Tommaso Campanella

Tommaso Campanella, eigenlijk Giovanni Domenico (Stilo, 5 september 1568 – Parijs, 21 mei 1639) was een Italiaans schrijver, dichter, wetenschapper, filosoof en theoloog uit de tijd van de renaissance.

Leven

Campanella werd geboren als zoon van een schoenmaker en viel al jong op door zijn grote intelligentie. Op zijn vijftiende trad hij toe tot de orde der dominicanen en nam de naam Tomasso aan, naar Thomas van Aquino. Als monnik was hij in de gelegenheid veelzijdige studies te doen en bestudeerde onder andere de geschriften van Aristoteles over logica. Na zijn kennismaking met het werk van Bernardino Telesio betwistte hij echter het Aristotelisme en sprak zich in zijn eerste werk Philosophia sensibus demonstrata (1590) uit voor de natuurwetenschappelijke methode. Tevens bepleitte hij een republiek op theocratische basis. Zijn onafhankelijke opstelling bezorgde hem echter veel last met zowel de wereldlijke als de kerkelijke overheid. Na vermeende betrokkenheid bij een samenzwering in 1599 tegen het Spaanse bewind in Napels werd hij tot levenslang veroordeeld. Pas in 1615 kwam hij na aandringen van de paus weer vrij. Na zijn vrijlating bleef hij echter toentertijd provocerende opvattingen verkondigen en publiceren, onder andere zijn spraakmakende Atheismus triumphatus. Uiteindelijk vluchtte hij naar Frankrijk, waar hij zich vestigde in Parijs. Tijdens een reis naar Holland ontmoette hij René Descartes. Kort daarna stierf hij terwijl hij bezig was aan een nooit voltooide folio-uitgave van zijn boeken.

Werk

In gevangenschap schreef Campanella een veertigtal werken over alle takken van wetenschap, gedichten en een apologie van Galileo Galilei, oorspronkelijk in het Italiaans, maar na zijn vrijlating veelal uitgegeven in het Latijn. Zijn werken kenmerken zich door scholastiek, exacte wetenschappen, maar tegelijkertijd diep geloof en overtuigd vertrouwen in magie en astrologie.

Zijn plaats in de literatuur heeft Campanella vooral verworven met Civitas solis (De zonnestad, 1602, verschenen in 1623): een dialoog tussen het hoofd van de hospitaalorde en een zeeman uit Genua die vertelt over zijn favoriete stad op Ceylon. Deze zonnestad wordt op Spartaanse wijze bestuurd door een hogepriester met onbeperkt gezag. Hij wordt bijgestaan door een militair, een wetenschapper en een persoon voor sociale aangelegenheden. Het volk is goed geschoold. Huwelijk, arbeid en staat worden door de staat geregeld. Privébezit is onbekend. Er wordt veel aan wetenschap gedaan (vooral astrologie en astronomie). Tomasso’s ideale staat neemt nog steeds een van de meest vooraanstaande plaatsen in tussen de talrijke werken over utopia’s.

Bibliografie (selectie)

Philosophia sensibus demonstrata, 1591
Monarchie Messiae, 1605
Prodromus philosophiae instaurandae, 1617
Apologia pro Galileo, 1622
La città del sole, 1602 (lat.: Civitas solis, 1623, Nederlands: De zonnestad)
Atheismus triumphatus, 1631, Parijs 1636
Metaphysica I-III, 1638

Literatuur en bronnen

A. Bachrach e.a.: Encyclopedie van de wereldliteratuur. Bussum, 1980-1984. ISBN 90-228-4330-0
F. Hiebel: Campanella. Der Sucher nach dem Sonnenstaat. Roman. Stuttgart 1980, ISBN 3-7725-0618-6

Externe links