Hoax
Hoax is in het Engels een woord voor poets, nep, bedrog, truc, oplichterij, broodjeaapverhaal. Het woord is waarschijnlijk een samentrekking van hocus.[1][2]
Kenmerken
In Engelstalige landen wordt het woord vrij algemeen voor allerlei bedrog en nep gebruikt, bijvoorbeeld voor een graancirkel. In feite wordt een grote groep mensen voor de gek gehouden. Het lijkt op een grap, maar is vaak kwaadaardiger.
Maar toch is een hoax vaak minder ernstig dan echte oplichterij of fraude. Een motief van wederrechtelijke bevoordeling ontbreekt vaak, het gaat meer om het stichten van verwarring en de mensen voor de gek houden. Ook worden wel hoaxes uitgebracht om te testen of het bedrog opgemerkt wordt, met andere woorden, om na te gaan of de ontvangers alert en kritisch zijn. Een ander motief is het zaaien van paniek, of het beschadigen van "het systeem" uit persoonlijke frustratie.
De gevolgen kunnen zeer ernstig zijn. Mensen kunnen in paniek raken, en (schadelijke) handelingen verrichten die ze anders niet zouden verrichten. Soms kan een aanstichter van een hoax dan ook strafrechtelijk vervolgd worden.
Voorbeelden
De verdeling van het fortuin van Bill Gates
Bill Gates zou zijn fortuin gaan verdelen en iedereen die die e-mail doorstuurde kreeg meer dan duizend euro, aldus de mail. Deze vermeldde dat de mail nagekeken zou zijn door een jurist. In een paar doorgestuurde teksten stond dat de afzenders al geld hadden ontvangen.
De afscheiding van Vlaanderen
De Waalse omroep RTBF kondigde in de avond van 13 december 2006 aan dat Vlaanderen zich van België had afgescheiden. De koning zou zijn gevlucht en Brusselse trams stuitten bij de grens met Vlaanderen op een hek. De lokale politie kreeg instructies om de taalgrens te bewaken en in Antwerpen vierden de mensen zogezegd feest. Alhoewel de RTBF na een half uur aangaf dat het "une fiction" was, veroorzaakte de hoax veel opschudding en gaven verschillende kopstukken blijk van hun afkeuring.
Nep-poederbrieven
Na de antrax-brieven in de Verenigde Staten is het veel voorgekomen dat bedrijven en instanties ook poederbrieven ontvingen, vergezeld van een bedreiging. In veel gevallen bleek het om waspoeder, krijt, stijfsel, meel of andere onschadelijke witte poeders te gaan. Een aantal daders is strafrechtelijk vervolgd.
The Mujahideen Poisons Handbook
Dit "Gifhandboek" is onlangs opgedoken op het internet. Het zou zogenaamd geschreven zijn door een islamitische terrorist en bevat een aantal "recepten" voor het maken van dodelijke vergiften. De chemicaliën zijn vaak zo goed als onmogelijk verkrijgbaar voor particulieren. Bovendien kloppen veel recepten niet. Een recept bleek bijvoorbeeld in plaats van een dodelijk gif een stinkbom te produceren. Het wordt dan ook niet uitgesloten dat het handboek een hoax is om verwarring en paniek te zaaien. In dat geval beantwoordde de hoax inderdaad aan zijn doel.
De Grote Donorshow
Eén van de meest succesvolle en doeltreffende hoaxes sinds tijden was de Grote Donorshow van vrijdag 1 juni 2007 op de Nederlandse tv (BNN). Alle kenmerken van een geslaagde hoax waren aanwezig: aandacht van de internationale media en de politiek, onder andere in de vorm van Kamervragen en afkeurende opmerkingen van politici, en een scherp ethisch dilemma dat mensen aan het denken zette, zonder ze te laten twijfelen aan het waarheidsgehalte van het verhaal.
