref>

Leopold wilde niet dat na zijn dood de verzameling landgoederen, gronden en erfgoedgebouwen die hij privé had verzameld, zouden worden verspreid onder zijn dochters, die allemaal getrouwd waren met een buitenlandse prins. In 1900 richtte hij de [[Koninklijke Schenking]] op, waarmee hij het grootste deel van zijn eigendom aan de Belgische natie schonk. Deze constructie zorgde ervoor dat latere generaties van de Belgische koninklijke familie nog steeds het voorrecht kregen om deze gebouwen te gebruiken.

{{BeginKolommen}}
'''In Brussel'''
* Het [[Koninklijk Paleis van Brussel|Koninklijk Paleis]]
* Het [[Kasteel van Laken]]
* De [[Koninklijke Serres van Laken]]
* De [[Nationale Basiliek van het Heilig Hart|Basiliek van Koekelberg]]
* De [[Onze-Lieve-Vrouwekerk (Laken)|Onze-Lieve-Vrouwekerk van Laken]]
* Het [[Justitiepaleis van Brussel|Justitiepaleis]]
* De [[Tervurenlaan]]
* Het [[Koninklijk Museum voor Midden-Afrika]] in [[Tervuren]]
* [[Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België]]
* Het [[Jubelpark]]
{{NieuweKolom}}
'''In [[Oostende]]'''
* De [[Koninklijke Gaanderijen]] (1902-1906)
* De Koninklijke villa (Het Koninklijk Chalet 1874)
* Het Maria Hendrikapark
* De [[Koninklijke stallingen]] en de nabijgelegen tennisclub
* De neogotische [[Sint-Petrus-en-Pauluskerk (Oostende)|Sint-Petrus-en-Pauluskerk]]
* The Royal Yacht club van Oostende
* De [[de Smet de Naeyerbruggen]]
* De Koninklijke Golf Club Oostende
* eerste concept van het latere [[Thermae Palace Hotel|Palais des Thermes]]
{{NieuweKolom}}
'''In [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]]'''
* De [[ZOO Antwerpen|Zoo van Antwerpen]]
* Het [[station Antwerpen-Centraal|Centraal Station]]
* Het [[Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen|Koninklijk Museum voor Schone Kunsten]]
{{EindeKolommen}}

=== Aanslag ===
{{Zie hoofdartikel|Aanslag op Leopold II van België}}

Op 15 november 1902 vond een [[Aanslag op Leopold II van België|aanslag op koning Leopold II]] plaats. De [[Italië|Italiaanse]] [[anarchisme|anarchist]] [[Gennaro Rubino]], een werkloze schrijnwerker, probeerde koning Leopold II te vermoorden. Historica [[Anne Morelli]] schreef hierover het boek ''Rubino, de aanslag op Leopold II''. Toen de koninklijke familie terugkeerde van het [[Te Deum (hymne)|Te Deum]] in de kathedraal, vuurde Rubino een paar schoten af naar de koets. Hij miste en werd opgepakt. Met zijn daad wilde hij de betogers wreken die in de lente van dat jaar werden neergeschoten toen ze de straat op trokken voor het algemeen stemrecht.<ref>[https://www.epo.be/uitgeverij/boekinfo_boek.php?isbn=9789064451249 Morelli, Anne, ''Rubino, De aanslag op Leopold II'', epo]{{Dode link}}</ref>

=== Nadagen van zijn koningschap ===
In 1904 kreeg de koning van de Duitse keizer [[Wilhelm II van Duitsland|Wilhelm II]] [[Frans-Vlaanderen]] en twee miljoen [[pond sterling]] aangeboden als België de Duitsers ongehinderd door hun land zouden laten trekken bij een conflict met Frankrijk. Leopold weigerde dit aanbod.{{Bron?||2012|11|25}}

Een van de laatste wetten die door Leopold bekrachtigd werden, was de wet op de [[dienstplicht]] waardoor één zoon per gezin (indien medisch geschikt bevonden) voor een periode soldaat moest worden. Leopold II ijverde altijd voor het afschaffen van de [[doodstraf in België]].{{Bron?||2019|03|06}} Iedere terdoodveroordeelde Belg kon, tijdens zijn bewind, rekenen op ondertekening van de gratieverlening.

