Schroef van Archimedes

Animatie van de schroef van Archimedes

Schroef van Archimedes

De schroef van Archimedes (ook wel tonmolen of wormwiel genoemd) is een uitvinding van Archimedes waarmee vloeistoffen, slurries of poeders kunnen worden getransporteerd. In een buis is een spiraalvormige schroef vast aan de buis gemonteerd. Zowel de buis als de schroef draaien dus rond. De verplaatsing is het gevolg van de draaiende beweging van de spiraalvormige schroef binnenin de buis. Het transport gebeurt meestal opwaarts, maar ook toepassingen voor horizontaal transport bestaan.

De schroef heeft een speciale vorm, zodat het water in een ronde omgang van de schroef niet kan teruglopen naar beneden. Deze vorm, in combinatie met de schuine stand van de schroef, zorgt ervoor dat het water in losse pakketjes omhoog wordt getransporteerd. Door het gewicht van het water in de buis kan de molen niet lang zijn en heeft deze daardoor een kleine opvoerhoogte, dit in tegenstelling tot een vijzel.

Op de tekening is een handbediende tonmolen te zien. Bij een tjasker (een eenvoudige poldermolen) is op de plek van de slinger een wiekenkruis aangebracht.

Grotere poldermolens en veel poldergemalen hebben als wateropvoerwerktuig een grotere aangepaste variant van de schroef van Archimedes, een zogenaamde vijzel, waarbij alleen de spiraalvormige schroef ronddraait in een halfcirkelvormige, stilstaande kuip, de vijzelkom.

De schroef van Archimedes was ook de inspiratie voor de scheepsschroef.

Zie ook

• Vijzel (waterschroef)

Mediabestanden

Zie de categorie Archimedes' screws van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.