Overleg:Kredietcrisis/Archief/mrt 2009

{{subst:Overleg:Kredietcrisis/SubstArchief}}

Toekomstige ontwikkelingen

Beste Martin,

Ik was het stukje over toekomstige ontwikkelingen aan het lezen vanuit het oogpunt van een nieuwe lezer. Een nieuwe lezer zal bij het lezen denken: Alles wat beschreven is, is al uitgekomen. Alleen de diepte en omvang wordt nog steeds iets groter. Er is volgens mij nog geen nieuwe trendbreuk (stijging huizenprijzen, schone balansen of full-blown systeemcrisis) te ontdekken in de beschreven onderdelen. Wanneer deze paragraaf behouden blijft, zouden er misschien wat macro ontwikkelingen beschreven moeten worden (politieke verhoudingen, status van bankwezen bij burgers).

Bajoro 3 mrt 2009 07:57 (CET)

Hoi Bajoro, op mijn klussenlijst staat inderdaad "uitprinten en kritisch doorlezen".;) Ik hoop daar binnenkort aan toe te komen, dan neem ik het kopje "toekomstige ontwikkelingen" uiteraard mee. Groet, MartinD 4 mrt 2009 13:22 (CET)

Nieuwe artikelen/aanvullingen

Hoi, ik dump m'n vragen maar gewoon hier (zijnde het centrale overleg over kredietcrisis en aanverwachten). Waarover zijn nieuwe artikelen, dan wel aanvullingen nodig m.b.t. de jongste maatregelen van de Amerikaanse regering? Zijn er ook zulke aanvullingen nodig over Nederlandse, Belgische, buitenlandse maatregelen? Wie A zegt moet B zeggen en dan is er nogal wat werk te doen, maar net als Martin heb ik gewacht tot de kruitdampen wat waren opgetrokken. Eerst even Amerika op een rijtje:

• De FED heeft haar garanties verruimd in het kader van de TALF, maar daar hebben we geen artikel over
• De Treasury heeft bij monde van Geithner een nieuw financieel plan gelanceerd, dat voor een deel een uitbouw is van de TARP en voor een deel nog geen details bevat
• Het Congres heeft de Stimulus Bill goedgekeurd van $ 787 mrd, officieel American Recovery and Reinvestment Act of 2009 (ARRA) geheten dat op 16 februari is ondertekend door Obama.

Dat zijn de beleidsmaatregelen sinds het aantreden van Obama (specifieke reddingsmaatregelen niet meegerekend zoals voor Citi en AIG). Als voornaamste ondertekenaar van Amerikaans economisch reddingsplan 2008 zou het op mijn lijn liggen om het plan-Geithner te verwerken, maar is dat een aanvulling of zou het een nieuw artikel moeten zijn? Verder is dat plan nog zo vaag, dat ook de Engelse wiki er nog geen raad mee weet. Wat ik zeker weet is dat de 2e tranche van $350 mrd van de TARP erin is opgenomen, en dat de Treasury er een persbericht over heeft uitgegeven dat je dus keurig kunt samenvatten. Dat kan dus in een subkopje onder het bestaande artikel.

De Stimulus Bill is een nieuw initiatief en daarover is wel een artikel te schrijven. De wetstekst is bekend en de Engelse wiki heeft al een artikel. Maar het is een Fremdkörper binnen het complex van de kredietcrisis en er is ook geen duidelijke categorie voor. Op en:wiki is het duidelijk ingebed, maar bij ons is het een weeskind. De Economic Stimulus Act of 2008 (nog onder Bush) is bij ons b.v. niet beschreven. De Nederlandse wiki zou veel meer hebben aan een overzichtsartikel, een kapstok waaraan je desnoods afzonderlijke artikelen op kunt hangen.

Voor de TALF geldt dat in nog sterkere mate en het is totaal niet mijn terrein. M.a.w. we kunnen proberen om een totaal-overzicht te geven van het Amerikaanse beleid in het kader van crisis + recessie, opgedeeld in stukken, of we kunnen proberen Obama's economische beleid te volgen en daarvan t.z.t. een overzicht te geven (en laat dan de periode-Bush maar zitten, die is geschiedenis).

Intussen ben ik aan het proberen het Amerikaanse uitvoerend apparaat in beeld te krijgen, in de hoop dat het dan ook wat makkelijker wordt al die wetten en maatregelen te plaatsen (ook geen sinecure, maar net wat beter te doen met algemene redactionele vaardigheden). Ik heb een hoop geleerd op deze plek, maar wat ik te melden heb over economie is uiteindelijk prietpraat. Allen welbedankt voor de feedback. - Art Unbound 2 mrt 2009 19:10 (CET)

Inmiddels begin ik duidelijker zicht te krijgen op de materie. Waar de reddingsplannen tekort schieten (zowel de TARP als Geithner's Financial Stability Plan) is vooral op één punt: het blijkt onmogelijk om de marktwaarde te bepalen van al die illiquide vorderingen (m.n. MBS'es) die aan de basis liggen van de kredietcrisis. Er valt geen prijs voor te bepalen omdat er geen markt is, het marktmechanisme werkt dus niet. Voorzover die zooi nog verkocht wordt is het voor zulke absurd lage prijzen dat ze geen ijkpunt vormen. Als de vrije markt zijn werk niet doet, is het aan de overheid om prijzen te bepalen. Het dilemma is: wanneer de prijzen te laag zijn, lijden banken onacceptabele verliezen; worden ze te hoog vastgesteld dan moet de belastingbetaler bloeden.

Hierover hebben we ons al het hoofd gebroken sinds Paulson met zijn TARP kwam: waarom deed hij niet wat hij had aangekondigd? Uit verspreide snippers informatie maak ik op dat Paulson al geen antwoord had op dat dilemma. Hij stond bovendien onder immense druk om zeer snel en agressief te handelen, kon zich niet permitteren de puzzel eens rustig op te lossen en kocht dus bankaandelen in plaats van troubled assets.

