Prefect (Rome)

Praefectus (een participium perfectum van praeficere: vooruit maken, hier: aan het hoofd stellen van) was de benaming van verscheidene ambten in de Romeinse oudheid en de middeleeuwen in het Latijnse westen. Het Nederlandse woord prefect is van deze term afgeleid, maar mag er niet met verward worden.

praefecti in de oudheid

De bevoegdheid en het ambtsgebied van een praefectus werd in de Romeinse oudheid een praefectura (vandaar ons woord prefectuur) genoemd. De praefecti kunnen in drie grote groepen worden opgedeeld: de militaire praefecti, de praefecti uit de ordo senatus (senatorenstand) en de praefecti uit de ordo equester ("ruiterstand", soms ook "ridderstand" genoemd). Een praefectus was meestal een door een andere ambtenaar aangeduid persoon die een deel van diens ambt op zich nam.

militaire praefecti

• Praefectus alae, aanvoerder van een ala (cavalerieregiment);
• Praefectus castrorum, kampcommandant;
• Praefectus cohortis, aanvoerder van een cohors;
• Praefectus classis, vlootcommandant;
• Praefectus equitatus, cavaleriecommandant;
• Praefectus equitum, cavaleriecommandant;
• Praefectus fabrum, militair officier (cf. secondant);
• Praefectus legionis, aanvoerder van een legioen uit de ordo equester;
• Praefectus legionis agens vice legati, aanvoerder van een legioen uit de ordo equester handelend in de plaats van een legatus legionis;
• Praefectus sociorum, commandant in een ala sociorum (legereenheid gerecruteerd onder de socii ("bondgenoten", Italische volkeren met een min of meer gepriviligeerde status binnen het Imperium Romanum)

praefecti uit de ordo senatus

• Praefectus feriarum Latinarum causa, een lager ambt voor een jonge senator, waarbij deze de consuls verving tijdens de Feriae Latina op de Albaanse berg;
• Praefectus frumenti dandi, vier oud-praetors die instonden voor de voedselbedeling onder het volk;
• Praefectus aerarii militaris, drie oud-praetors die instonden voor de pensioenen van de legionairs;
• Praefectus aerarii Saturni, twee oud-praetors die instonden voor de schatkist (aerarium);
• Praefectus urbi, een oud-consul die instond voor de stad tijdens de afwezigheid van de consuls;
• Praefectus alimentorum, een oud-consul die instond voor het financiële onderhoud van wezen.

praefecti uit de ordo equester

• praefectus Alexandriae et Aegypti , stond in voor het bestuur van de provincia Alexandria et Aegyptus en was vaak een oud-praefectus annonae;
• praefectus annonae, stond in voor de voorraad bij schaarste en stond onder de praefectus urbi;
• Praefectus civitatium, werd aangeduid door de bestuurder van een provincia om er een deel van te besturen (bv. Pontius Pilatus, de praefectus Iudaeae (26-36);
• Praefectus praetorio, stond in voor de Praetoriaanse wacht;
• Praefectus vehiculum, stond in voor het onderhoud van de openbare wegen;
• Praefectus vigilum, stond in voor de zeven cohortes vigilum (cf. brandweerkorpsen) van Rome.

andere praefecti

• praefectus aquarum (ook wel curator aquarum), stond in voor de aquaducten;
• praefectus iuri dicundo, werd vanuit Rome naar een colonia gestuurd om de duoviri te vervangen.

praefecti in de middeleeuwen

In de middeleeuwen werd de term praefectus voor vele verscheidene ambten gebruikt, waaronder burggraaf.