Vocal fry

Vocal fry ('krakende stem') is een stemtechniek waarbij de spreker, met name aan het eind van elke zin, in een steeds lager register gaat spreken tot op het punt dat er een krakend geluid in de stem optreedt. Het Engelse fry (letterlijk: frituren) kan geïnterpreteerd worden als een figuurlijk 'knapperig korstje' aan het stemgeluid.

Fysiek

Voorbeeld van spreken zonder en met vocal fry (Engels)

Bij het spreken worden in het strottenhoofd de bekerkraakbeentjes (twee kraakbeentjes die de stemplooien aansturen) samengetrokken. Hierdoor worden de stembanden samengedrukt, waardoor ze compact en relatief ontspannen zijn en bij het stemgeven op een onregelmatige wijze, tussen de 20 en 50 keer per seconde, trillen. De lucht passeert de glottis in een traag tempo waardoor individuele trillingen hoorbaar zijn en het karakteristieke lage ploffende of ratelende geluid ontstaat.

Omdat het met deze stemtechniek mogelijk is hele lage tonen voort te brengen wordt de techniek soms toepast bij baszangers in bijvoorbeeld koren, om lage tonen te zingen die ze met hun normale zangstem niet kunnen bereiken. De Amerikaans gospelzanger Tim Storms haalde het Guinnes Book of Records met de laagst gezongen noten ooit, waarbij hij deze techniek gebruikt. Hij beschikt daarbij overigens ook over bijna twee keer zo lange stembanden als bij de gemiddelde bas. (Zie het geluidsvoorbeeld onderaan deze pagina.)

Alhoewel de stemtechniek door sommige logopedisten als een stemfout wordt opgevat, zijn er geen aanwijzingen dat het gebruik ervan slecht is voor de stem.

Voorkomen

Het fenomeen is begin jaren '10 van de 21ste eeuw overgewaaid uit de Verenigde Staten naar Europa, onder andere doordat het toegepast werd door influencers als Kim Kardashian. Het verschijnsel was al langer bekend in de popmuziek (een soort 'muzikaal kreuntje') bij zowel vrouwelijke als mannelijke popzangers.

In het Nederlands wordt vocal fry vooral bij jonge vrouwen (20 - 30 jaar) waargenomen. Een sociologische verklaring hiervoor zou kunnen zijn dat het praten met een lagere stem als volwassener wordt beschouwd. Er zijn echter ook aanwijzingen dat luisteraars sprekers met een een dergelijke spreektoon minder serieus nemen, omdat het ook onzeker kan overkomen.

Onderzoek

In een Amerikaans onderzoek uit 2010 (toen vocal fry bij jonge vrouwen nog een redelijk nieuw fenomeen was) naar de perceptie van het gebruik van vocal fry antwoordden de respondenten dat ze het associëren met aarzelend, niet-agressief en informeel gedrag, maar ook met een goed opgeleide, stedelijk georiënteerde en opwaarts mobiele vrouw. Uit een latere Amerikaanse studie uit 2014 bleek echter dat - vooral als vrouwen andere vrouwen op deze manier horen spreken - men de spreekster ondermeer als minder competent, lager opgeleid, minder betrouwbaar en minder aantrekkelijk beschouwt, waardoor de kansen op de arbeidsmarkt lager lijken te zijn voor vrouwen die met vocal fry spreken.

Het is anno 2022 nog niet duidelijk of het verschijnsel slechts een modegrill is of een blijvend fenomeen in de Nederlandse taal zoals bijvoorbeeld het Poldernederlands. Wel is aangetoond dat jonge vrouwen vaak taalvernieuwers zijn als het gaat om vocabulair en uitspraak, mogelijk omdat zij gevoelig zijn voor sociale interactie en daardoor ook voor subtiele variaties in stem- en taalgebruik. Ook wordt wel aangenomen dat vrouwen met dit stemgebruik bewust uiting geven aan de voortschrijdende posities die ze in de samenleving innemen.

Gebruik in de media

De spreektechniek wordt ook waargenomen bij radiopresentatoren op popzenders, waarschijnlijk om relaxt over te komen op de luisteraar. Tevens wordt de techniek bewust ingezet bij bijvoorbeeld radio- en tv-commercials, waarbij met een lage, krakende mannenstem een bepaalde ('stoere mannen-') sfeer wordt opgeroepen.

Talen

In sommige talen is de klank van vocal fry een eigenschap van de taal, zoals in het Vietnamees, Wu-Chinees en Birmaans.

Links

• 's Werelds laagste bas Tim Storms zingt Lonesome Road
• Stemcoach Elizabeth Essink over Vocal Fry

Bronnen

Bronnen, noten en/of referenties

Bron

• Pagina Vocal fry register op de Engelse Wikipedia

Referenties