Op 10 februari kwam Geithner met zijn Financial Stability Plan (zie Secretary Geithner Introduces Financial Stability Plan). Je herinnert je dat daar wereldwijd met enorme teleurstelling op werd gereageerd, omdat het plan te vaag zou zijn. Dit betrof hoofdzakelijk het middendeel van het plan, een Publiek-Privaat Investeringsfonds van $500 miljard (uit te breiden tot $1000 miljard) om de giftige, aan de huizenmarkt gerelateerde leningen op te kopen en er weer een markt voor te creëren. Letterlijk is het doel, met hulp van private partijen "een marktmechanisme te creëren om een waarde voor deze activa te bepalen". Sindsdien is het in de Treasury doodstil, wat aangeeft dat er nog geen oplossing is gevonden voor het probleem.

Een derde stukje van de puzzel stond vandaag in Bloomberg: Fair-Value Accounting Isn’t Working, Wells Fargo Chairman Says. "Fair-value accounting rules don’t make sense when there’s no market to accurately price securities... Mark-to-market accounting requires companies to set a value on most securities every quarter, based on market prices. Banks including Citigroup Inc. have said the rule doesn’t work when trading freezes because banks must write down the assets to pennies on the dollar". De angel zit dus bij de waardebepaling van de rotzooi. Er is al geopperd (vrijdag op RTLZ nieuws geloof ik) dat het onbegonnen werk is en je er beter aan zou doen om al die MBS'en en CDO's weer uit elkaar te vlechten.

Nu maar even nadenken hoe dat netjes in de artikelen te verwerken. Misschien is het een idee om het subkopje "Waarderingen" wat verder uit te werken (daar staat het eigenlijk al) en een paar regels toe te voegen bij "Opkopen door overheid van illiquide vorderingen". Voor het Amerikaans reddingsplan-artikel zal ik voorlopig maar even improviseren. - Art Unbound 14 mrt 2009 12:59 (CET)

Tja, die waardering van illiquide activa... Het blijft een kwestie van "wat de gek er voor geeft", maar zelfs het aantal gekken is beperkt. De FASB (Federal Accounting Standards Board) zou vandaag vergaderen over een modificatie van die mark-t-market regel. Voordeel: banken hoeveel geen miljardenverliezen te toenen per eind eerste kwartaal. Nadeel: niemand gelooft meer dat die bankbalansen enige relatie met de werkelijkheid hebben. Ik zal een en ander in de gaten trachten te houden, en zo deze zwarte magie in begrijpelijke taal is weer te geven, de zakelijke inhoud in het artikel te verwerken. Tot zo ver is de enige die ik ken die zijn nek probeert uit te steken de Nederlandse belastingbetaler, die, vertegenwoordigd door de heer Bos, ING heeft gegarandeerd dat hun toxic asses 80% waard zijn. Als iemand me een index kan laten zien die een dergelijke prijs noemt, hou ik me aanbevolen. Op dit moment zie ik de ABX-indices (voor mandjes geecuritiseerde Amerikaanse hypotheken) voor AAA-tranches op nog geen 30% staan... Groet, MartinD 16 mrt 2009 13:52 (CET)

Tja, de "gek die er wat voor geeft" blijkt nu Bernanke te zijn, en een van de partijen die ervan meeprofiteert is ING. Wat Bernanke voor de zooi wil betalen heb ik nog niet gehoord, alleen dat hij er totaal $750 miljard in steekt. - Art Unbound 19 mrt 2009 19:37 (CET)

Martin, we gaan het nu zien: Geithner komt vandaag met details en ongeveer $100 mrd komt uit TARP. De rest moet komen van de Fed en van de particuliere markt. Ben benieuwd wat die ABX-indices de komende tijd laten zien. - Art Unbound 23 mrt 2009 20:23 (CET)

<gemene grijns>... Ik ben sinds gisteravond bezig te trachten te doorgronden wat er nu precies aangekondigd is, maar de wildste berekeningen vliegen heen en weer, zie bijvoorbeeld de comments bij de blogs van Naked Capitalism en Calculated Risk. (Beide blogs verdienen een plaatsje bij je favorieten, by the way.) Wat ik er tot zover van begrijp is dit. Stel, er is een belegger, laten we hem MartinD noemen. Die richt een vehikel op geheten MartinD Toxic Waste Asset Management. Hij stopt er 3 dollar in, en de Fed/FDIC/Treasury 17 dollar. De Treasury leent dat vehikel 80 dollar. Hij heeft 100 dollar waarmee hij naar Bank X stapt, en kiest een pakketje leningen uit waarvoor hij een koers van 30% betaalt, zijnde ruim boven de huidige waarde van de ABX-index, AAA-tranches. Hij krijgt dus 300 dollar nominaal aan leningen. Als van die leningen uiteindelijk 40% braaf terugbetalen, heeft het vehikel een winst van 40% x 300=120-80=40. Daarvan gaat 17/20=34 naar de Fed/Treasury/FDIC, en 6 naar hem. Hij heeft dus een rendement van 100%. Plus, vermoedelijk, een positief verschil tussen de coupon van die lening van 80 (de modaliteiten van die leningen zijn nog niet bekend) en wat er in de loop van de tijd aan rente ontvangen wordt over die 300. Maar, en nu komt het, die lening van 80 is "non-recourse", wat inhoudt dat als er monder dan 30% op die 300 dollar aan leningen wordt onvangen, de Fed genoegen neemt met een lager bedrag dan die 80. MartinD Toxic Waste Asset Management kan dus nooit met een negatief resultaat komen te zitten: de slechtste uitkomst is dat MartinD zijn 3 dollar kwijt is. En, als MartinD het een beetje slim speelt, heeft hij die 3 dollar helemaal niet uit zijn eigen zak betaald, maar heeft hij een groot deel daarvan geleend. Leverage, weet je wel?;)

MartinD moet slechts met twee downside risks rekening houden. Punt 1: er zou zich enige volkswoede tegen hem kunnen keren. Maar het Witte Huis heeft inmiddels beloofd dat hij bij de "good guys" wordt ingedeeld. punt 2: niet uit te sluiten is dat er een sfeertje ontstaat dat men vindt dat hier, wederom, Amerikaans belastinggeld wordt gebruikt om douceurjes te geven aan niet-Amerikanen. Maar dat is te ondervangen door daar de nodige papieren vennootschappen tussen te schuiven.

