Gebruiker:Zwitser123/Kladblok

Gelieve onderstaande tekst niet te wijzigen, zakelijk commentaar op de OP is welkom. Zwitser123 (overleg) 12 jan 2017 15:08 (CET)

Voorstel tot kwaliteitsverbetering

door het onderscheiden van typen artikelen

Versie 2 met positiebepaling als inleiding (tekst eerste versie vanaf kopje “Uitwerking kwaliteitsp....”)

Relevante Wikipedia-Teksten in het kort

WP:GOO, WP:NPOV, WP:VER, Wikipedia:Balans

Onderstaand een informele samenvatting van de belangrijkste aspecten uit deze teksten die in het onderstaande voorstel samenkomen.

Volgens wp:goo is het niet toegestaan: een analyse of synthese van bestaande feiten, ideeën, meningen of argumenten te bieden, zonder dat die analyse of synthese direct is terug te vinden in een betrouwbare bron (die betrekking heeft op dat onderwerp)

Volgens wp:npov dienen artikelen in de juiste verhoudingen en zonder vertekening alle significante standpunten weer te geven die steun genieten in betrouwbare publicaties

De inschatting over wat betrouwbare publicaties zijn verschilt naar onderwerp en soms naar schrijver. Algemeen geldt dat het gebruik van secundaire bronnen noodzakelijk is, omdat die bronnen een belangenafweging maken over wat in primaire bronnen gepubliceerd is.

Verschillen van inzicht

Hoewel de wenselijkheid van objectiviteit en neutraliteit in wikipedia-artikelen niet werkelijk ter discussie staat, is volgens sommigen wp:npov een ongelukkig begrip, omdat kentheoretisch beargumenteerd kan worden dat zo'n neutraal of objectief standpunt niet kan bestaan. Desalnietemin is het voor bijdragers aan wikipedia veelal goed mogelijk het kriterium npov succesvol toe te passen, immers, doorgaans is het andere uiterste (partijdigheid, selectiviteit) goed herkenbaar.

Soorten Brongebruik

Het onderscheiden van de verschillende kwaliteiten van bronnen in het licht van het artikelonderwerp, het eigen standpunt en de eigen socio-culturele achtergrond behoort maar zeer ten dele tot schoolse vaardigheiden en valt ook academici buiten hun eigen vakgebied niet altijd makkelijk. Zodoende is dit ook voor wikipedia-bijdragers veelal een relatief nieuw onderwerp. Verschillende richtlijnen en hulpteksten op wikipedia kunnen bijdragers ondersteunen, maar lossen, blijkens de vele discussies over npov, ne etc., het probleem van inadequaat brongebruik niet geheel op. Daarnaast zijn de inschattingen van de bijdragers over wát een encyclopedie is, in hoeverre wikipedia nog met een papieren encyclopedie te vergelijken is (of zou moeten zijn) en over de noodzakelijke kwaliteit van de artikelen verschillend. Zie b.v. ook WP:inclusionisme.

Onbevredigend

Er zijn wezenlijke, en dat is letterlijk bedoeld, wezenlijke verschillen tussen de manier waarop wp-artikelen op bronnen gebaseerd worden en dat leidt tot principiele verschillen in de robuustheid van het geschrevene. (Een robuust artikel is niet alleen in zijn feitelijke beweringen gebaseerd op bronnen, maar is ook in zijn samenstelling en balans breed ondersteund door zo mogelijk alle voorhandene, moderne secundaire bronnen.)

De lezer

Een encyclopedie, van welke signatuur ook, probeert zijn (potentiele) lezers betrouwbaar te informeren. Traditioneel stond een redactie of samensteller garant voor de kwaliteit van het geschrevene in zijn totaliteit, veelal samengevat in een wereldbekende naam („Larousse“, „Brockhaus“, „Brittanica“ etc).

Wikipedia is ook wereldwijd bekend, maar biedt zijn lezers zeer verschillende kwaliteiten aan. Enerzijds door „work in progress“, anderzijds door de wens, vlot over nieuwe onderwerpen te publiceren. Tot dusver lopen die twee oorzaken van (nog) onvoldoende kwaliteit door elkaar: de afwezigheid van voldoende bronnen en het „nog geen tijd gehad hebben om iets beters te schrijven“.

