Rechte klimming
Rechte klimming (RK of internationaal RA; right ascension) is in de astronomie de positie van een hemelobject ten opzichte van de hemelequator of hemelevenaar van de hemel. Voor de positiebepaling van zowel de rechte klimming als de declinatie worden hemelcoördinaten gebruikt.
De RK-coördinaat geeft de positie van het object ten oosten van het stijgende snijpunt van de ecliptica met de hemelevenaar aan. Dit punt is het lentepunt, omdat de lente begint als de zon hier passeert, de zon gaat dan van het zuidelijk naar het noordelijk halfrond. De hemelequator ligt in hetzelfde vlak als de evenaar.
| Hoek | Uurcirkel | Grootcirkel | ||
|---|---|---|---|---|
| Cirkel | 360° | 24u | 21.600 zeemijl | 40.000 kilometer |
| Uur | 15° | 1u | 900 zeemijl | 1666,7 kilometer |
| Booggraad | 1° | 4m | 60 zeemijl | 111,1 kilometer |
| Minuut | 15′ | 1m | 15 zeemijl | 27,78 kilometer |
| Boogminuut | 1′ | 4s | 1 zeemijl | 1851,85 meter |
| Seconde | 15″ | 1s | 2,5 kabel | 463 meter |
| Kabel | 6″ | 0,4s | 1 kabel | 185,2 meter |
| Boogseconde | 1″ | 0,067s | 0,167 kabel | 30,9 meter |
RK-coördinaten worden aangeduid in uren, minuten en seconden, met opklimmende waarden naar het oosten toe, tot en met het punt van 23 uur 59 minuten en 59,9 seconden. Dit is anders dan de geografische lengte op aarde, waar in beide richtingen wordt gewerkt, oosterlengte en westerlengte, en waar in booggraden wordt gemeten. Er wordt verder op gewezen dat een boogminuut en boogseconde niet gelijk zijn aan een minuut en een seconde op de hemelbol, ze schelen een factor 15 (=360/24). Een uur in rechte klimming komt overeen met 15 booggraden. Dit verschil volgt uit keuze om de hoeken niet in graden, maar in uren, minuten en seconden uit te drukken. Daardoor komt 24 uur overeen met 360° en 1 uur met 15°. De minuten zijn 160 van dit uur of 160 van 15°, terwijl een boogminuut 160 is van 1°.
Er lijkt geen standaardnotatie voor de rechte klimming te bestaan, zowel 12u34m56,7s, 12 u. 34 min. 56,7 sec. als 12:34:56,7 komen voor, met voor internationaal gebruik nog de letter h voor de uren.
De rechte klimming wordt vaak ook als een boogmaat opgegeven waarbij 1u = 15° en de kleinere eenheden evenzo. Naast het eeuwenoude sexagesimale stelsel om de booggraad op te delen in minuten en seconden, is ook de decimale opdeling in gebruik, kortweg decimale graad genoemd. Als voorbeeld voor de ster Sirius wordt dan de rechte klimming 101,287155° i.p.v. 101° 17' 13,8".