Naar inhoud springen

Raymond Chandler

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Raymond Chandler in 1943

Raymond Thornton Chandler (Chicago, 23 juli 1888 - La Jolla (Californië), 26 maart 1959) was een Amerikaans schrijver van detectiveverhalen en -romans. Zijn bekendste titels zijn The Big Sleep en The Long Goodbye, beide met Philip Marlowe als hoofdpersoon. Samen met Dashiell Hammett en James M. Cain (de Californische School) geldt hij als een van de vaders van het 'hard-boiled' detectivegenre. Hij schreef slechts 7 misdaadromans en ruim 24 korte verhalen, die tot klassiekers uitgroeiden en van grote invloed waren op andere schrijvers, zoals Ross Macdonald. Hij wordt "de Shakespeare van de hard-boiled fictie" genoemd.

Korte biografie

[bewerken | brontekst bewerken]

Geboren in Chicago verhuisde hij in 1895 op zevenjarige leeftijd - na de scheiding van zijn ouders - met zijn moeder Florence naar Engeland. Daar bezocht hij in Londen het 'Dulwich College Preparatory School' en studeerde vervolgens Internationaal Recht in Frankrijk en Duitsland. In 1907 werd hij tot Brits staatsburger genaturaliseerd, teneinde het 'Civil Service'-examen (voor Britse ambtenaren) af te kunnen leggen. Hij slaagde en kreeg een baan bij de admiraliteit, waar hij ruim een jaar diende. In deze periode publiceerde hij zijn eerste gedicht. Na zijn tijd als ambtenaar werkte Raymond Chandler als journalist, en bleef gedichten schrijven in laat-romantische stijl.

In 1912 keerde hij terug naar de Verenigde Staten en werd daar opgeleid tot boekhouder en accountant. In 1917 nam hij dienst in het Canadese leger, werd in 1918 overgeplaatst naar de RAF en vocht in Frankrijk. Toen hij naar de VS terugkeerde, verhuisde hij naar Los Angeles en had een relatie met de 18 jaar oudere Pearl Cecily "Cissy" Hurlburt, met wie hij in 1924 huwde. In 1932 bracht Chandler het zelfs tot vicepresident van het Dabney Oil Syndicate, maar hij raakte deze prestigieuze baan in de petroleumindustrie weer kwijt wegens overmatig drankgebruik.

Hij leerde zichzelf pulp verhalen schrijven om brood op de plank te hebben, en zijn eerste verhaal werd in 1933 gepubliceerd in Black Mask Magazine. Zijn eerste detectiveroman, "The Big Sleep", werd gepubliceerd in 1939 (later herhaaldelijk verfilmd met o.a. Humphrey Bogart en Robert Mitchum).

Chandler werkte tevens een tijdlang als scenarist in Hollywood als gevolg van het succes van zijn misdaadromans, o.a. in 1944 met regisseur Billy Wilder aan "Double Indemnity" (naar het boek van James M. Cain), en schreef enkele filmscenario's, waaronder "The Blue Dahlia" (1946, zijn enige originele scenario), en "Strangers On A Train" (1951), naar het boek van Patricia Highsmith en verfilmd door Alfred Hitchcock. The Blue Dahlia is alles wat nog rest van de roman waar Chandler tussen The Lady in the Lake en The Little Sister aan werkte.

Zijn vrouw Cissy overleed op 12 december 1954 en Chandler, wiens hart gebroken was, greep weer naar de fles. Zijn schrijven ging achteruit, zowel in kwaliteit als in kwantiteit. In februari 1955 deed hij een poging tot zelfmoord. Hij overleed uiteindelijk op 70-jarige leeftijd aan een longontsteking.

Literatuurkritiek

[bewerken | brontekst bewerken]

Chandlers doordachte proza werd in brede kring bewonderd, van intellectuelen zoals W.H. Auden, Stephen Spender en Evelyn Waugh tot populisten als Ian Fleming. Hoewel zijn stijl vooral was geënt op die van Dashiell Hammett, was zijn gebruik van dichterlijke vergelijkingen heel origineel. Zinswendingen als "De minuten liepen op hun tenen voorbij, met de vinger op de lippen" ("The Lady in the Lake", 1943) hebben in de VS de benaming 'Chandlerisms' gekregen.

Zijn stijl is ook vaak geparodieerd en gepersifleerd. Hij was daarnaast een scherpzinnig criticus van pulpliteratuur, en zijn essay "The Simple Art of Murder" (1950) wordt ook in academische kring nog steeds vaak geciteerd.

Zijn werken, steeds geschreven in de ik-vorm, hebben vaak ingewikkelde plots. Een beroemde anekdote is dat toen Chandler door de filmstudio gebeld werd tijdens de verfilming van een van zijn boeken, waarbij hem de vraag werd gesteld wie nu een bepaalde moord gepleegd had, hij het zelf ook niet meer wist. Een van zijn motto's als schrijver was dan ook: When in doubt, have a man come in with a gun in his hand ("Als je niet meer weet hoe het verdergaat, laat je een vent met een pistool de kamer binnenkomen").

Raymond Chandler oefende grote invloed uit op de misdaadroman en in het bijzonder op navolgers als Robert B. Parker, Michael Connelly, Timothy Harris, Arthur Lyons, Max Allan Collins, Robert Crais, Walter Mosley, Sara Paretsky, Paco Ignacio Taibo II, Loren D. Estleman en Ross Macdonald.

Ook het film noir- genre is grotendeels schatplichtig aan zijn werk.

Prijzen

[bewerken | brontekst bewerken]
  • 1946 - the Edgar Allen Poe Award for Screenplay (van de 'Mystery Writers of America')
  • 1954 - the Edgar Allen Poe Award for Novel ('Mystery Writers of America')

Tevens kreeg Chandler twee Oscarnominaties voor het Beste Scenario: voor "Double Indemnity" in 1945 (samen met Billy Wilder) en in 1947 voor "The Blue Dahlia".

Bibliografie

[bewerken | brontekst bewerken]

Verhalenbundels

[bewerken | brontekst bewerken]
  • 1946 Spanish Blood (verhalen)
  • 1946 Red Wind (verhalen)
  • 1950 Trouble is my Business (verhalen)
  • 1950 The Simple Art of Murder (verhalen)
  • 1964 Killer in the Rain (verhalen)

Romans

[bewerken | brontekst bewerken]

Al deze titels gaan over een privédetective in Los Angeles, Philip Marlowe: "Een nette, aardige, cleane privédetective die geen as op de grond zou laten vallen en nooit meer dan één pistool bij zich zou dragen', zoals Marlowe zichzelf omschrijft op de eerste bladzijde van "The High Window".[1]

The Big Sleep, Farewell, My Lovely en The Long Goodbye worden meestal als zijn beste werken beschouwd.

[bewerken | brontekst bewerken]

Bronnen

[bewerken | brontekst bewerken]

Noten

[bewerken | brontekst bewerken]
  1. ↑ thrillingdetective.com
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Raymond_Chandler&oldid=58773109"