Manumissio

Relief met de manumissie van twee slaven in antiek Rome (1ste eeuw v.Chr., Musée de Mariemont)

Manumissio of manumissie is het vrijlaten van een slaaf door zijn eigenaar. Het woord is afkomstig uit het Latijn (manu betekent "vanuit de hand" en missio betekent "het zenden").

In een maatschappij die economisch sterk op slavernij berust is manumissie een veel voorkomend verschijnsel. De reden van vrijlating kon variëren. Manumissie kon om reden van gevoel of welwillendheid geschieden, bijvoorbeeld het vrijlaten van een toegewijde dienaar na vele jaren van trouwe dienst. Daarvoor kwamen vooral lijfdienaars en klerken in aanmerking. Soms had een slaveneigenaar met zijn of haar slaaf een langdurige seksuele relatie. Een eigenaar kon zijn 'bijzit' vrijlaten en de kinderen die uit zo’n relatie waren voortgekomen. Dat geschiedde vaak per testament.

Het vrijlaten van een slaaf kon ook een praktische economische reden hebben: slaven die te oud werden om hun taken te vervullen, werden alleen maar monden die gevoed moesten worden. Als de kosten groter werden dan de baten was het voordeliger om een slaaf van zijn gebondenheid te ontdoen en aan zijn lot over te laten.

In sommige samenlevingen (zoals de Romeinse) konden slaven loon verdienen of naast het werk voor de eigenaar zelf bijverdienen (zoals in de Verenigde Staten). Het gespaarde geld kon uiteindelijk voldoende zijn om zich vrij te kopen. Vrijlating was aan diverse rechtsregels gebonden, die variëren in de loop van de geschiedenis. Zo moest er in Suriname belasting worden betaald bij manumissie.