Een spelletje dat ik ook al aangekondigd heb gezien: bank X en bank Y gaan over en weer elkaars vorderingen opkopen, tegen zodanige prijzen (die fameuze circa 80% die de toxic waste volgens de experts toch eigenlijk waard zou moeten zijn) dat ze geen van beide per eind van het kwartaal van die vervelende afschrijvingen moeten laten zien. En zodra ze het spul in hun boeken hebben staan, heeft in feite Uncle Sam hen, via die non-recourse loans, het neerwaartse risico verzekerd. Heel effectief. Uiteraard zorgen ze dat er de nodige tussenstations tussen zitten, maar een beetje bank heeft een dossierkast vol met vennootschappen.

En het mooiste is nog dat al deze financiële stuntmannen precies gedaan hebben wat mevrouw Bair en de heren geithner, Bernanke en Obama van hen gevraagd hebben, namelijk meewerken aan het weer vlot trekken van de markt voor toxic waste.

De ABX-index was vanmiddag rond 15.00 uur (laatste keer dat ik er naar keer) nog geen streep van zijn plaats gekomen. Maar ik sluit niet uit dat men nog wat meer details wil weten. Plus dat men druk bezig was om uit te zoeken welke kleur de volgende Lamborghini Gallardo zou moeten hebben.

Of die 100 miljard die je noemt klopt zou ik niet kunnen zeggen. Ik ben de draad kwijt van alle reddingsplannen, gewijzigde plannen, en voortdurend gewijzigde bedragen.

We leven in spannende tijden, maar het is niet eenvoudig om het hele circus op een verantwoorde wijze in Wikipedia te krijgen... Groetjes, MartinD 23 mrt 2009 21:37 (CET)

ROFL, wist ik dat MartinD zo hebzuchtig was... nou, laat ik je vertellen: ik heb vannacht precies hetzelfde zitten doen. En vanochtend kwam Hans de Geus op RTL-Z met een totaal doorwaakte kop vertellen, dat hij het hele verhaal drie keer had doorgelezen maar er nog niet alles van snapte... het lijkt erop dat half Europa vannacht aan het rekenen is geweest.

Ik heb alleen niet met cijfertjes gegoocheld (dat van die leverage snap ik, maar de fijne kneepjes gaan me boven de pet). De clou is om dat Public-Private Investment Program (PPIP) te combineren met een ander recent plan, het Making Home Affordable Program (MHAP). Dat is erop gericht om deels, herfinanciering rond te krijgen en deels, een lagere hypotheek te bedingen voor 7 tot 9 miljoen huishoudens. Het punt is immers, dat je wel pakketjes kunt opkopen, maar niet weet wat erin zit. Je bent dus verplicht om, net als op Sinterklaasavond, die pakketjes open te maken. Zitten daar subprimes in die onder het MHAP-programma vallen, dan zet je er een manager op die zorgt dat al die mensen hun papierwinkel ook daadwerkelijk invullen en zie daar, je pakket is ineens een stuk veiliger en meer waard. Zijn het allemaal mensen in dezelfde wijk, dan ben je helemaal spekkoper, want door al die mensen te helpen hun huis te houden worden die huizen meer waard en je hebt niet eens een manager nodig: neem een week vakantie en beleg een vergadering in het wijkcentrum van Richmond, CA (of een andere beruchte foreclosures-wijk). Door die gigantische leverage (het rekenvoorbeeld dat de regering zelf geeft is 6 dollar voor een pakket van $100) bestrijk je voor een prik een hele wijk en houdt tijd over voor een dagje Malibu. Van volkswoede is bovendien geen sprake, je bent een reïncarnatie van Sinterklaas. Helemaal slim doe je het, als je tegelijk een graantje meepikt van het herinvesteringsprogramma (American Recovery and Reinvestment Act, ARRA) en op die manier je huizenbezitters aan het werk houdt. De nobelprijs kan je dan zeker niet meer ontgaan.

Er zit wel degelijk een aantal adders onder het gras: 1) je weet niet wat er in de pakketten zit en ze zijn allemaal verschillend; 2) een bank die ver onder de prijs moet veilen, houdt z'n pakketten lekker zelf; 3) veel banken - en ING en Aegon horen daarbij - hebben zeer behoudend afgeschreven en gaan hoe dan ook nog miljardenverliezen lijden; 4) de garantiestelling van de Amerikaanse overheid maakt van de regeling een "gratis lunch" en de vraag is hoelang de belastingbetaler dat pikt; 5) de kans is groot dat er weer een half biljoen aan Amerikaans belastinggeld naar het buitenland gaat, dan slaat de hyperinflatie toe en nu jij weer; 6) als het zo makkelijk is dat jij en ik het op een avond kunnen bedenken, ken ik er in Rusland nog een paar die het al bedacht hebben. Die 3 dollar die bij jou 80 dollar worden, wordt bij hun al gauw 80 miljard. Ik zou bijna zeggen: even kijken of Warren Buffett het 3 miljard waard vindt; dat horen we gauw genoeg. Maar inderdaad, leuk genoeg om er een goeie dronk van te krijgen :) - Art Unbound 24 mrt 2009 18:49 (CET)

PS: die sites die je noemt, ik ben eens een paar keer gaan kijken, maar zie dan alleen een moddervette cartoon en geen informatie, doe ik iets verkeerd?