In december 1909 onderging Leopold een darmoperatie, waarna hij een paar dagen later overleed aan een hersenbloeding. Leopold was exact 44 jaar koning en is daarmee vooralsnog de langst regerende Belgische vorst.

== Congo ==
[[Bestand:Cartoon depicting Leopold 2 and other emperial powers at Berlin conference 1884.jpg|thumb|Cartoon met Leopold II en andere grootmachten op de Berlijnconferentie 1884]]
[[Bestand:MutilatedChildrenFromCongo.jpg|thumb|De handen van kinderen werden door sommige plantage-uitbaters afgehakt indien de hoeveelheid rubber die werd opgehaald niet voldeed aan hun verwachtingen.]]
{{Zie hoofdartikel|Onafhankelijke Congostaat|Wandaden in Congo-Vrijstaat}}

Leopold was de oprichter en enige eigenaar van Congo-Vrijstaat, ook wel [[Onafhankelijke Congostaat]] genoemd, en al zijn mensen, een particulier project dat namens hem werd ondernomen.<ref name="ewans">{{Citeer boek|titel=European Atrocity, African Catastrophe: Leopold II, the Congo Free State and its Aftermath|auteur=Ewans|voornaam=Sir Martin|taal=en|uitgever=[[Routledge (uitgeverij)|Routledge]]|plaats=Abingdon, England|datum=2017|ISBN=9781317849070|doi=10.4324/9781315829173}}</ref> {{Rp|136}} Hij gebruikte ontdekkingsreiziger [[Henry Morton Stanley]] en de door hemzelf opgerichte [[Association internationale du Congo]] om hem te helpen aanspraak maken op Congo, een gebied dat nu bekend staat als de [[Congo-Kinshasa|Democratische Republiek Congo]]. Tijdens de [[Koloniale Conferentie van Berlijn|Conferentie]] van [[Koloniale Conferentie van Berlijn|Berlijn]] van 1884–1885 hebben de koloniale staten van Europa zijn claim op het gebied goedgekeurd onder de voorwaarde dat de levens van de inheemse bewoners in Congo-Vrijstaat verbeterd moesten worden.<ref name="ewans" />{{Rp|122–124}}

Hoewel Leopold II in zijn memorandum "Afrique" van 26 augustus 1875 in de aanloop naar de kolonisatie humanitaire bekommernissen aangaf (hij was getroffen door de gruwelverhalen over de [[slavernij]] van [[David Livingstone|Livingstone]])<ref>{{Citeer boek | achternaam =Op de Beeck | voornaam =Johan | auteurlink =Johan Op de Beeck | medeauteurs = | datum =2020 | titel =Leopold II. Het hele verhaal | hoofdstuk = | uitgever =Horizon | plaats = | ISBN =9789463962094 | NUR = | pagina's =751 | taal =nl | URL =https://www.horizon.be/boek/298/johan-op-de-beeck-leopold-ii.html | bezochtdatum =16 oktober 2020}}</ref>{{rp|186-187}}, negeerde hij nadien deze voorwaarden en werden miljoenen Congolese inwoners, waaronder kinderen, verminkt en vermoord.<ref name="ewans" /> {{Rp|115,118,127}} Hij leidde Congo met de [[Force Publique]] voor zijn persoonlijke verrijking.<ref>Ascherson (1999), p. 8.</ref>

Zijn persoonlijk fortuin kwam er in eerste instantie door het verzamelen en verhandelen van ivoor. Na een stijging van de rubberprijs vanaf 1890, dwong hij met extreem geweld de inheemse bevolking sap te verzamelen van rubberplanten, wat de opbrengsten voor zijn persoonlijk fortuin de hoogte injoeg.

Het niet halen van de rubberen inzamelquota werd bestraft met de dood. Ondertussen was de Force Publique verplicht om de hand van hun slachtoffers als bewijs te leveren wanneer ze iemand hadden neergeschoten en vermoord, omdat men dacht dat ze anders de munitie (geïmporteerd uit Europa tegen aanzienlijke kosten) zouden gebruiken voor de jacht. Als gevolg hiervan werden de rubberquota gedeeltelijk in afgehakte handen terugbetaald.