Driedeling

Vanuit het perspectief van hoe informatie die in wikipedia kan passen ter beschikking komt, is er sprake van een driedeling:

Klassieke encyclopedie:

Alle informatie voor het artikel is in secundaire bronnen te vinden, primaire bronnen worden ingezet om de kwaliteit van secundaire te controleren en evt. om afzonderlijke feiten te onderbouwen.

Recente gebeurtenissen en verschijnselen:

Er bestaan (vrijwel) uitsluitend primaire bronnen (dat zijn veelal journalistieke bronnen) en de opbouw van het artikel is in beweging. Er is geen betrouwbare maat voor de balans, veelal ook niet voor een intersubjectieve pov-afweging.

Actuele gebeurtenissen

Er is geen belastbare kennis over wezenlijke delen van inhoud en die berusten veelal op unieke primaire bronnen. In Wikipedia krijgt de lezer met het sjabloon „Nieuws“ een waarschuwing dat (de feiten in) het artikel snel kunnen wijzigen.

De eerste en derde soort

Niet onderwerp van deze tekst.

De tweede soort

Volgens wp:goo mag dit soort artikelen niet in wikipedia worden opgenomen, ondermeer omdat er geen basis is voor een synthese van feiten. Door een deel van de bijdragers en zeker ook door een deel van de lezers worden deze artikelen echter wel op prijs gesteld. Een flink deel van nl-wiki bestaat uit dit soort artikelen. Op het moment ontbreken specifieke, objectieve kwaliteitskriteria voor deze artikelen, hoewel daarmee enerzijds de samenwerking tussen bijdragers verbeterd kan worden en anderzijds de kwaliteit van de artikelen meer in de gewenste richting, nl. die van de eerste soort, getrokken kan worden. Onderstaand worden verschillende aspecten van deze kwaliteitsvraag geanalyseerd, uitmondend in een voorstel om dit soort artikelen zichtbaar te onderscheiden van enerzijds de klassieke en anderzijds de actuele. Voor de lezers zou dit kunnen uitmonden in andere optiek of lay-out. Daarnaast kunnen uit o.a. de hermeneutiek technieken worden afgeleid die het risico op kwalitatief onvoldoende artikelen in deze categorie verkleinen.

Uitwerking kwaliteitsproblemen en oplossingen voor artikelen 2e soort

Neutraal Standpunt in artikelen over recente gebeurtenissen

Deze handreiking behandelt enkele technieken om POV-fouten te voorkomen of in elk geval te verminderen bij artikelen waarvoor nog niet of nauwelijks secundaire bronnen bestaan.

Probleem

Het schrijven vanuit een neutraal standpunt bij recente gebeurtenissen is lastig, omdat de beschikbare informatie onvollediger is en er niet of nauwelijks secundaire bronnen zijn waarin primaire bronnen afgewogen en in balans gebracht worden. Men kan niet zeker zijn welk standpunt een neutraal standpunt is zonder afstand tot de gebeurtenissen in tijd en plaats. Wat men wel kan, is bepaalde technieken en methodes hanteren om de grootste valkuilen (POV's) te vermijden.

Uitwerking van het probleem

Bij sociale en politieke gebeurtenissen zijn de media (met name kranten, online newssites en persagenturen) de eerste bronnen die ter beschikking staan en die een zekere betrouwbaarheid kunnen hebben. (voor de leesbaarheid wordt hier verder van "kranten" gesproken maar worden ook newssites etc. bedoeld)

1. Een deel van de krantenberichten is oorspronkelijk, dat wil zeggen door een journalist onderzocht en geschreven volgens journalistieke regels, een deel is overgenomen van persagenturen of andere kranten. Daarbij kan de indruk ontstaan dat "alle" kranten journalisten ter plaatse hebben, terwijl ze eigenlijk alleen 1 primaire bron echoen.

2. Per taalgebied zijn er doorgaans verschillende kranten met een verschillend interessegebied en verschillende politieke kleur. Evenzo zijn er tussen taalgebieden en (sub)culturen verschillende zienswijzes mogelijk en waarschijnlijk.

