Gebruiker:Mdoorduijn/Kladblok

Het logo van AERIUS, rekeninstrument van de Programmatische Aanpak Stikstof

AERIUS is het online rekeninstrument van de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) van het Rijk en de provincies. AERIUS berekent de neerslag van stikstof als gevolg van economische activiteiten op Natura 2000-gebieden en ondersteunt de vergunningverlening voor economische activiteiten en de monitoring van de PAS.

Context en doel

Zodra de PAS in werking treedt, zullen initiatiefnemers wettelijk verplicht zijn om AERIUS te gebruiken voor de onderbouwing van vergunningaanvragen voor nieuwe of uitbreiding van bestaande economische activiteiten op grond van de Natuurbeschermingswet 1998. Hierbij kan het bijvoorbeeld gaan om stallen, industriële installaties of verkeerswegen.

Het bevoegd gezag voor de vergunningverlening (veelal de provincie) gebruikt AERIUS om de berekende stikstofdepositie in de vergunningaanvraag te vergelijken met de beschikbare milieugebruiksruimte voor stikstof (in termen van de PAS: ontwikkelingsruimte). Indien voldoende ontwikkelingsruimte beschikbaar is, kan de vergunning worden verleend. Met deze benadering (in combinatie met het uitvoeren van ecologische herstelmaatregelen in de Natura 2000-gebieden) streeft de Nederlandse overheid er naar om de instandhoudingsdoelen van Natura 2000 te kunnen halen en gelijktijdig ruimte te geven aan economische ontwikkeling.

Initiatiefnemers

De ontwikkeling van AERIUS is een interbestuurlijk ICT-project van de ministeries van Economische Zaken, Infrastructuur en Milieu en Defensie, en de provincies. Het ministerie van EZ heeft het voortouw en is eigenaar van het instrument.

Producten

Natura 2000-gebied De Alde Faenen

AERIUS bestaat uit zes producten (modules), elk gericht op een specifieke gebruikerstaak. De ontwikkeling startte in 2012. Vanaf juni 2013 komen de producten één voor één als webapplicatie beschikbaar. Als eerste werd een bètaversie van AERIUS Calculator vrijgegeven voor een beperkte groep gebruikers.

Calculator

AERIUS Calculator berekent de stikstofdepositie als gevolg van economische activiteiten op stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden. De resultaten worden uitgevoerd als pdf-bestand dat gebruikt kan worden als bijlage bij een vergunningaanvraag op grond van de Natuurbeschermingswet 1998.

Register

In AERIUS Register houden de bevoegde gezagen bij hoeveel ontwikkelingsruimte is toegekend en hoeveel ontwikkelingsruimte actueel beschikbaar is. Register komt beschikbaar zodra de PAS in werking treedt.

Monitor

AERIUS Monitor is de module voor periodieke overzichten van de uitvoering en resultaten van de PAS. Hierbij gaat het om de uitgegeven en beschikbare ontwikkelingsruimte, de feitelijke ontwikkeling van de stikstofdepositie en de effecten op natuur. Het gaat ook om de uitvoering van ecologische herstelmaatregelen, die een onlosmakelijk onderdeel vormen van de PAS.

Scenario

Met AERIUS Scenario kan onder meer worden getoetst of ruimtelijke plannen, zoals bestemmingsplannen en structuurvisies, passen binnen de ontwikkelingsruimte van de PAS.

Extra

AERIUS Extra is het platform voor het beschikbaar stellen van aanvullende tools die ontwikkeld zijn door externe partijen. Het kan bijvoorbeeld gaan om software voor de aansluiting van AERIUS op andere applicaties.

Connect

AERIUS Connect faciliteert de samenwerking tussen AERIUS en andere partijen, zoals overheden en het bedrijfsleven. Het is geen fysiek product. Een onderdeel van Connect is het AERIUS informatiemodel IMAER. Dit zorgt voor standaardisatie, transparantie, kwaliteit en borging. IMAER voldoet aan de EU-richtlijn Inspire en de NEN3610-norm van de Rijksoverheid.

Werkwijze Calculator

Een berekening in AERIUS Calculator bestaat uit vier stappen:

Bronnen

Een gebruiker voert in AERIUS op kaart een of meer emissiebronnen in. Per bron moeten enkele kenmerken worden opgegeven die van belang zijn voor de emissie. In het geval van een stal gaat het bijvoorbeeld om de diercategorie, de dieraantallen, het type stal en enkele kenmerken van de stal zoals de hoogte van de ventilatieopeningen.

Emissie

Op basis van de ingevoerde informatie berekent AERIUS de emissies van ammoniak (NH3) en stikstofoxiden (NOx).