PS2: om alle zooi verantwoord in Wikipedia te krijgen is inderdaad geen sinecure, maar een zakelijke opsomming van dat PPIP moet wel lukken, over een paar dagen, wanneer ik genoeg ben uitgelachen.... - Art Unbound 24 mrt 2009 18:49 (CET)

Hoi Art, da's een hele oogst aan denkwerk! Ik denk dat we gewoon even moeten afwachten hoe de zaak zich ontwikkelt, er is tenslotte ook een grens aan de omvang van het artikel, dus we zullen sowieso met de hoofdlijnen moeten volstaan. Die sites zitten op http://www.nakedcapitalism.com/ en http://www.calculatedriskblog.com/ en zouden het gewoon moeten doen, om precies te zijn heb ik ze nu in twee andere tabbladen zitten. Ik ben heel benieuwd of de door jou geschetste wat-zou-er-in-dit-pakje-zitten situaties zich gaan voordoen, dat zou echt lachen zijn! Ondertussen kwam er vandaag wel, voor het eerst sinds een paar jaar, een positief cijfertje over de Amerikaanse huizenprijzen langs, van het OFHEO: januari +1,7% ten opzichte van december. Nu zitten in hun collectie alleen "conforming loans", zoiets als onze NHG, en geen "jumbo loans". Maar misschien dat de honderden miljarden die er tegenaan gesmeten zijn zo langzamerhand enig effect beginnen te sorteren. Volgende week krijgen we de S&P/Case Shiller-cijfers door... Groet, MartinD 25 mrt 2009 20:59 (CET)

Zie nog en:Public-Private Investment Program, maar volgens mij bestaat dat voor driekwart uit het persbericht van de website van de US Treasury. Ik denk dat een Wikipedia-artikel toch iets meer zou moeten zijn dan grotendeels overgemuisd...;) Groet, MartinD 25 mrt 2009 21:17 (CET)

Ik zit nog te denken hoe ik die $ 500 miljard kan relateren aan die $ 75 miljard aan TARP-geld. Misschien dat ze er mee bedoelen dat Uncle Sam er $ 75 miljard in steekt, die private investors (Art Unbound & MartinD Global Investors Ltd. bijvoorbeeld) $ 25 miljard, en dat er dan $ 400 miljard bijgeleend wordt, volgens die 80-20 verhouding, is samen $ 500 miljard. Could be. Er zijn wel meer konijnen uit hoeden komen springen... Nou, ik probeer het in de gaten te houden, maar het probleem is dat tegen de tijd dat vaststelbaar is of Plan A eigenlijk iets geworden is men inmiddels bij Plan E of F is aangeland... Groet, MartinD 25 mrt 2009 21:53 (CET)

Nog wat leesvoer voor liefhebbers van conspiracy theories: stukje uit de New York Post dat banken alvast bezig zijn om extra toxic waste in te slaan met het doel het eerdaags als zijne eersteklas door te verkopen: [1]. De New York Post is overigens niet echt een kwaliteitskrant. Groet, MartinD 26 mrt 2009 09:09 (CET)

Hoi Martin, dat van die links naar de twee blogs die je geeft, moet een misverstand geweest zijn, ik heb ze nu ook gewoon in een tabblad zitten. Gisteren heb ik m'n tanden gezet in een stuk van Willem Buiter dat het plan fileert op een inzichtelijke manier, in Financial Times (link via Naked Capitalism). Antwoord op jouw vraag: ja, de Treasury steekt er inderdaad max. $100 miljard TARP-geld in. Hoe komt de regering dan aan de rest van het geld? Zogenaamd van de FDIC, maar die heeft ook dat geld niet, dus van de Fed, namelijk door de TALF (Term Asset-Backed Loan Facility) oneigenlijk op te rekken. Daarmee wordt de Fed effectief een schaduw-ministerie van Financiën dat niet gecontroleerd wordt door het Congres, en bij het slechtste scenario stinkt de Fed er voor $900 mrd in. Ik ga die meneer Buiter (ik ken z'n naam wel) maar een tijdje goed volgen.

Nu concreet over hoe de materie op Wikipedia te krijgen. In het artikel Kredietcrisis past niet meer dan een korte schets van de hoofdlijnen, dus eens. Het artikel over TARP (Amerikaans economisch reddingsplan 2008) wordt ook een waterhoofd als je het nieuwe plan in detail gaat bespreken; het houdt er wel verband mee (het PPIP is een deel van de TARP-bestedingen) maar het is in essentie een nieuw model. Het PPIP springt er sowieso uit, omdat het werkt met vreemd vermogen (ook vanuit Europa) en omdat het een opvallende constructie is waar wereldwijd over gesproken wordt. Dan ligt een nieuw artikel voor de hand. Het is misschien niet eens zo bezwaarlijk om voorlopig een kale samenvatting te geven van het persbericht en het geleidelijk uit te breiden. Om echt overzicht te krijgen - wat zijn de haken en ogen, voor- en nadelen, consequenties, in welke context is het ingebed - is nog flink wat studie nodig. Ik krijg wel de indruk dt dit Plan A een rol zal blijven spelen, ook al zijn we straks aan plan F toe.

Om alle maatregelen en plannen uitvoerig te gaan beschrijven ontbreekt ons tijd en mankracht en is eigenlijk voor Nederlandse lezers ook niet nodig. Wat ik wel mis is een beschrijving van de TALF, ook omdat die nu weer een belangrijke tussenschakel aan het worden is. Daar ben ik afgebleven omdat het me boven de pet ging (weet ik veel hoe leenfaciliteiten van centrale banken werken). Maar als we een "netwerkje" kunnen bouwen van de belangrijkste crisismaatregelen met terugkoppeling naar het overzicht, doen we het toch heel aardig. Laat ik het anders stellen: stel dat je die boekfaciliteit wilt gebruiken en een bundel samenstellen van aan de kredietcrisis gerelateerde artikelen, inclusief de belangrijkste maatregelen van de Amerikaanse regering, wat mag er dan niet ontbreken?

Nu eerst maar weer een poosje flink inlezen. Succes, - Art Unbound 26 mrt 2009 12:00 (CET)

Hoi Art Unbound, wederom dank voor je reactie. Dat de Fed een soort niet aan toezicht onderworpen poot van de Treasury wordt: ja, dat kom ik elders ook tegen. Ik hou een grafiekje bij van de ontwikkeling van hun balanstotaal, dat enig inzicht geeft. (Dat plaatje is in theorie verder uit te slitsen in typen assets, maar dan stuit je op het probleem dat het zelfde grafiekje van het Eurosystem niet op die manier op te splitsen is, omdat de groepering van diens balansen heel anders is. Dus ik heb geconstateerd dat de hoeveelheid extra werk niet zou opwegen tegen de extra informatie. Ik sleep inmiddels toch al een soort staart aan regelmatig bij te houden grafieken met me mee, zie mijn gebruikerspagina op Commons...)