De Sokal-affaire
De Sokal-affaire is een hoax bedacht door Alan Sokal, professor in de fysica aan de universiteit van New York. Hij stuurde een nep-artikel, doorspekt met onzinnige redeneringen en pseudowetenschappelijk jargon, naar het Amerikaans academisch tijdschrift Social Text. Sokal wilde bij wijze van experiment te weten komen of een goedgeschreven maar compleet onzinnig artikel gepubliceerd zou worden in een postmodern tijdschrift als het a) goed zou klinken en b) de redactieleden zou flatteren met ideologische maar holle concepten. Het artikel werd in 1996 inderdaad gepubliceerd en veroorzaakte veel verontwaardiging in de internationale academische wereld, die jaren later nog merkbaar was.
Hoax in de computerwereld
In de computerwereld wordt het woord in het bijzonder gebruikt voor een vals gerucht, een bewering die niet waar is en per e-mail wijde verspreiding vindt. In deze betekenis begint het ook in andere talen door te dringen. Het betreft hier meestal zeer bijzondere aanbiedingen (onder meer het beloven van grote sommen geld), reddingsacties van zieke kinderen (waardoor iemand een telefoon roodgloeiend had staan) of een aankondiging van een uitzonderlijk gevaarlijk computervirus. Het bericht gaat meestal vergezeld van de oproep om het bericht vooral toch onbeperkt naar iedereen door te sturen.
Een bijzondere categorie hoax is een nepvirus: een e-mailbericht met daarin een aansporing aan de computergebruiker om een zogenaamd gevaarlijk computerbestand te verwijderen. Dit computerbestand is in werkelijkheid ongevaarlijk of zelfs een noodzakelijk onderdeel van het besturingssysteem. Ze bestaan vaak uit twee onderdelen, soms alleen uit het laatstgenoemde:
- de opdracht tot een schadelijke handeling (bijvoorbeeld het wissen van een essentieel onderdeel van het besturingssysteem) en
- de opdracht het bericht zo snel mogelijk en aan zo veel mogelijk vrienden en kennissen door te sturen.
Een voorbeeld hiervan is de waarschuwing dat het Windowsbestand JDBGMGR.EXE een gevaarlijk virus zou zijn en dat het niet herkend wordt door de virusscanners. Het bestand is echter geen virus, maar een Java-debugger dat een gewoon programma is op een Windows computer. Het bestand heeft niets te maken met het bugbear-virus, ook al is het icoontje van het programma een beertje. De hoax gaat al sinds mei 2002 rond en was in de zomer van 2003 nog niet uitgewoed.
De crux is dat de gebruiker ervan overtuigd wordt dat juist het nalaten van die handelingen de schade zou aanrichten, bijvoorbeeld met de bewering dat het te verwijderen bestand een gevaarlijk virus is, waar nog geen virusscanner tegen opgewassen is. Een hoax leidt in veel gevallen tot onnodige opwinding en soms zelfs tot paniek. Bij een geslaagde hoax mailen veel gebruikers waarschuwingen naar hun contactpersonen of vragen her en der om advies. Deze acties belasten het internet door de vele onnodige e-mails die verzonden worden.
Vergaarbak van mailadressen
Bij de hoax-berichten komt nog een extra probleem om de hoek kijken: het aantal mailadressen in een enkel bericht is vaak zeer groot, omdat onervaren gebruikers vaak nalaten om met blind carbon copy (BCC) de ontvangers te anonimiseren. Het is daarom mogelijk dat spammers hoax-mails kunnen gebruiken om uiteindelijk een grote hoeveelheid geldige adressen te vergaren.
Kenmerken
Hoax-mails zijn vaak wel te herkennen aan opmaak en taalgebruik. Ze bevatten vaak teksten als "ONMIDDELLIJK LEZEN EN DOORSTUREN NAAR IEDEREEN DIE JE KENT!!!!" In het geval van een computervirus-hoax wordt vaak vermeld dat "Microsoft nog geen oplossing heeft", dat bijvoorbeeld "CNN aankondigt dat dit het ergste virus ooit is" en dat antivirusproducenten melden dat "tegen dit virus voorlopig nog geen remedie is". Een belangrijk kenmerk is dat er geen datum vermeld wordt. Er staat "gisteren" of "dinsdag" of "pas ontdekt" maar een echte datum ontbreekt. Vaak wordt er geen verwijzing gegeven naar betrouwbare bronnen waar een en ander te verifiëren is.
Zie ook
Externe links
- ↑ The Shorter Oxford English Dictionary, 1978.
- ↑ Etymonline.com
