Gebruiker:TBoerema03/Kladblok

Interlineaire glos

Binnen de taalkunde is een interlineaire glos een glos die tussen regels tekst wordt geplaatst, veelal tussen de originele tekst en de vertaling daarvan in een andere taal. Bij het glosseren krijgt iedere regel tekst in de originele taal een geglosseerde regel die daarmee overeenkomt. Zo wordt duidelijk op welke manier de grammaticale structuur van de originele tekst wordt gereflecteerd in de vertaling. De complexiteit van de geglosseerde regels loopt uiteen van simpelweg de originele tekst vertalen naar het gebruik van taalkundig jargon, afhankelijk van de verschillen tussen de beide gekozen talen en het doel van de auteur.

Structuur

Er bestaan geen officiële regels over het glosseren, maar de Leipzig Glossing Rules zijn een verzameling regels die proberen om het proces te standaardiseren, alhoewel er binnen deze richtlijnen ruimte is voor discussie. Daarnaast zijn er meerdere voorstellen gedaan om de regels uit te breiden. De regels zijn voor het laatst in 2015 aangepast.

Na het glosseren van een regel bevat het resultaat doorgaans minstens de volgende elementen:

1. De tekst in de originele taal (veelal cursief geschreven);
2. De geglosseerde regel;
3. Een vrije vertaling van de originele tekst (in de objecttaal) naar de metataal.

Deze elementen worden geïllustreerd door het volgende voorbeeld met Nederlands als objecttaal en Engels als metataal.

1. Deze__kennis______moet____worden___af-ge-stem-d____________op____de___uitdaging-en__van__natuurlijk-e____taalverwerking.
2. This___knowledge__must_____be_______align-PTCP-align-CIRC___with___the___challenge-PL_of___natural-AGR___language.processing.
3. "This knowledge must be aligned with the challenges of natural language processing."

De Leipzig Glossing Rules bevatten tien standaardregels over het glosseren van regels tekst, maar ook een aantal optionele regels die gebruikt kunnen worden in bijzondere gevallen. Het is aan de auteur om een beslissing te nemen over het al dan niet gebruiken van deze optionele regels. Hier volgen de tien standaardregels:

Woord-voor-woord uitlijning

Interlineaire glossen worden links verticaal uitgelijnd, woord voor woord. In bovenstaand voorbeeld is dit te zien in regels 1 en 2; ieder woord uit de objecttaal staat recht boven het overeenkomende woord uit de metataal.

Morfeem-voor-morfeem overeenkomst

Morfemen die van elkaar gescheiden kunnen worden, moeten worden gescheiden door middel van een koppelteken. Dit gebeurt zowel in de objecttaal als in de geglosseerde regel. Hieruit volgt dat er evenveel koppeltekens moeten staan in de glos als in de regel uit de objecttaal. Ook dit is te zien in het bovenstaande voorbeeld, regels 1 en 2.

Grammaticale categorielabels

Morfemen die een grammaticale categorie aangeven worden in de glos weergegeven door een in hoofdletters geschreven afkorting van de desbetreffende categorie. Zo wordt het morfeem "-en" in het woord "uitdagingen" uit het bovenstaande voorbeeld geglosseerd met de afkorting "PL", die aangeeft dat het om een meervoud gaat ("Plural").

Een-naar-meerdere overeenkomsten

Indien een onderdeel in de objecttaal overeenkomst met meerdere onderdelen uit de metataal worden de onderdelen in de metataal gescheiden door een punt. Zie hiervoor de glos van het woord "taalverwerking" in het bovenstaande voorbeeld.

Persoons- en getallabels

Als morfemen die personen en getal aangeven direct achter elkaar voorkomen, moeten deze niet met een punt worden gescheiden, zoals in het volgende voorbeeld uit het Italiaans.

and-iamo

gaan-PRS.1PL (niet: gaan-PRS.1.PL)

'wij gaan'

Niet-bestaande onderdelen

Als een morfeem-voor-morfeem glos een onderdeel bevat dat niet overeenkomt met een onderdeel uit de tekst van de objecttaal kan dit onderdeel tussen vierkante haken worden weergegeven. Een alternatief is om in de objecttaal het teken "Ø" toe te voegen, om dit onderdeel voor te stellen.

puer

jongen[NOM.SG]

‘jongen’

of:

puer-Ø

jongen-NOM.SG

'jongen'

Ingesloten categorieën

Categorieën die niet in de objecttaal worden uitgedrukt, maar toch onderdeel zijn van het woord (zoals bijvoorbeeld geslacht) kunnen worden aangegeven in de geglosseerde regel. Dit moet dan worden aangegeven door middel van ronde haken, zoals in het onderstaande voorbeeld uit het Goenzib.

oz#-di-g_________xõxe_______m-uq'e-r

jongen-OBL-AD___boom(G4)__G4-buigen-PRET

'Door de jongen is de boom gebogen.'

Tweedelige onderdelen

Onderdelen die uit twee delen bestaan die worden weergegeven als duidelijk verschillende morfologische gehelen kunnen op twee manieren worden geglosseerd: ten eerste kunnen beide delen op dezelfde manier worden geglosseerd. Ook kan een van de twee delen worden vervangen door een bijzonder label als "STEM", om de stam aan te geven. In het voorbeeld hieronder worden deze manieren beide gebruikt voor een voorbeeld uit het Lakota; de stam "na-xʔu̧" betekent "horen", maar bevindt zich niet op dezelfde plek binnen het gegeven woord.

na-wíčha-wa-xʔu̧

hoor-3PL.UND-1SG.ACT-hoor

'Ik hoor ze'

of:

na-wíčha-wa-xʔu̧

hoor-3PL.UND-1SG.ACT-STEM

'Ik hoor ze'

Tussenvoegsels

Tussenvoegsels worden ingesloten door driehoekige haakjes, zoals in het volgende voorbeeld uit het Latijn.

reli<n>qu-ere

vertrekken<PRS>-INF

'vertrekken'

Reduplicatie

Als er sprake is van reduplicatie bij een gegeven werkwoord, wordt het gedupliceerde onderdeel van de stam gescheiden door een tilde, zoals in het volgende voorbeeld uit het Tagalog.

bi~bili

IPFV~kopen

'is aan het kopen'