De 23 jaar onder het bewind van Leopold II worden gekenmerkt door moordpartijen, slavernij, ontvoeringen, martelingen, verkrachtingen, onthoofdingen en het afhakken van handen. De schattingen over het aantal slachtoffers variëren aanzienlijk. [[Peter Forbath]] noemde ten minste vijf miljoen. Adam Hochschild sprak van tien miljoen.<ref>https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/06/05/leopold-ii-portret-en-controverse. [https://web.archive.org/web/20230220025127/https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/06/05/leopold-ii-portret-en-controverse/ Gearchiveerd] op 20 februari 2023.</ref>

Met het gevoerde beleid is Leopold verantwoordelijk geacht voor de dood van een niet nader te schatten aantal mensen als gevolg van verminking, executie, uithongering, ziekte en ontbering.<ref>David van Reybrouck, ''Congo'', blz. 105-112.</ref> Deze toestanden werden een berucht internationaal schandaal in het begin van de 20e eeuw. Leopold II, die zijn levenseinde zag naderen, gaf toe aan de druk die op hem werd uitgeoefend en droeg, met tegenzin, de kolonie over aan de [[Belgische Staat]], die van zijn kant in oktober 1908 de wet aannam voor de overname van die 'erfenis', waar ze niet zo happig op was. Vooral de progressief liberale kopman [[Georges Lorand]] uitte hevige kritiek in de kamer met betrekking tot een Belgische overname.<ref>Nathan LAUWERS, Georges Lorand (1860-1918): een transnationale progressieve liberaal, Brussel, 2018.</ref><ref>Jean Stengers, 'Belgique et Congo:l'élaboration de la charte coloniale'', Brussel, 1963''.</ref>

Hij gebruikte grote bedragen van de exploitatie van Congo in deze periode voor openbare en particuliere bouwprojecten in België. Hij schonk de privégebouwen vóór zijn dood aan de staat.

Hoewel het een gebied was van meer dan 2 miljoen km² dat zijn eigendom was, zette hij er nooit een voet.<ref>''[http://deredactie.be/permalink/1.732859 Leopold II: koning-bouwheer met privékolonie]'', deredactie.be, geraadpleegd op 1 mei 2015.</ref>

=== Het afstaan van Congo ===
Internationale oppositie en kritiek van de [[Federatie van Katholieke Kringen en Conservatieve Verenigingen|Katholieke Partij]], Progressieve Liberalen<ref>LAUWERS Nathan; Georges Lorand (1860-1918): Een transnationale progressieve liberaal; VUB; 2016</ref> en de [[Belgische Werkliedenpartij|Arbeidspartij]] zorgden ervoor dat het [[Federaal Parlement van België|Belgische parlement]] de koning in 1908 dwong om de Congo-Vrijstaat af te staan aan België. De overeenkomst die leidde tot de overdracht kostte België het aanzienlijke bedrag van 215,5 miljoen frank. Dit werd gebruikt om de schuld van de Congo-Vrijstaat af te lossen en de obligatiehouders ervan uit te betalen, evenals 45,5 miljoen voor Leopolds bouwprojecten in België en een persoonlijke betaling van 50 miljoen aan Leopold zelf.<ref name="ghost">{{Citeer boek|titel=King Leopold's Ghost: A Story of Greed, Terror and Heroism in Colonial Africa|auteur=Hochschild|voornaam=Adam|taal=en|url=https://archive.org/details/kingleopoldsghos00adam|uitgever=Mariner|datum=1998|ISBN=978-0-330-49233-1}}</ref> {{Rp|259}} Congo-Vrijstaat werd onder parlementaire controle omgevormd tot een Belgische kolonie die bekend staat als [[Belgisch-Congo|Belgisch Congo]]. Leopold deed zijn uiterste best om mogelijke bewijzen van wangedrag te verbergen tijdens zijn tijd als heerser van zijn privékolonie. Het hele archief van de Congo Vrijstaat werd verbrand en hij vertelde zijn assistent dat, hoewel Congo hem was afgenomen, "ze niet het recht hebben om te weten wat ik daar deed".<ref name="ghost" />{{Rp|294}}

== Huwelijkspolitiek en nalatenschap ==
[[Bestand:Leopold II and Princess Clémentine Of Belgium make Joyous Entry into the city of 'Antwerp' in 1909.ogg|thumb|Koning Leopold II en prinses Clémentine bezoeken koloniale feesten in Antwerpen ter gelegenheid van de inlijving van Congo bij België]]
[[Bestand:Léon Spilliaert, La mort du roi Léopold II, 1910.jpg|thumb|''De dood van koning Leopold II'' ([[Léon Spilliaert]], 1910). Zijn deken is een Belgische driekleur, in de lucht een Congolese ster.]]