Ik ben het met je eens dat zowel de TALF als de PPIP een eigen artikel verdienen. Maar ik denk dat we daar nog wel wat tijd voor hebben. Zo'n runaway succes zijn ze op dit moment nog niet, en ik geef er de voorkeur aan om eerst te snappen hoe het in elkaar zit voordat ik het toetsenbord ter hand neem.;) Dat men regelmatig stukken uit programma's overhevelt naar andere programma's, al dan niet met wijziging van de ermee gemoeide bedragen en wijziging van de naam, maakt het er ook niet simpeler op. Ik ben het trouwens met je eens dat we, met ons voornamelijk Nederlandse en Belgische lezerspubliek, er ook weer geen complete telefoongidsen over hoeven vol te schrijven.

Buiter z'n betogen zijn interessant. Hij schrijft regelmatig op de website van de FT, en op http://www.voxeu.org/ .

We gaan onverdroten verder! Groet, MartinD 26 mrt 2009 14:22 (CET)

Hoi Martin, nog even: het PPIP-artikel op en: is inderdaad nauwelijks meer dan copy&paste van het persbericht zonder dieper inzicht. Daar doen we noch Nederlandse lezers noch onszelf een plezier mee. Dan ben ik met je eens dat het beter is de zaak eerst te laten uitkristalliseren en een overwogen stuk te schrijven. Groet, - Art Unbound 26 mrt 2009 17:22 (CET)

En nog iets, de ARRA (economisch stimuleringsplan 2009) is ook aan een artikel toe. Dat is misschien al wat duidelijker. - Art Unbound 26 mrt 2009 19:39 (CET)

Heb inmiddels de artikelen over TALF en TARP van :en uitgeprint. en:American Recovery and Reinvestment Act of 2009 zullen we ook bij de kop vatten, hoewel ik me kan voorstellen dat geen Nederlandstalige lezer zit te wachten op een opsomming als daarin te vinden is. Die PPIP laten we lekker eerst even tot wasdom komen. Benieuwd, by the way, of er nog verdere "fallout" van de volkswoede plaatsvindt. Ik kan me voorstellen dat er nog wel wat gemot gaat komen als er niet-Amerikaanse partijen mee gaan doen. Er is inmiddels een beweging aan de gang om uit te zoeken of de betalingen die AIG laatst deed aan niet-Amerikaanse banken eigenlijk wel zo nodig waren geweest, zie [2]. Dat kan nog lachen worden, want hoe begrijpelijk ook, zou het niet nakomen van contractuele verplichtingen om de enkele reden dat de tegenpartij niet Amerikaans is wel eens als vervelend ervaren kunnen worden in de rest van de wereld. En wat je dan voor chaos kunt krijgen, laat zich met geen paraplu beschrijven. Dat wordt Totale ineenstorting van het mondiale financiële stelsel van 2009. Wow, man... Groet, MartinD 26 mrt 2009 21:20 (CET)

Nieuw in de collectie: Term Asset-Backed Securities Loan Facility. Groet, MartinD 27 mrt 2009 13:06 (CET)

Alsmede Troubled Asset Relief Program. Groet, MartinD 27 mrt 2009 16:02 (CET)

Wow, wat een oogst, ik ga het gauw even lezen. Inmiddels heb ik geloof ik een nieuw stukje van de puzzel gevonden in Toxic Assets Were Hidden Assets WSJ van 25 maart. Het wilde me al nooit dagen dat die subprime leningen zo'n grote en blijvende invloed zouden hebben; bij mijn weten (ongetwijfeld op jouw gezag) bedroegen die zo'n $1400 mrd waarvan de helft al was afgeschreven - als de andere helft 50% waard is zou het probleem toch allang opgelost moeten zijn? Het gaat hierom: "At the beginning of the decade there was about $100 trillion worth of property paper representing tangible goods such as land, buildings, and patents world-wide, and some $170 trillion representing ownership over such semiliquid assets as mortgages, stocks and bonds. Since then, however, aggressive financiers have manufactured what the Bank for International Settlements estimates to be $1 quadrillion worth of new derivatives (mortgage-backed securities, collateralized debt obligations, and credit default swaps) that have flooded the market". Dus in acht jaar tijd, voor het gemak gedurende de regering-Bush, hebben bankiers kans gezien schimmige troep te produceren tot een bedrag dat ik niet meer kan uitspreken - ongeveer het viervoudige van alles ter wereld wat tot dan toe waarde had. Troep die niet gecontroleerd werd, niet onder wettelijke regels viel, geen directe binding meer had met wat-dan-ook van waarde, niet eenduidig te taxeren viel en voor niemand inzichtelijk was. Dat was de "innovatie" in het bankwezen waar iedereen het over heeft, dat was de "vrije-marktwerking van het neo-liberalisme". Die bloembollenhandel heeft dus een soort nucleaire vernietigingswaarde waarmee je de hele reële wereldeconomie vier keer kunt opblazen. Lijkt me de moeite waard om de bron te onderzoeken - in elk geval aanleiding om Pakjesavond nog even uit te stellen. - Art Unbound 27 mrt 2009 17:58 (CET)

Graag gedaan! Ad dat verhaal in de WSJ: ik kwam dat artikel tegen maar ik had geen tijd om het te lezen. Maar zelfs als een fractie van van die bedragen waar is - het doet me denken aan de term die mijn zoon als ongeveer 8-jarige lanceerde: "knaljard". Onze goede vriend Warren Buffett had gelijk toen hij derivaten aanduidde als "financial weapons of mass destruction". Toch even een kanttekening: bij derivaten wordt vaak gesproken over "onderliggende waarde" of "notional amount". Dat is het getal dat gebruikt wordt voor de berekening van de actuele waarde van zo'n contract. De feitelijke waarde op een bepaald moment is daar dan een fractie van. (Zie Future, hoewel we daar eigenlijk nog eens een rekenvoorbeeld in zouden moeten stoppen.) Maar ook met deze nuancering: wat de financiële wereld allemaal aan elkaar geplakt en op elkaar gestapeld heeft...

