Soevereiniteit in eigen kring
Soevereiniteit in eigen kring is een onderdeel van de calvinistische leer zoals die ontwikkeld is door Abraham Kuyper. Hiermee wordt bedoeld dat elke levenskring zijn eigen onafhankelijk gezag heeft en niet onder dat van een andere levenskring staat. Zo zijn het gezin, de economie, de kerk en het onderwijs soeverein in eigen kring. Kuyper heeft dit bijvoorbeeld geconcretiseerd in de oprichting van de Vrije Universiteit. Deze was vrij van invloed van de kerk en van de staat. Ook het theologie-onderwijs binnen de universiteit was daarmee relatief zelfstandig van de kerk ook al werden hier de predikanten opgeleid voor de Gereformeerde Kerken in Nederland.
De idee van soevereiniteit in eigen kring berust op de scheppingsleer. God heeft de ordeningen geschapen. Deze hebben daardoor een eigen zelfstandigheid. Filosofen als Dooyeweerd en Vollenhoven hebben dit principe filosofisch uitgewerkt.[1] Het gedachtegoed van Dooyeweerd en Vollenhoven wordt uitgedragen door de Stichting voor Christelijke Filosofie.
Verzuiling
Soevereiniteit in eigen kring wordt vaak in verband gebracht met de verzuiling. Het wordt dan geregeld opgevat als dat iedere zuil zijn eigen interne gezag heeft, voortvloeiend uit 'eigen wetmatigheden'. Deze opvatting is slechts gedeeltelijk juist. Het verband tussen soevereiniteit in eigen kring en verzuiling is eerder dat het de macht van de staat beperkt in de verschillende levenskringen. Het vormt zo een rechtvaardiging van de bijzondere school, die niet onder verantwoordelijkheid valt van de staat. En zo kan er ook ruimte ontstaan voor andere organisaties die hun eigen verantwoordelijkheid hadden op verschillende levensgebieden en een onderdeel vormden van de verschillende zuilen.
Apartheid
Het idee van soevereiniteit in eigen kring belandde via de Nederduits Gereformeerde Kerk in Zuid-Afrika en speelde daar een belangrijke rol bij de ontwikkeling van apartheid. Hierbij was echter de bedoeling van Kuyper uit het oog verloren, en werden slechts die elementen gebruikt die nodig waren voor het oprichten van de apartheid. Over de veronderstelde invloed van Kuyper's denken op het concept 'apartheid' bestaan verschillende meningen, met als oorzaak een verschil in interpretatie van Kuyper's denksysteem of toepassingen[2].
Was Abraham Kuyper de vader van de apartheid? zo vraagt Patrick Baskwell zich af. Het antwoord is geen ja en geen nee, omdat het concept van de soevereiniteit in eigen kring in een andere situatie en om heel verschillende redenen werd toegepast. Hij is niet de ideologische vader.[3] "Heel die zogenaamde Bijbelse verdediging van de apartheid is volledig onzin, pseudotheologie, een ketterij", zo hield professor J. Verkuyl zijn Zuid-Afrikaanse gereformeerde broeders met grote stelligheid voor.[4]
- ↑ H. Dooyeweerd, De wijsbegeerte der wetsidee, 3 dln. Amsterdam 1935-6
- ↑ P.J. Strauss, Abraham Kuyper, ras en volk - en Suid Afrika, in: In die Skriflig 27 (3), 1993, 321-336
- ↑ Patrick Baskwell, Kuyper and Apartheid: a revisiting, HTS 62(4), 2006.
- ↑ G.J. Schutte in 'Boeren', in: Het Gereformeerde Geheugen, 2009, uitgeverij Bert Bakker, Amsterdam.