De koning zorgde voor het uithuwelijken van zijn dochters en gebruikte hiervoor zijn verwantschap met alle grote dynastieën. Zijn zuster [[Charlotte van België|Charlotte]] was keizerin van [[Mexico (land)|Mexico]] geweest en zijn dochter was voorbestemd om keizerin te worden van [[Oostenrijk]]. [[Victoria van het Verenigd Koninkrijk|Koningin Victoria]] was een volle nicht van hem. Bovendien was zijn [[Lodewijk Filips I van Frankrijk|grootvader]] koning der [[Frankrijk|Fransen]] geweest. Een huwelijk was voor hem een staatszaak en dat moest zijn eigen vrouw vaak ondervinden, die haar man en het paleis regelmatig ontvluchtte naar haar verblijf in [[Spa (stad)|Spa]].

Een voor een verdwenen zijn dochters uit België:
* Louise (1858-1924), trouwde met [[Filips van Saksen-Coburg en Gotha]]
* Stefanie (1864-1945), trouwde met kroonprins [[Rudolf van Oostenrijk (1858-1889)|Rudolf van Oostenrijk]]
* Clementine (1872-1952), trouwde met [[Napoleon Victor Bonaparte]]
De meeste van deze huwelijken mislukten, waarvoor de vorst zich hevig schaamde.

Bij zijn dood ontstond er een grote rel om het geld. De koning had immers zijn dochters onterfd en zijn kastelen en paleizen als [[Koninklijke Schenking]] aan de Staat overgemaakt, onder beding dat de paleizen ter beschikking bleven van zijn opvolgers.

Vandaag is er alleen nog via de tak van het [[huis Bonaparte]] en van de familie [[Windisch-Graetz (geslacht)|Windisch-Graetz]] rechtstreekse afstamming van Leopold in leven. Leopold werd begraven in Laken.

== Standbeelden en monumenten==
{{Zie hoofdartikel|Lijst van standbeelden van Leopold II van België}}
Er zijn enkele standbeelden gewijd aan Leopold II die verspreid over het land zijn opgericht. De meeste standbeelden dateren uit het [[interbellum]], het hoogtepunt van de koloniaal-patriottistische propaganda. De monumenten moesten helpen om de schandaalsfeer nadat internationale commotie was ontstaan over de [[gruweldaden in Congo-Vrijstaat|wreedheden in Congo-Vrijstaat]] weg te werken en de bevolking warm te maken voor de koloniale onderneming in [[Belgisch-Congo]].<ref>{{Citeer web|url=https://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/508/246/RUG01-002508246_2018_0001_AC.pdf |titel=BELGISCHE KOLONIALE GESCHIEDENIS IN HET KATHOLIEK MIDDELBAAR ONDERWIJS: VERGETEN VERHAAL OF KRITISCH DISCOURS? |auteur=Yolan Devriendt |paginas=13 |datum=2018|archiefurl=https://web.archive.org/web/20201111193433/https://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/508/246/RUG01-002508246_2018_0001_AC.pdf|archiefdatum=2020-11-11}}</ref>

