Literariteit

Literariteit is een aanduiding waarmee een bepaalde eigenschap van talige communicatie (in teksten, maar ook in mondelinge taaluitwisselingen) wordt aangeduid, te weten de literaire aard van talige communicatie. Daarmee wordt gedoeld op een complex aspect van taal, namelijk dat aspect dat zich van andere aspecten (zoals het appellerende, het mededelende enz.) onderscheidt doordat het niet verwijst naar iets buiten de taal, maar waarmee de taal de aandacht op zichzelf vestigt. “Literariteit” heeft dus direct te maken met de specifieke vorm van talige communicatie, met de klank, met de bijzondere wijze waarop woorden de verbeelding in gang zetten enz.

De term is voor het eerst gebruikt in 1921 door de Russische literatuurwetenschapper Roman Jakobson (zijn tekst, “Linguïstiek en poëtica” is in Nederlandse vertaling te vinden in het Tekstboek Algemene Literatuurwetenschap, 1977, pp. 96-106).

“Literariteit” is in de regel een kenmerk van literatuur maar mag niet aan literatuur worden gelijkgesteld. Er is immers taal die niet tot de literatuur wordt gerekend, maar wel een aspect van literariteit bezit - men denke maar aan de opvallende slagzinnen die vaak in reclame wordt gebruikt. Anderzijds zijn er ook vormen van taaluitingen die niet direct een aspect van literariteit bezitten, maar die in sommige tijden of op sommige plaatsen wel degelijk tot de literatuur worden gerekend.

Literatuur

• H. van Gorp, De Delabastita, R. Ghesquiere: Lexicon van literaire termen, Martinus Nijhoff, Groningen, 2007. (8ste druk), ISBN 9789001704957.