Atopia
Atopia (ook wel ontwikkelingsgerelateerde topografische desoriëntatie, Engels: developmental topographical disorientation, DTD) is een in 2009 voor het eerst beschreven[1] ontwikkelingsstoornis die ervoor zorgt dat mensen al van kinds af aan heel slecht in staat zijn om de weg te vinden, ook op heel bekende plaatsen als hun eigen stad, het gebouw waar ze al jaren werken of zelfs hun eigen huis. Dit zonder hersenbeschadigingen, relevante neurologische aandoeningen of algemene cognitieve problemen die dit kunnen verklaren.[2][1]
Mensen met atopia zijn niet in staat een mentale voorstelling (ook 'cognitieve kaart') te maken van de omgeving, waardoor zij zich niet kunnen oriënteren. Anders dan andere mensen met een slecht richtingsgevoel, maar zonder atopia, verdwalen mensen met atopia ook in een zeer vertrouwde omgeving.
Mensen met atopia kunnen veel negatieve gevolgen ervaren, zoals schaamte, minder zelfstandigheid en angst. De onbekendheid van atopia vergroot de kans op negatieve gevolgen.[3]
Onderzoek wijst uit dat atopia een genetische basis heeft en dus vaker voorkomt in sommige families.[4] Volgens recent onderzoek komt atopia voor bij ongeveer 3% van de bevolking. [5]
Neurologische oorzaak
[bewerken | brontekst bewerken]De neurologische oorzaak is nog onbekend. Wel wijst onderzoek uit dat er mogelijk een verminderde verbinding is tussen de hippocampus en de prefrontale cortex, wat een verklaring kan zijn voor het ontbrekende vermogen om een 'cognitieve kaart' te maken.[6]
Kenmerken
[bewerken | brontekst bewerken]De kenmerken van atopia zijn:[2]
- regelmatig verdwalen in heel vertrouwde omgevingen
- het oriëntatieprobleem wordt consistent ervaren vanaf de kindertijd of adolescentie (dat wil zeggen het stadium waarin algemeen wordt verwacht dat iemand zelfstandig de weg kan vinden)
- het ontbreken van andere cognitieve problemen zoals problemen met de aandacht, de perceptie of het geheugen
- het ontbreken van (aantoonbaar) hersenletsel of neurologische aandoeningen die de moeilijkheden kunnen verklaren
Naamswijziging
[bewerken | brontekst bewerken]Atopia werd vanaf de eerste beschrijving als het Engelse "developmental topographical disorientation" de wereld ingestuurd. In het Nederlands stond de aandoening een tijdlang gekend als de letterlijke vertaling hiervan, "ontwikkelingsgerelateerde topografische desoriëntatie". In september 2025 hernoemde de Leidse onderzoekster Ineke van der Ham de aandoening naar 'atopia', om de toegankelijkheid en herkenbaarheid van het begrip te verhogen. Hierbij werd ook een Nederlandstalige website 'De weg kwijt' opgestart om meer informatie te verschaffen over het fenomeen.[7]
Atopia in de media
[bewerken | brontekst bewerken]Nicolien Mizee schreef het non-fictie-boek Dwaalgast - een wandeling (2023, Uitgeverij Van Oorschot, ISBN 9789028232112) over haar ervaringen met atopia en de realisatie dat ze deze aandoening heeft.
Ook verschenen reeds diverse tijdschriftartikelen over atopia.[8][9][10]
Externe links
[bewerken | brontekst bewerken]- Dewegkwijt.com - een Nederlandstalige website over atopia
- (en) Do you get lost? Find out why!, NeuroLab, 23 februari 2019 - YouTube
- (en) Developmental topographical disorientation, NeuroLab, 5 januari 2009 - YouTube
- (en) Developmental topographical disorientation, Regina Chang, 19 november 2010 - YouTube
- (en) gettinglost.ca - een website over onderzoek naar topografische (des-)oriëntatie van twee wetenschappelijk onderzoekers
- (en) developmentaltopographicaldisorientation.wordpress.com - een website over DTD
- ↑ a b (en) Iaria, Giuseppe, Bogod, Nicholas, Fox, Christopher J., Barton, Jason J. S. (1 januari 2009). Developmental topographical disorientation: Case one. Neuropsychologia 47 (1): 30–40. ISSN:0028-3932. DOI:10.1016/j.neuropsychologia.2008.08.021.
- ↑ a b (en) Burles, Ford, Iaria, Giuseppe (1 december 2020). Behavioural and cognitive mechanisms of Developmental Topographical Disorientation. Scientific Reports 10 (1): 20932. ISSN:2045-2322. PMID: 33262419. PMC: PMC7708628. DOI:10.1038/s41598-020-77759-8.
- ↑ (en) Developmental topographical disorientation. Developmental topographical disorientation. Geraadpleegd op 19 mei 2023.
- ↑ (en) Barclay, Sarah F., Burles, Ford, Potocki, Kendra, Rancourt, Kate M., Nicolson, Mary Lou (16 november 2016). Familial aggregation in developmental topographical disorientation (DTD). Cognitive Neuropsychology 33 (7-8): 388–397. ISSN:0264-3294. DOI:10.1080/02643294.2016.1262835.
- ↑ (en) Piccardi, Laura, Palmiero, Massimiliano, Cofini, Vincenza, Verde, Paola, Boccia, Maddalena (20 juli 2022). “Where am I?” A snapshot of the developmental topographical disorientation among young Italian adults. PLOS ONE (Public Library of Science one) 17 (7): e0271334. ISSN:1932-6203. PMID: 35857777. PMC: PMC9299294. DOI:10.1371/journal.pone.0271334.
- ↑ (en) Iaria, Giuseppe, Arnold, Aiden E.G.F., Burles, Ford, Liu, Irene, Slone, Edward (2014-11). Developmental topographical disorientation and decreased hippocampal functional connectivity: Dtd and Hippocampal Functional Connectivity. Hippocampus 24 (11): 1364–1374. DOI:10.1002/hipo.22317.
- ↑ https://www.linkedin.com/posts/ineke-van-der-ham-4a1b375_home-activity-7371612930003451904-nAow
- ↑ Altijd en overal de weg kwijt: dit is de zeldzame aandoening DTD (ruimtelijke dyslexie). MAX Vandaag (15 september 2024). Geraadpleegd op 10 juni 2025.
- ↑ Veldhuizen, Ronald, Anna kan om de hoek van haar huis al verdwalen. Ze heeft, zoals ze zelf zegt, 'ruimtelijke dyslexie'
. de Volkskrant (22 oktober 2021). Geraadpleegd op 10 juni 2025.
- ↑ Zweegers, Kato, Bar slecht in oriëntatie? Misschien heb je ruimtelijke dyslexie. Neuroloog geeft uitleg: "Heeft niks met intelligentie te maken" . Het Laatste Nieuws (23 november 2021). Geraadpleegd op 10 juni 2025.