3. Betrokken landen of grote firma's kunnen onder meer via persberichten en interviews beinvloeden hoe de berichtgeving uitvalt. Ook is het voor hen soms mogelijk de mediale aandacht op andere thema's te richten, waardoor een heikel onderwerp minder in de aandacht komt te staan (zie ook spindoctor, propaganda, desinformatie).

4. Doch ook in afwezigheid van moedwillige beïnvloeding van de berichtgeving kan die aannames, vooroordelen en onwetendheid bevatten.

NPOV Technieken

Algemeen

Het is zinvol, de bewoordingen en accenten van verschillende kranten te vergelijken.

Bij internationaal relevante gebeurtenissen kan men de berichtgeving in meerdere talen en landen te vergelijken. Zo kan men voor een gebeurtenis in Europa kijken hoe b.v. de Canadese of Australische media erover berichten, bij gebeurtenissen in West-Europa hoe b.v. Roemeense media er tegen aan kijken. Welke vergelijking zinvol is, is per onderwerp verschillend; het gaat erom dat de bijdrager actief zoekt naar mogelijke andere zienswijzes.

Belangenorganisaties en NGO's kunnen een andere zienswijze op een onderwerp geven. Soms zijn zij de eerste die een samenvattend bericht publiceren, soms zijn het overheidsdiensten en soms overzichtsartikelen van journalisten. Zulke bronnen kunnen waardevol zijn als secundaire bron, maar moeten vaak bewust gezocht worden omdat ze voor mainstream media te gecompliceerd zijn. Men er echter op bedacht zijn dat deze publicaties niet noodzakelijkerwijze aan wetenschappelijke standaards voldoen. Dergelijke publicaties -die tenminste toelichten hoe ze tot stand gekomen zijn, met welke methode informatie verzameld en geselecteerd is- hebben een streepje voor, maar men moet dan de methode als zodanig kritisch beoordelen op mogelijke vormen van bias.

Uitbreiden van artikelen over recente gebeurtenissen

Naarmate een gebeurtenis vordert, ontwikkelt zich in de media een bepaalde manier om daarover te berichten. Daarbij kan het gebeuren dat alleen een bepaald aspect in de aandacht staat. Wederom is het dan belangrijk om in andere media (andere politieke signatuur, doelgroep of culturele achtergrond) te controleren of de mainstream-berichtgeving mogelijk sterk gekleurd is. Voortschrijdend inzicht kan ertoe leiden, dat een artikel niet zozeer uitgebreid moet worden, maar een andere balans moet krijgen en eventueel herschreven moet worden.

Welke zienswijze op een gebeurtenis meer aandacht verdient en wat "fringe theories" zijn, kan pas na een zekere tijd gezegd worden. In elk geval zijn frequentie, intensiteit en POV van de berichtgeving in kranten geen betrouwbare indicatie (zie boven).

Sluipende bias

Door het uitbreiden van een artikel met informatie naarmate die beschikbaar komt, kan men onbedoeld het artikel uit balans brengen. Immers, het publicatieproces in de media kan worden beïnvloed door belanghebbenden, is onderhevig aan geografische en culturele invloeden etc. Het simpelweg toevoegen van de makkelijkst beschikbare informatie is daarom een bedreiging voor het NPOV ongeacht of de afzonderlijke feiten met bronnen onderbouwd zijn.

Een voorbeeld

Een groot chemieongeluk vindt plaats, de landelijke media concentreren zich op de gevolgen, de stijgende aantallen slachtoffers, het toegenomen kankerrisiko voor delen van de bevolking.

Buitenlandse media berichten van corruptie als factor in de oorzaak van het ongeluk.

NGO 1 bericht over de ontoereikende technische standaarden

NGO 2 bericht over de risico's voor een zeldzame vogelsoort

NGO 3 voert het ongeluk aan als reden, deze vorm van chemie-industrie af te schaffen.

De zittende regering doet er alles aan om het ongeluk als eenmalig incident te definieren en toont veel medeleven, vergoedt schade.

Als we hierover een artikel willen schrijven, spelen al deze aspecten een rol en het is onmogelijk gaandeweg de gebeurtenissen op basis van bronnen te voorspellen hoe de gebeurtenis de geschiedenis in zal gaan.