Met name vanwege zijn controversiële beleid in Congo zijn er meermaals voorstellen gedaan om de standbeelden uit de publieke ruimte te verwijderen of ze een andere plaats te geven. Tot 2020 zijn dergelijke voorstellen niet succesvol geweest.<ref name="NPR">{{Citeer nieuws |url=https://www.npr.org/sections/live-updates-protests-for-racial-justice/2020/06/05/871278150/belgians-target-some-royal-monuments-in-black-lives-matter-protest |titel=Belgians Target Some Royal Monuments In Black Lives Matter Protest |auteur=Teri Schultz |werk=NPR |datum=5 juni 2020 |bezochtdatum=7 juni 2020|archiefurl=https://web.archive.org/web/20200701015051/https://www.npr.org/sections/live-updates-protests-for-racial-justice/2020/06/05/871278150/belgians-target-some-royal-monuments-in-black-lives-matter-protest|archiefdatum=2020-07-01}}</ref> Tijdens de internationale [[protesten na de dood van George Floyd]] werden verschillende standbeelden van Leopold II gevandaliseerd terwijl verschillende petities die werden ondertekend door tienduizenden mensen eisten dat bepaalde of alle standbeelden werden verwijderd.<ref name="NPR" /><ref name="HLN 3-6-20">{{Citeer nieuws |url=https://www.hln.be/nieuws/binnenland/al-meer-dan-16-000-handtekeningen-voor-petitie-om-standbeelden-leopold-ii-uit-brussel-weg-te-nemen-tommelein-wil-beeld-in-oostende-niet-verwijderen~a2e5beac/ |titel=Al meer dan 16.000 handtekeningen voor petitie om standbeelden Leopold II uit Brussel weg te nemen, Tommelein wil beeld in Oostende niet verwijderen |werk=Het Laatste Nieuws |datum=3 juni 2020 |bezochtdatum=7 juni 2020|archiefurl=https://web.archive.org/web/20200708201107/https://www.hln.be/nieuws/binnenland/al-meer-dan-16-000-handtekeningen-voor-petitie-om-standbeelden-leopold-ii-uit-brussel-weg-te-nemen-tommelein-wil-beeld-in-oostende-niet-verwijderen~a2e5beac/|archiefdatum=2020-07-08}}</ref><ref name="HLN 6-6-20">{{Citeer nieuws |url=https://www.hln.be/nieuws/binnenland/het-debat-moeten-standbeelden-van-leopold-ii-en-andere-bedenkelijke-historische-figuren-verdwijnen-uit-het-straatbeeld~acf39b09/ |titel=Het Debat. Moeten standbeelden van Leopold II en andere bedenkelijke historische figuren verdwijnen uit het straatbeeld? |werk=Het Laatste Nieuws |datum=6 juni 2020 |bezochtdatum=7 juni 2020|archiefurl=https://web.archive.org/web/20200619195850/https://www.hln.be/nieuws/binnenland/het-debat-moeten-standbeelden-van-leopold-ii-en-andere-bedenkelijke-historische-figuren-verdwijnen-uit-het-straatbeeld~acf39b09/|archiefdatum=2020-06-19}}</ref><ref name="Struys">{{Citeer nieuws |url=https://www.demorgen.be/nieuws/dit-zijn-de-organisatoren-van-de-belgische-black-lives-matter-betogingen~bdcf687b/ |titel=Dit zijn de organisatoren van de Belgische Black Lives Matter-betogingen |auteur=Burno Struys |werk=De Morgen |datum=6 juni 2020 |bezochtdatum=7 juni 2020|archiefurl=https://web.archive.org/web/20200620130019/https://www.demorgen.be/nieuws/dit-zijn-de-organisatoren-van-de-belgische-black-lives-matter-betogingen~bdcf687b/|archiefdatum=2020-06-20}}</ref> Dit zorgde voor heel wat discussies tussen voor- en tegenstanders. Veel voorstanders vinden dat zowel het koningshuis als de Belgische regering [[Belgische excuses aan Congo|excuses aan hebben te bieden aan de Congolese bevolking]]. Tegenstanders vinden dat het vandaliseren en verwijderen van standbeelden geen structurele oplossing is om huidig racisme tegen te gaan. Er wordt ook gepleit om bij standbeelden duidelijk te vermelden wat er in het verleden is gebeurd, wat nu vaak niet of heel beperkt het geval is. In juni 2020 besloot de stad Gent uiteindelijk om het standbeeld van Leopold II aan het zuidpark te laten verwijderen. Of en waar het beeld een nieuwe bestemming krijgt is (nog) niet bekend.<ref name="vrtGent">{{Citeer web|url=https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/06/18/gent-haalt-controversieel-standbeeld-leopold-ii-weg/|titel=Gent haalt controversieel standbeeld Leopold II weg: "Zijn criminele acties verdienen geen eerbetoon, integendeel"|bezochtdatum=2020-06-18|auteur=VRT NWS|datum=2020-06-18|werk=vrtnws.be|taal=nl|archiefurl=https://web.archive.org/web/20200619082651/https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/06/18/gent-haalt-controversieel-standbeeld-leopold-ii-weg/|archiefdatum=2020-06-19}}</ref> Begin juni 2020 wilde een meerderheid van het [[Brussels Hoofdstedelijk Parlement]] dat er een werkgroep werd opgezet om de publieke ruimte te [[dekolonisatie (cultureel)|dekoloniseren]].<ref name="Bruzz">{{Citeer nieuws |url=https://www.bruzz.be/samenleving/brusselse-meerderheid-vraagt-dekolonisering-van-openbare-ruimte-2020-06-04 |titel=Brusselse meerderheid vraagt dekolonisering van openbare ruimte |werk=[[BRUZZ (magazine)|Bruzz]] |datum=4 juni 2020 |bezochtdatum=7 juni 2020|archiefurl=https://web.archive.org/web/20200721140123/https://www.bruzz.be/samenleving/brusselse-meerderheid-vraagt-dekolonisering-van-openbare-ruimte-2020-06-04|archiefdatum=2020-07-21}}</ref>