Ondertussen kwam ik nog tegen dat bankiers in de City het advies hebben gekregen om even een low profile aan te houden, vanwege niet de aandacht op zich moeten vestigen. Het kan verkeren: een jaar of wat geleden nog de gevierde jongens, nu opgejaagd wild... Groet, MartinD 27 mrt 2009 18:19 (CET)

Dank voor je kanttekening. Ik moest toch weten waar dat absurde getal vandaan kwam, dus ik heb me vastgebeten in de site van de Bank for International Settlements en hun laatste Quarterly Review bijna geheel gelezen, maar ik kom het niet tegen, ook niet elders op hun site. Wat doe ik: ik ga terug naar het bewuste artikel en probeer een vraag te stellen, en krijg te horen dat het artikel "beveiligd" is. Het lijkt Wikipedia wel. Als je ernaar googelt, zie je dat iedereen elkaar nakauwt en dat ze allemaal die ene quote van WSJ (wie is Hernando de Soto (econoom) eigenlijk?) herhalen. Ik stel dus vast, dat deze quote niet controleerbaar is. Ondertussen zal vriend Buffett wel gelijk hebben, en jouw zoon krijgt hierbij de Gouden Lolly voor het Beste Nieuwwoord van 2008. Prettig weekend, - Art Unbound 27 mrt 2009 22:28 (CET)

Trouwens, als je alsnog kans ziet dat bewuste WSJ-artikel van Hernando de Soto te lezen ben ik wel benieuwd - het krijgt een soort cultwaarde en dan word ik persoonlijk erg sceptisch. - Art Unbound 27 mrt 2009 22:37 (CET)

Ook al een tijdje onder handbereik: Paul Kennedy: The Rise and Fall of the Great Powers (1989). "The task facing American statesmen over the next decades, is that ... there is a need to manage affairs so that the relative erosion [of American superpower] takes place slowly and smoothly, and is not accelerated by policies which bring merely short-term advantage but long-term disadvantage". QED. - Art Unbound 28 mrt 2009 00:07 (CET)

Hoi Art, dat boek van Kennedy ken ik. Het heeft inmiddels een graad van versletenheid bereikt die voor de auteur hoogst vleiend zal zijn. Wat ik wel opmerkelijk vond is dat Kennedy de val van de Muur etcetera totaal niet zag aankomen. Zal ik hem niet euvel duiden, maar het geeft wel aan hoe beperkt de voorspellende waarde van de wetenschap is. Wat de Gouden Lolly betreft: die uitspraak is al van heel wat jaartjes geleden, zodat het uitdelen van een lolly niet helemaal meer aan de orde is. In aanmerking nemend dat hij nu student is, wou ik voorstellen er een Gouden Biertje van te maken. OK? Verder zit inmiddels een artikeltje over ARRA in de collectie, zie American Recovery and Reinvestment Act of 2009. Wat die Herman de Soto betreft: ik heb de indruk dat hij zich met een heel ander segment van de economie bezighoudt. Zeer nuttig als iemand "van buiten" naar de financiële markten kijkt, maar ik zou hem niet beschouwen als gezaghebbend. Dat de BIS de gordijnen dichtgeschoven heeft: tja, daar kan ik me wel wat bij voorstellen. Centrale bankiers zijn te vergelijken met brandweerlieden die inmiddels een fors slaaptekort hebben opgebouwd. En een voortdurend terugkerend probleem is dat er hele klonten handel in financiële producten blijken te bestaan waar geen toezicht op was. Geen kwestie van ontoereikend toezicht, nee, gewoon "hier mogen wij niet naar kijken". Wat mij betreft te vergelijken met de situatie dat heren van de KLPD een vrachtwagen geladen met explosieven zien rijden waar rook uit komt, maar ze mogen niet ingrijpen omdat deze vrachtwagen niet aan hun toezicht onderworpen is... te zot voor woorden, maar als je een houding aanhangt van "overheid is vies" kun je wachten op dergelijke excessen. Groet, MartinD 29 mrt 2009 11:44 (CEST)

Heren,

Het artikel was een eye-opener voor mij. Hierbij een lang audiofragement voor het weekend.

Er zijn dus drie soorten "eigendom".

• Bestaand eigendom, maar niet geregistreerd (sloppenwijken van de Soto).
• Bestaand eigendom, maar wel geregistreerd (koophuis van Nederlandse burger).
• Niet bestaand eigendom, maar wel handel (derivaten door bankwezen).

Thema's waar ik me al lange tijd druk over kon maken vallen samen. De thema's ecologie, slow-food, duurzame energie en autarkie zijn sterk (negatief) verbonden met dit opblazen van de economie.

Samengevat:

Het handelen (opblazen met lucht van het economisch systeem) van de banken grenst aan een piramidespel. De toezichthouders hebben 8 jaar zitten te slapen. De anti-globalisten hebben de pijlen gericht op de foute spelers (Coca-Cola en Microsoft hebben wel eigendom, banken zonder eigendom veroorzaken de negatieve effecten van globalisering).

“il faut cultiver notre jardin”

Bajoro 28 mrt 2009 08:24 (CET)

Ik vrees dat we op dit moment een periode hebben waarin diverse voorheen bejubelde keizers plotseling blijken zeer schaars gekleed te zijn. Waar dit allemaal eindigt? Geen idee... Ad antiglobalisten: ik denk dat we langzamerhand merken dat die handel in gebakken lucht een flinke schade heeft aangericht. Dat het even geduurd heeft voordat we dit op het netvlies kregen is begrijpelijk: ten eerste vindt het in achterkamertjes plaats (dat de branche het over dealing rooms heeft doet aan het schimmige niet af) en ten tweede is het ook jaren goed gedaan. (Laten we toch even vasthouden dat de meeste deelnemers aan pensioenfondsen een aantal jaren gewoon profijt gehad hebben van het feit dat hun pensioenfonds meedeed met dit soort handeltjes, bijvoorbeeld door in Amerikaanse hypotheken te beleggen of door in CDS'en te handelen.) Ad het bewerken van je tuintje: heb je meegekregen dat mevrouw Obama van plan is een deel van het gazon van het Witte Huis te gebruiken als groentetuin? Voor mij een typisch voorbeeld van hoe curieus het kapitalisme in elkaar zit: op micro-niveau is dit prima, maar als iedereen haar voorbeeld gaat navolgen leidt dat tot een verdere afname van de groei. Ik heb ooit een keer de kreet bedacht "De wet van Martin: een organisme dat voor zijn voortbestaan afhankelijk is van voortdurende groei is gedoemd ten onder te gaan". Het heeft een tijdje aan de muur gehangen, maar ik het het maar weggehaald omdat geen van mijn collega's enig idee had waar ik het over had... groet, MartinD 29 mrt 2009 11:44 (CEST)