Een NPOV artikel moet de verschillende oorzaken, gevolgen en discussies in gelijke mate behandelen (baserend op de beschikbare primaire bronnen).

Gaandeweg moet het artikel samengevat worden op bepaalde aspecten. Zo kan b.v. het verloop van de slachtofferaantallen worden samengevat. Ook is niet elke opmerking over de ontoereikende technische maatregelen voor altijd relevant. Enz.

Theoretische achtergronden

Het schrijven van een encyclopedisch artikel over een nieuw onderwerp zonder de hulp van secundaire bronnen vertoont paralellen met het doen van kwalitatief wetenschappelijk onderzoek. In elk geval biedt een systematische methode bij het schrijven houvast om een zo volledig en neutraal mogelijk artikel te schrijven.

De heuristische methodologie kent 4 regels (bron:de-wiki) waarmee de relatie tussen onderzoeker en object, in ons geval tussen schrijver en onderwerp gekarakteriseerd wordt:

1. Openheid van de schrijver: hij is bereid zijn weten op grond van de bronnen aan te passen
2. Openheid van het onderwerp: men legt zich niet vooraf vast op de inhoud, deze kan zich gaandeweg het bronnenonderzoek en het zoeken naar bronnen veranderen.
3. Maximale variatie in perspektief c.q. in de keuze van het perspektief van de bronnen
4. Analyse naar overeenkomsten: het identificeren van overeenkomsten tussen bronnen die een verschillend POV hebben

[Methodologie]

Steekwoord: Hermeneutiek - Dit is niet mijn vakgebied, maar het houdt zich bezig met het duiden en begrijpen van tekst. "Die Ausschöpfung des wahren Sinns aber, der in einem Text oder in einer künstlerischen Schöpfung gelegen ist, kommt nicht irgendwo zum Abschluß, sondern ist in Wahrheit ein unendlicher Prozeß. Es werden nicht nur immer neue Fehlerquellen ausgeschaltet, so daß der wahre Sinn aus allerlei Trübungen herausgefiltert wird, sondern es entspringen stets neue Quellen des Verständnisses, die ungeahnte Sinnbezüge offenbaren. " (Hans-Georg Gadamer) Dit citaat benadrukt het voortdurende verbeteringsproces bij het zoeken naar de eigenlijke betekenis van een tekst. Vrij vertaald: Het zoeken naar de ware betekenis die zich in een tekst of in een kunstwerk bevindt, heeft geen einde, maar is in feite een eindeloos proces. Niet alleen worden steeds nieuwe bronnen van fouten uitgeschakeld zodat de ware betekenis uit de vertroebelingen gefilterd wordt, maar er ontspringen ook steeds nieuwe bronnen van begrip die onverwachte samenhangen ontsluiten.

Neutraal standpunt

Het op wikipedia gebezigde begrip "neutraal standpunt" is soms verwarrend en kennistheoretisch discutabel. De achterliggende intentie moge desondanks duidelijk zijn: eenzijdigheid en subjectiviteit zijn netzomin gewenst als persoonlijke voorkeuren of stokpaardjes.

Praktijkvoorstel vanuit de theorie

Bij artikelen van de tweede soort, d.w.z. in afwezigheid van secundaire bronnen, moet de bijdrager bereid zijn om zijn wijze van kennisvergaring voor het artikel op de overlegpagina transparant te maken. Lukt dit niet, dan is de situatie dezelfde als bij bronloze beweringen (en kan de gewraakte tekst verwijderd worden in afwachting van een systematischer tot stand gekomene tekst).

Een duidelijke markering van artikelen van de tweede soort betekent:

• Er kan een specifieke richtlijn of handreiking voor dit soort artikelen worden opgesteld.
• Richting lezers kunnen kwaliteitsaspecten beter gecommuniceerd worden.
• De discussie op de OP van het artikel kan efficienter gevoerd worden.
• Kwaliteitsverbetering door een op maat gesneden methode.
• Eenvoudigere kwaliteitscontrole op termijn (artikelen van de tweede soort kunnen op een gegeven moment overgaan in artikelen van de eerste soort)

Einde tekst