Iederwijs

Iederwijs is een onderwijssysteem dat sinds 2002 op een aantal Nederlandse particuliere scholen wordt toegepast. Het is een voor Nederland nieuwe manier van omgaan met kinderen binnen schoolverband. Iederwijs is opgezet door leerkrachten. Zowel de mensen met een onderwijsbevoegdheid als mensen met andere ervaring met kinderen worden iederwijzers genoemd. De leerkrachten werden geïnspireerd door hun eigen ervaringen en de ervaringen van de "Sudbury Valley School" in de Verenigde Staten en de Pestalozzi-school in Ecuador. Daarnaast zijn zij op zoek naar hoe een school die past bij de huidige en toekomstige maatschappij, werkt en functioneert.

Kenmerken

De belangrijkste kenmerken van Iederwijs zijn:

• Kinderen kunnen leren wat ze willen, met wie ze het willen en op welk moment ze het willen.
• De school bestaat uit één groep van alle leeftijden.
• De school bestaat uit verschillende ruimtes, zoals een atelier, een computerhoek, een studiekamer, een keuken en de tuin. De inrichting van de school kan veranderen naar behoefte van de activiteiten.
• De kinderen leren zelfstandig, van elkaar en van de begeleiders (iederwijzers).
• Kinderen hebben een even grote stem als de volwassen begeleiders in de dagelijkse gang van zaken van de school. Er wordt gebruikgemaakt van het sociocratische besluitvormingsmodel.

Iederwijs is ontstaan vanuit het idee dat als je een ondersteunende omgeving biedt met mogelijkheden, kinderen dan hun eigen leerweg vormgeven. De begeleiders zoeken samen met de kinderen hoe dat onderwijs er uit ziet, steeds op zoek naar een situatie die voor iedereen goed is. De verbinding met elkaar en het vertrouwen in elkaar moeten groeien in de praktijk. Het is een proces van groeiend persoonlijk inzicht en zelfbewustzijn. De innovatieve kracht is groot. Iederwijzers hebben de verantwoordelijkheid de kinderen te begeleiden en te volgen in hun leerproces. Dit gebeurt op verschillende manieren, in samenspraak met de kinderen en de ouders. Het beleid op schoolniveau wordt in de regel door de volwassenen gevoerd.

Introductie in Nederland

Iederwijs is in 2002 begonnen als kleine school in Schoonhoven. Het was na vier jaar zorgvuldige voorbereiding opgezet door Eefke Eijgenstein, Bas Rosenbrand en Jochem van der Padt. Door de media-aandacht werden veel mensen enthousiast, Wonderwijs (een al bestaande school met een dergelijke visie) sloot zich aan en nieuwe Iederwijs-scholen schoten als paddenstoelen uit de grond. In twee jaar is Iederwijs een onderwijsbeweging geworden. In de loop van de tijd zijn er verschillende scholen en initiatieven gestopt omdat het erg veel vroeg een Iederwijsschool draaiende te houden of omdat er een verschillende visie was op hoe de eigen school vorm gegeven moest worden.

De introductie van Iederwijs-scholen in Nederland leidde tot nogal wat commotie. Ook tegenstanders en sceptici roerden zich. Vanaf het begin was sprake van grote media-aandacht, zowel voor de voorstanders als de tegenstanders. Waar de voorstanders zeer tevreden waren over de vrijheid die de scholen hun kinderen kon bieden, was de kritiek op dit punt juist zeer afkeurend en scherp getoonzet. Bijvoorbeeld:

• Iederwijs-scholen zijn veredelde speeltuinen;
• Iederwijs is buitenschoolse opvang, maar dan de hele dag en slechter georganiseerd;
• Kennis is macht. Ouders die hun kinderen op een (kennisarme) Iederwijs-school doen, doen hun kinderen tekort;
• Van uren televisiekijken steek je niets op;
• Dat kinderen op deze neo-hippiescholen iets opsteken, komt alleen door het feit dat ze uit bevoorrechte milieus komen.

Deze kritiek was scherp geformuleerd maar erkent de brede maatschappelijke discussie over een dergelijk schoolsysteem. Een van de kritische geluiden kwam van CDA-kamerlid Jan de Vries, hij bezocht een Iederwijs-school, hij typeerde Iederwijs-scholen in de media als 'veredelde speeltuinen'. Op verzoek van Iederwijs is De Vries nog een keer naar een Iederwijs-school gegaan en erkende toen dat er enige vooruitgang geboekt was. Dit betekent echter niet dat de fundamentele kritiek van De Vries op het Iederwijs-systeem was weggenomen.

De discussie beperkte zich niet tot de media. In december 2003 heeft Tweede Kamerlid Balemans (VVD) vragen gesteld aan de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over de Iederwijs-school in Uffelte. Uit het antwoord van minister Van der Hoeven in januari 2004 bleek dat de inspectie van het onderwijs een onderzoek uitvoerde naar deze school, waarbij onder andere werd onderzocht of werd voldaan aan de Leerplichtwet.

Onderzoek door de Onderwijsinspectie

In maart 2005 gaven Tweede Kamerleden van CDA en VVD te kennen dat de kwaliteit van de Iederwijs-scholen hun zorgen baart. CDA-Kamerlid De Vries stelde dat deze scholen 'veredelde speeltuinen zijn zonder lesaanbod en toetsen'.

De zorgen over de kwaliteit van het Iederwijs-onderwijs leidden tot onderzoek door de onderwijsinspectie, waarvan de resultaten op 24 augustus 2005 bekend werden. De Inspectie oordeelde als volgt: Acht van de zeventien iederwijs basisscholen in Nederland voldeden niet aan de wettelijke normen; vier scholen besloten hierop te stoppen of dragen niet meer het stempel Iederwijs. De andere vier kregen van het ministerie een 'herkansing'. De zes Iederwijs-scholen in het voortgezet onderwijs voldeden geen van allen aan de wettelijke normen.

Terugloop

Na de groei in de eerste jaren begon in 2005 te terugloop. Veel Iederwijs scholen sloten de deuren of stapten over op een ander type onderwijs. Belangrijkste reden was dat ze financieel niet rond konden komen. In september 2009 was alleen Wonderwijs in Loenen (Apeldoorn) nog een Iederwijs school.

Externe links

• Officiële website
• Leren in vrijheid