Reactive airways dysfunction syndrome

Reactive Airways Dysfunction Syndrome, of RADS, is een vorm van (verworven) astma, waarbij symptomen worden uitgelokt door irriterende stoffen. Dit in tegenstelling tot de klassieke vorm van beroepsastma, waarbij een patiënt een allergie ontwikkelt voor een substantie op het werk. De astma-symptomen ontstaan dan pas na enkele weken tot jaren, terwijl bij RADS de symptomen binnen 24 uur ontstaan - zie onderstaande criteria:

Criteria voor het vaststellen van RADS

Negatieve voorgeschiedenis voor respiratoire aandoeningen

(alhoewel sommige gevallen van exacerbatie van astma na een inhalatieongeval toch als RADS kunnen worden beschouwd). De voorgeschiedenis is echter vaak niet gedocumenteerd. Omwille hiervan zou het van nut zijn om voor risicoberoepen bij aanwerving een longfunctiemeting (met eventueel ook een histamineproef) uit te voeren. Aanwezigheid van astma als kind of een voorgeschiedenis van roken mogen echter niet als absoluut exclusiecriterium gelden. Sommige gevallen van verergering van astma na een inhalatieongeval kunnen toch als RADS worden beschouwd.

Aanvang symptomatologie na een eenmalige blootstelling (meestal accidenteel)

De symptomatologie vangt aan na een eenmalige – doorgaans accidentele - blootstelling. Het is echter ook mogelijk om een astma te ontwikkelen in geval van herhaalde exposities aan hoge dosissen van respiratoire irritantia. In zulke gevallen spreekt men van irritant-induced asthma (zie hierboven).

Blootstelling aan een irriterende stof in gas- of geaerosoliseerde vorm in hoge concentratie (bijvoorbeeld chloordampen, brandrook)

De patiënt is blootgesteld aan een grote hoeveelheid van een gasvormig (bijvoorbeeld chloordampen) of geaerosoliseerd (bijvoorbeeld brandrook) irritans. Doorgaans wordt de noodzaak van een spoedopname met medische behandeling gezien als een voorwaardelijke factor. Bij een aantal beschreven incidenten van inhalatie-accidenten met RADS was er echter geen evidentie voor ‘hoge’ dosissen of onmiddellijk medisch ingrijpen.

Symptomen binnen 24 uur na blootstelling, en gedurende minimaal 3 maanden

Een iets langere latentietijd is mogelijk, met een geleidelijk optreden van de symptomen over verloop van dagen. Het criterium van 3 maanden is arbitrair. Met behulp van adequate astmabehandeling kunnen de symptomen bestreden worden, waardoor een herstel kan optreden binnen een bestek van weken. Het is echter eveneens mogelijk dat de astmasymptomen levenslang aanwezig blijven.

Astmatisch klachtenpatroon met hoesten en kortademigheid met wheezing

De symptomen lijken op een klassiek astma, met optreden van hoesten en kortademigheid met wheezing. De hoest is meestal het dominante symptoom. Soms treden, als gevolg van het trauma, ook neuropsychiatrische symptomen op (hyperventilatiesyndroom, multiple chemical sensitivity, vocal cord dysfunction, organisch psychosyndroom en depressie).

Soms obstructief beeld op longfunctietests

De waarden blijven vaak nog binnen de "normale" grenzen. Zoals eerder vermeld, is de longfunctie vóór het ongeval – indien beschikbaar – zeer belangrijk voor het stellen van een juiste diagnose. De obstructie is doorgaans minder reversibel dan bij immunologische vormen van astma. De precieze oorzaak hiervan is niet gekend. Het longfunctiebeeld kan ook een restrictief patroon vertonen, door optreden van structurele letsels.

Aspecifieke bronchiale hyperreactiviteit

Seriële piekstroommetingen geven weinig of geen verband met de uitvoering van het werk. Specifieke bronchiale provocatieproeven op het oorzakelijk agens zijn zinloos, gezien er geen immunologisch mechanisme aanwezig is. Uitzondering hierop zijn inhalatieaccidenten met sensitiserende substanties, zoals isocyanaten, waarbij in zeldzame gevallen ook een allergie kan ontstaan.
Het belangrijkste diagnosemiddel ter objectivatie van RADS is de histamine- of metacholineproef. Deze wordt – in tegenstelling tot immunologisch beroepsastma – niet beïnvloed door het werk. Met verloop van tijd, en mits adequate behandeling, kan deze test wel terug normaliseren.

Andere longziekten uitgesloten

Acute inhalatietraumata kunnen leiden tot structurele letsels, zonder de aanwezigheid van bronchiale hyperreactiviteit. Andere oorzaken van astma of dyspnee moeten onderzocht worden. Hyperventilatiesyndroom en pseudo-astma-aandoeningen zoals vocal cord dysfunction kunnen een vertekend beeld geven van RADS.

Onduidelijkheden rond RADS

Er bestaat rond RADS nog steeds wat controverse; niet zozeer of het al dan niet bestaat, maar wel hoe frequent deze entiteit is en welke de determinanten zijn voor het ontstaan van RADS na een acute inhalatie. Die determinanten kunnen te maken hebben met individuele susceptibiliteit (atopie, roken), aard van de blootstelling (brandrook, bepaalde gassen) of behandelingsmodaliteiten (beademing, steroïden, zuurstof).

Medische literatuur

In de medische literatuur zijn verscheidene case-reports verschenen van inhalatieongevallen, met beschrijving van een variabele obstructieve daling van de ventilatoire functie, ofte astma. In epidemiologische onderzoeken werd de proportie van RADS bij beroepsastma’s onderzocht en een incidentie van 5 tot 10% werd geobjectiveerd. De meeste artikels zijn casereports van relatief kleine groepen patiënten. Na de aanslag op het WTC op 11 september 2001 werd een relatief grote groep van de reddingswerkers die hier hulp boden prospectief opgevolgd, teneinde het aantal blootgestelden te evalueren dat blijvende symptomatische bronchiale overgevoeligheid zou vertonen.

De "originele" publicatie, waar voor het eerst de ontwikkeling van astma na een inhalatieongeval werd onderzocht, was deze van Brooks et al in 1985. Deze retrospectieve studie beschreef 10 patiënten die een astmatisch syndroom hadden ontwikkeld na een acuut inhalatietrauma. Zij beschreven deze aandoening als RADS.

Zie ook

Beroepsastma | Allergie