Verspreiding en depositie

De rekenkern van AERIUS berekent de ruimtelijke verspreiding van de stikstof en waar deze neerslaat (depositie; in mol per hectare per jaar). De depositie is in belangrijke mate afhankelijk van meteorologische factoren en het landgebruik in het verspreidingsgebied. Daarnaast spelen bronkenmerken, zoals de hoogte van de uitstoot, een rol.

Effecten op natuur

De kaart van de stikstofdepositie wordt gecombineerd met de in AERIUS beschikbare kaart van Natura 2000-gebieden en de stikstofgevoelige habitats die zich daarbinnen bevinden. Hiermee wordt inzichtelijk op welke gebieden en habitats het project invloed heeft. In AERIUS is ook de achtergronddepositie beschikbaar, gebaseerd op de emissies van de Emissieregistratie die ook gebruikt worden voor de kaarten van de Grootschalige Concentraties en Deposities in Nederland (GCN/GDN) van het RIVM. Voor elk habitat beschikt AERIUS bovendien over de kritische depositiewaarden (KDW). AERIUS telt de berekende depositie uit het project op bij de achtergronddepositie en laat vervolgens op elke locatie zien hoe de totale depositie zich verhoudt tot de KDW. Dit is een maat voor het ecologische effect. Zodra de PAS in werking treedt, zal AERIUS ook de depositiebijdrage van een project, ofwel de benodigde ontwikkelingsruimte, vergelijken met de beschikbare ontwikkelingsruimte.

Rekenmethode

De rekenkern van AERIUS wordt gevormd door het wetenschappelijke Operationele Prioritaire Stoffen model (OPS) dat eigendom is van het Planbureau voor de Leefomgeving en het RIVM. Voor modellering van stikstof uit wegverkeer wordt samen met het RIVM gewerkt aan een nieuwe implementatie van Standaardrekenmethode 2 (SRM2) van de Regeling beoordeling luchtkwaliteit als tweede rekenkern.

Data

Aan de basis van AERIUS staan ruim vijftig gegevenssets. Het gaat om ruimtelijke gegevens, zoals de Grootschalige Concentratie- en Depositiekaarten van het RIVM, het Nationaal Wegenbestand (NWB) en de habitatkaart van de Natura 2000-gebieden. Daarnaast gaat het ook om niet-ruimtelijke gegevens zoals kentallen voor de emissie van stikstof uit verschillende bronnen. AERIUS werkt met een geformaliseerd model voor het management van de data. Hiermee wordt gestreefd naar zo correct, volledig en actueel mogelijke data. Het model beschrijft het volledige proces van inwinnen en bewerken tot publiceren van data. Steunpilaren in het proces zijn de gegevensleveringsprotocollen (GLP’s) en de gegevenstransformatieprotocollen (GTP’s).

Ontwerpfilosofie

AERIUS wordt ontwikkeld volgens de filosofie van User Centered Design. De AERIUS werkgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van gebruikers, stuurt de ontwikkeling aan. De werkgroep formuleert de gewenste functionaliteit van het model en de voorwaarden waaraan die moet voldoen. Met deze aanpak wordt gestreefd naar optimale aansluiting op de behoeften uit de praktijk en zo groot mogelijke gebruiksvriendelijkheid.

Software ontwikkeling

Het AERIUS ontwikkelteam werkt volgens de Scrum-methode. De AERIUS software is open source.

Reviews

In 2013 werden vier onafhankelijke reviews uitgevoerd naar verschillende aspecten van het instrument. AERIUS wordt permanent doorontwikkeld op basis van aanbevelingen uit reviews, voortschrijdende wetenschappelijke inzichten en gebruikerservaringen in pilots.

Externe links

• AERIUS
• Programmatische Aanpak Stikstof
• Natura 2000
• Operationele Prioritaire Stoffen model
• Emissieregistratie
• Grootschalige Concentraties en Deposities Nederland
• Kritische depositiewaarden

Reviews AERIUS:

1. Doelmatigheidsonderzoek (TNO)
2. Internationale review onderbouwing ammoniakemissiefactoren
3. Gebruikersacceptatietest AERIUS Calculator (IPO)
4. Kwaliteitstoets systeemontwikkeling (PBLQ HEC)

Bronnen

Teksten voor deze pagina zijn ten dele ontleend aan de AERIUS website en artikelen in het tijdschrift Milieu en GIS magazine (in voorbereiding).

• Wilmot, M.J. & M. de Heer. 2014. AERIUS, rekeninstrument voor aanpak stikstofproblematiek. Milieu, 2014-1, p. 41-44.