== Onderscheidingen ==
===Belgische orden===
* Grootmeester van de [[Leopoldsorde (België)|Leopoldsorde]]
* Grootmeester van de [[Kroonorde (België)|Kroonorde]]
* Grootmeester van de [[Orde van Leopold II]]
* Grootmeester van de [[Orde van de Afrikaanse Ster|Afrikaanse Ster]]

===Buitenlandse orden===
{{Kolommen lijst| inhoud=
* Ridder Orde van de Kousenband, [[Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Ierland]]
* Grootkruis in de Orde van St-Stefanus
* Gulden Vlies, door keizer Frans Jozef in 1835
* Grootkruis Orde van Albert de Dappere, [[Hertogdom Anhalt|Anhalt]]
* Ridder Orde van Trouw
* Grootkruis Orde van de Leeuw van Zähringen, [[Groothertogdom Baden|Baden]]
* Grootkruis St. Ferdinand Orde, [[Koninkrijk der Beide Siciliën|Beide Siciliën]]
* Ridder St. Hubertus Orde, [[Koninkrijk Beieren|Beieren]]
* Grootkruis Orde van het Zuiderkruis
* Ridder Keizerlijke Orde Pedro Primeiro, [[Keizerrijk Brazilië|Brazilië]]
* Grootkruis Orde van de Dubbele Draak, [[Qing-dynastie|China]]
* Ridder Orde van de Olifant, [[Denemarken]]
* Grootkruis Orde van het Zegel van Salomon, [[Keizerrijk Ethiopië|Ethiopië]]
* Grootkruis Legioen van Eer, [[Tweede Franse Keizerrijk|Frankrijk]]
* Grootkruis Orde van de Verlosser, [[Koninkrijk Griekenland|Griekenland]]
* Ridder St. Joris Orde, [[Koninkrijk Hannover|Hannover]]
* Grootkruis Hamehameka Orde, [[Koninkrijk Hawaï|Hawaï]]
* Grootkruis Lodewijk Orde, [[Groothertogdom Hessen|Hessen]]
* Groot-Commandeur Huisorde van Hohenzollern
* Ordeketen Orde van de Allerheiligste Boodschap, [[Koninkrijk Italië (1861-1946)|Italië]]
* Orderketen Opperste Chrysantium Orde, [[Japan]]
* Grootkruis Orde van de Afrikaanse Onafhankelijkheid, [[Liberia]]
* Baljuw Grootkruis van Eer en Devotie, [[Orde van Malta|Soevereine en Militaire Orde van Malta]]
* Grootkruis Orde van de Wendische Kroon, [[Groothertogdom Mecklenburg-Schwerin|Mecklenburg-Schwerin]]
* Grootkruis Orde van de Adelaar, [[Tweede Mexicaanse Keizerrijk|Mexico]]
* Orde van de Heilige Karel, [[Monaco]]
* Grootkruis Orde van de Nederlandse Leeuw
* Grootkruis St. Olav Orde, [[Noorwegen]]
* Grootkruis Huis- en Verdiensteorde van Hertog Peter-Friedrich-Ludwig, [[Groothertogdom Oldenburg|Oldenburg]]
* Ridder Orde van het Gulden Vlies
* Grootkruis Leopoldsorde
* St. Etienne Orde
* Orde van de IJzeren Kroon
* Frans-Jozef Orde, [[Keizerrijk Oostenrijk|Oostenrijk]]
* Grootkruis Orde van Leeuw en Zon, [[Kadjaren|Perzië]]
* Grootkruis Orde van Toren en Zwaard en de Drie Militaire Orden, [[Koninkrijk Portugal|Portugal]]
* Ridder Orde van de Zwarte Adelaar
* Grootkruis Orde van de Rode Adelaar, [[Koninkrijk Pruisen|Pruisen]]
* Ordeketen Carol I Orde
* Grootkruis Orde van de Ster, [[Koninkrijk Roemenië|Roemenië]]
* Ridder St. Andreas Orde
* Grootkruis St. Anna Orde
* Ridder Alexander Nevsky Orde, [[Keizerrijk Rusland|Rusland]]
* Grootkruis St. Marino Orde, [[San Marino]]
* Ridder Orde van de Ruiterkroon
* Grootkruis Hertogelijke Huisorde, [[Koninkrijk Saksen|Saksen]]
* Grootkruis Orde van de Witte Valk, [[Groothertogdom Saksen-Weimar-Eisenach|Saksen-Weimar-Eisenach]]
* Grootkruis Takovo Orde, [[Koninkrijk Servië (1882-1918)|Servië]]
* Grootkruis Orde van de Witte Olifant, [[Thailand|Siam]]
* Grootkruis Karel III Orde, [[Spanje]]
* Grootkruis Orde voor Verdienste, [[Groothertogdom Toscane|Toscane]]
* Grootkruis Osmaan Orde met briljanten, [[Ottomaanse Rijk]]
* Grootkruis Orde van de Bevrijder, [[Venezuela]]
* Grootkruis Kroonorde, [[Koninkrijk Württemberg|Württemberg]]
* Ordeketen Serafijnorde, [[Zweden]]
}}