De vergelijking van het banksysteem met een piramidespel/Ponzischema duikt steeds vaker op, bijvoorbeeld hier (hoewel niet bijzonder objectief, wel instructief).

Ondertussen ook weer wat geleerd: de term moral hazard die steeds vaker opduikt is, merk ik nu, een oud concept in economie en verzekeringswezen. Als dit bijvoorbeeld klopt: "So anything that creates incentives for excessive risk taking, like limited liability and investments in toxic assets that benefit from leverage in the form of non-recourse lending by the Fed, would create moral hazard", dan ligt het voor de hand dat het bonussysteem dat korte-termijnwinst beloont met veronachtzaming van lange-termijnrisico's, eveneens een typisch voorbeeld is van moral hazard, of niet?

Je zou geneigd zijn moral hazard een-op-een te vertalen met "corruptie", maar daarmee mis je een enorm complex aan sociale werkelijkheid, nuance en diepgang. Deze in nieuwe kleren gestoken oligarchen dachten voor een groot deel werkelijk dat ze met hun "financiële innovaties" bijdroegen aan groei en welvaart (hoewel ze de waarde van hun aandelenpakketten ook zeer goed kenden, of dachten te kennen). Al die papieren (beter: electronische) waarde, die met electronische middelen over de hele wereld werd rondgeschoven om meer digitale waarde te creëren en daarmee reële productie financierde... een First Lady die haar eigen spruitjes kweekt is misschien geen economisch wonder, maar uit een oogpunt van nederigheid is het misschien geen slecht voorbeeld. - Art Unbound 6 apr 2009 23:54 (CEST)

Nu de crisis langer gaat duren, kunnen de eerste verbanden gelegd worden. alhoewel het de sub-primecrisis genoemd wordt, denk ik dat de sub-prime's niet de oorzaak maar de trigger waren. De aanloop naar deze crisis beslaat een periode vanaf ongeveer 2000. Enkele ontwikkelingen hebben volgens mij een mogelijke basis gevormd voor deze omslag:

Mogelijke systeemoorzaken snelle recessie: -De traagheid in fysieke productie is door automatisering verminderd. Just-in-Time betekent ook dat de productie binnen een maand compleet stil kan vallen. Bufferwerking van voorraden is verminderd. -De effecten van het innovatieplatform zijn gering. Oude economie (kranten, platenzaken, boekwinkels, auto's en postbedrijven) zijn niet voldoende aangepast aan duurzame en electronische wensen van klanten. -Producten uit bijvoorbeeld China worden voor enkele euro's verpatst op de europeese markt. Verhouding tussen prijs en kosten is onwerkelijk. Veel globale concurrentie op prijs, hierdoor kunnen kleine lokale partijen niet meer concurreren.

Mogelijke menselijke oorzaken van recessie: -Nederlandse sociale partners (vakbonden, politiek en werkgevers) gericht op behouden van verworven rechten. Thema's als vergrijzing en hypotheekrente zijn en blijven hete hangijzers. -Net afgestudeerden hebben vorige recessie niet bewust meegemaakt. Neergang en massaontslagen zitten niet in de mind-set.

Mogelijke oorzaken financiele crisis: -Goodwill op balansen bij overnames van banken en bedrijven. (deel afschrijvingen eerste golf) -Goodwill op waarde van huizen. De situatie wordt geschetst dat de waarde alleen maar kan stijgen. -Hoge transactiekosten door banken (woekerpolissen) zijn vertrouwen in banken en adviseurs gaan beinvloeden. -Niet alle risico's en zeggenschappen staan op de balans (Ahold). -Wiskundige in plaats van economische benadering van financiele producten. -Herinvesteren van winst op derivaten in derivaten door beleggers (alleen boekwinst in een piramidespel). -Grote groei in waarde van derivaten niet gestoeld op fysieke commodities of werkelijke waarde van huizen. Toezicht door SEC en DNB is achtergebleven op ontkoppeling van goederen en economie.

Bajoro 7 apr 2009 10:41 (CEST)

Weer een hoop blijk van nadenken, collega's! Ik denk dat de vraag naar de oorzaken van deze crisis historici nog wel een paar decennia van de straat zal houden. Mijn idee is dat het vrijwel niet mogelijk is om je "ideologische bril" af te zetten. Om een maffe vergelijking te maken: als je het al met elkaaar eens wordt over welke "bouwstenen" deze crisis heeft, dan moet je daarna een beeld krijgen van de onderlinge grootte, en daarna moet je ze op een tafel zetten, en dan doee je het licht uit en probeer je er met een zaklamp vanuit verschillende hoeken naar te kijken om te zien hoe de onderlinge verhouding is. Alle door jullie genoemde aspecten hebben een rol gespeeld. Maar hoe ze elkaar onderling beïnvloed hebben, daar zijn we voorlopig nog niet uit. Een factor die ik zelf zou toevoegen -beetje een stokpaardje van me- is de neiging van de mens om cijfers en modellen als absoluut en onfeilbaar te beschouwen. Maar zodra een model niet met de werkelijkheid strookt, krijg je ongeveer het effect dat je rijdt op het kaartje van je tomtom, terwijl de weg inmiddels omgelegd is. Dat je op zijn minst iemand zijn voortuintje binnenrijdt spreekt voor zich... Een centrale aanname in modellen waar belegggers mee werken is dat rendementen normaal verdeeld zijn. Positieve en negatieve rendementen (per periode, meestal kijk je per maand) wisselen elkaar af, maar als ze verzameld worden krijg je de bekende mooie klokvormige grafiek. Is de aanname, maar in de praktijk heb je vaak een "neerwaartse dreun" die dan gecompenseeerd moet worden door een aantal periodes van veel kleinere positieve groei. (Uitgaande van een "mean reversion" die ook al niet zeker is.) Maar dan blijkt die verdeling anders te zijn, zie scheefheid. Reden om alle modellen weg te gooien en te erkennen dat je het gewoon niet weet? Welnee. Quants negeren dan gewoon dat sooort vervelende vragen.