== Galerij ==
<gallery>
Anonieme Meester, Zilveren snuifdoos met miniatuurportret van Leopold II (5).jpg|''Zilveren snuifdoos met miniatuurportret van Leopold II'' uit de collectie van de [[Koning Boudewijnstichting]].
Leopold Duke of Brabant.jpg|Leopold in 1844 <br />(9 jaar oud).
Royal Monogram of King Leopold II, King of the Belgians.svg|Koninklijk monogram van Leopold II.
Koning Leopold II (1835-1909).jpg|Koning Leopold II <br />(1835-1909).
Timbre Belgique Leopold2 1905.jpg|Belgische postzegel uit 1905 met de beeltenis van Leopold II.
Belgique - Bruxelles - Monument au général Storms - 06.jpg|Het Monument [[Emile Storms|Generaal Storms]] in Brussel besproeid met rode verf, symbool voor het bloed van het Congolese volk
Cartoon depicting King Leopold 2 of the Belgians laying the first stone of the Basilica of Koekelberg.jpg|Cartoon met Leopold II die de eerste steen legt van de Basiliek van Koekelberg legt
</gallery>

== Voorouders ==
{| class="wikitable" style="font-size:85%; text-align:center;"
!colspan="9"|Voorouders van Leopold II van België
|-
|'''Overgrootouders'''
|colspan="2"| [[Ernst Frederik van Saksen-Coburg-Saalfeld]] (1724-1800)<br />∞ 1749<br />[[Sofie Antoinette van Brunswijk-Wolfenbüttel]] (1724-1802)
|colspan="2"| [[Hendrik XXIV van Reuss-Ebersdorf]] (1724-1779)<br />∞ 1754<br />[[Caroline Ernestine van Erbach-Schönberg]] (1727-1796)
|colspan="2"| [[Lodewijk Filips II van Orléans]] (1747-1793)<br />∞ 1769<br />[[Louise Marie Adélaïde van Bourbon]] (1753-1821)
|colspan="2"| [[Ferdinand I der Beide Siciliën]] (1751-1825) <br />∞ <br /> [[Maria Carolina van Oostenrijk (1752-1814)]]
|-
|'''Grootouders'''
|colspan="4"| [[Frans van Saksen-Coburg-Saalfeld]] (1750-1806)<br />∞ 1777<br />[[Augusta van Reuss-Ebersdorf en Lobenstein]] (1757-1831)
|colspan="4"| [[Lodewijk Filips I van Frankrijk]] (1773-1850)<br />∞ 1809<br />[[Marie Amélie van Bourbon-Sicilië]] (1782-1866)
|-
|'''Ouders'''
|colspan="8"| [[Leopold I van België]] (1790-1865)<br />∞ 1832<br />[[Louise Marie van Orléans]] (1812-1850)

|-
!colspan="9"| Leopold II van België (1835-1909)
|}

== Zie ook ==
* [[Aanslag op Leopold II van België]]
* [[Leopold II in de Belgische Senaat]]
* ''[[King Leopold's Soliloquy]]''
* [[Belgische monarchie]]