Ergo: niet dooor de feiten onderbouwd vertrouwen in eigen kunnen.

Wat ook meespeelt: wat voor risico's een organisatie onderkent en waar hij op stuuurt. Ik merk dat in discussies met mijn nieuwe baas, die van een commerciële organisatie afkomstig is. Hij is iets gewend als "als je op A, B en C beoordeeld wordt, ga je daar helemaal voor", terwijl onze stijl -als ex-overheid- veel voorzichtiger is. Ik hoorde hem laatst zeggen "maar ja, als je op A, B en C stuuurt betekent dat tevens dat je op D, E enzovooort niet stuurt, en als daar een probleempje zit dan mis je dat volkomen..." Klopt. Onze tracking error is omschreven als "maximaal x%". Met andere wooorden: je hebt iets uit te leggen als je er boven zit, maar niet als je er onder zit. En in een commerciële setting zou je dan te horen krijgen dat je niet voldoende risico genomen hebt. En dus niet genoeg verdiend hebt.

En nog twee stokpaardjes. 1. Mensen willen graag het positieve verhaal geloven. Dus dat huizenprijzen wel blijven stijgen, en zo. 2. Lui in de financiële wereld hebben het geheugen van een garnaal.

Ik dank u voor uw aandacht.;) Groet, MartinD 7 apr 2009 13:20 (CEST)

Voor wat hoort wat, zie Public-Private Investment Program. Niet af, maar in de richting. Het niveau zou geschikt moeten zijn voor bovenbouw-leerlingen richting eindexamen. Enfin. - Art Unbound 7 apr 2009 22:21 (CEST)

Ik vind het een prima verhaal, volgens mij staat alles wat er op dit moment met enige mate van vaststaandheid beschikbaar is er in! Ik zou zeggen: dit is het wel ongeveer, verdere ontwikkelingen moeten zich eerst maar even materialiseren. (Bij Term Asset-Backed Securities Loan Facility staat de zaak inmiddels op de rails, en is het een kwestie van regelmatig even op de website van wie het uitvoert kijken of er iets omtrent de omvang-tot-nu-toe te vinden is. Ik heb inmiddels een heel lijstje van sites waar ik wekelijks langs loop.) Ad niveau: grappig, ik hou zelf die eind-van-de-middelbare-school-figuur ook ongeveer als "standaardpubliek" aan. Groet, MartinD 8 apr 2009 12:21 (CEST)

Ik heb de paragraaf Commentaren nog wat bijgewerkt, daar is nu al een boekwerk over te vullen. Het is in elk geval geen copy-paste van de persberichten en staat redelijk boven de stof, daar mag ik best tevereden over zijn :) Verder heb ik inmiddels ook een klein lijstje van te updaten artikelen, dat krijg je wanneer je de actualiteit probeert uit te leggen. Momenteel ben ik aan het nagaan of Willem Buiter twee jaar geleden ook al zo consistent was in zijn kritiek op de financial bubble, altijd aardig om te zien wat iemands uitspraken waard zijn in 20/20 hindsight. - Art Unbound 9 apr 2009 00:46 (CEST)

Nog meer leesvoer

Het probleem met Internet is dat je met een paar seconden klikken stuit op minuten leesvoer, en uren denkvoer, bijvoorbeeld hier: [[3]]. Een verhaal over de manier waarop de financiële sector een steeds grotere rol in de hele samenleving, inclusief het openbaar bestuur, is gaan spelen. Groet, MartinD 29 mrt 2009 11:50 (CEST)

Exact dezelfde stelling bij Willem Buiter, 8 april: "The banking establishment and the financial establishment ... have captured the key governments, their central banks, their regulators, supervisors and accounting standard setters to a degree never seen before".

Het probleem met Internet is niet die uren denkvoer, maar die seconden klikken: je weet dat je in een paar minuten van alles hebt zien langskomen, maar wáár? Een half uur later weet je ineens dat je ergens iets gezien hebt dat je wilde onthouden, en zie het dan maar terug te vinden. De tegenwoordigheid van geest om er onmiddellijk een bookmark van te maken heb je zelden, en bovendien weet je pas na het lezen van drie andere artikelen dat er ergens daarvoor iets opmerkenswaardigs zat. Ik heb een paar hulpmiddelen: mijn instinctieve geheugen: hé, quote! dan gebruik ik het prima clip-programmaatje Clip Recorder; zoveel mogelijk tabbladen en vooral niet wegklikken; m'n arme lange-termijn geheugen dat na een half uur al ernstige gebreken vertoont. Vergeleken met een president die op elk moment van de dag zes souffleurs heeft, werken wij erbarmelijk langzaam, Martin :D - Art Unbound 9 apr 2009 01:07 (CEST)

Alweer te snel commentaar, natuurlijk. Dit is een stuk om tamelijk veel weken onder het hoofdkussen te leggen. - Art Unbound 9 apr 2009 01:32 (CEST)

En nog wat leesvoer: By SUSANNE CRAIG, KATE KELLY and DEBORAH SOLOMON. Informatief, satirisch, hilarisch en vilein, en toch volgens alle maatstaven: het zou me niks verbazen als we deze drie vrouwen terugzien als de Woordward & Bernstein van de kredietcrisis.- Art Unbound 14 apr 2009 21:53 (CEST)

Gaan we lezen. Dank, collega! MartinD 15 apr 2009 12:35 (CEST)