== Literatuur ==
* Edouard Van der Smissen, ''Leopold II et Beernaert, d’après leur correspondance inédite'' (2 delen), Brussel, 1920.
* Louis de Lichtervelde, ''Leopold II'', Brussel, 1936.
* Liane Ranieri, ''Léopold II urbaniste'', Brussel, Hayez, 1973.
* Barbara Emerson, ''Léopold II, le royaume et l’empire'', Brussel, 1980.
* Leon Van Audenhaeghen, ''Barones de Vaughan, de liefde van Leopold II'', 1985.
* Daniel Van Groeneweghe, ''Rood rubber. Leopold II en zijn Kongo'', 1985.
* Piet Lombaerde, ''Leopold II. Koning-Bouwheer'', 1995.
* Gustaaf Janssens & Jean Stengers, ''Nieuw licht op Leopold I & Leopold II. Het archief Goffinet'', Brussel, 1997.
* Adam Hochschild, ''De geest van koning Leopold II en de plundering van de Congo'', 1998 (Vert. van ''King Leopold's Ghost; A Story of Greed, Terror, and Heroism in Colonial Africa'', 1998).
* Lucas Catherine, ''Bouwen met zwart geld. De grootheidswaanzin van Leopold II'', 2002.
* Jan Van den Berghe, ''De schaduw van de kroon'', 2005.
* {{en}} Maria Petringa, ''Brazza, A Life for Africa'', 2006. {{ISBN|978-1-4259-1198-0}}
* Anne Morelli, ''Rubino, De aanslag op Leopold II'', Epo, Antwerpen, 2009. {{ISBN|9789064451249}}
* Vincent Dujardin, Valérie Rosoux, Tanguy de Wilde d'Estmael & al., ''Léopold II. Entre génie et gêne. Politique étrangère et colonisation'', éditions Racine, 2009 ({{ISBN|978-2-87386-621-1}})
* Kris Clerckx, ''Reizen in het spoor van Leopold II. Van Koekelbergh naar Hong Kong'', Tielt, Lannoo, 2009.
* David Van Reybrouck, ''Congo. Een geschiedenis'', Amsterdam, 2010.
* Jan Vandersmissen, ''The king's most eloquent campaigner... Emile de Laveleye, Leopold II and the creation of the Congo Free State'', in: Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis, 2011, blz. 7-57.
* Alain Leclerq, ''Seks in Laken. Leopold I en Leopold II'', Eik Uitgeverij, 2017.
* Pierre-Luc Plasman, ''Leopold II, potentat congolais. L'action royale face à la violence coloniale'', Brussel, Racine, 2017.
* Jean-Pierre Nzeza Kabu Zex-Kongo, ''Leopold II, Le plus grand chef d’Etat de l’histoire du Congo'', l'Harmattan, 2019.
* Mathieu Zana Etambala, ''Veroverd, bezet, gekoloniseerd'', Sterck & De Vreese, 2020.
* Tanguy de Wilde d'Estmael, ''Leopold II, roi des Belges et souverain du Congo: une personnalité historique filtrée par des mythes mémoriels'', in: Bulletin van de Vereniging van de Adel van het koninkrijk België, januari 2021.

== Externe links ==
* [http://www.monarchie.be/nl/geschiedenis/leopold-ii Leopold II - monarchie.be]
* [http://www.hartford-hwp.com/archives/35/181.html Hochschild - hartford-hwp.com]

{{Zusterproject klein
| commons     = 
| commonscat  = Leopold II of Belgium
| wikiatlas   = 
| wikispecies = 
| wiktionary  = 
| wikibooks   = 
| wikisource  = Auteur:Leopold II van België
| wikiquote   = Leopold II van België
| wikinews    = 
| wikinewscat = 
| wikivoyage  = 
}}

{{Appendix|voetnoten}}
{{Navigatie koningen België}}
{{Bibliografische informatie}}

[[Categorie:Koning der Belgen]]
[[Categorie:Hertog van Brabant (België)]]
[[Categorie:Prins van België]]
[[Categorie:Huis Saksen-Coburg en Gotha (België)]]
[[Categorie:Slavernij in Afrika]]
[[Categorie:Persoon uit de Belgische koloniale geschiedenis]]
[[Categorie:Onafhankelijke Congostaat]]