Overleg:Staalbouw

Verdere uitwerking van het artikel, quotes en overwegingen

Het huidige artikel is opgezet met het Duitse en Engelse artikel als voorbeeld, en beide zijn ook een voorbeeld voor verdere uitwerking. De tekst aldaar is echter te los/vast om letterlijk te vertalen, ontbeert bronvermelding, en lijkt in het begin aan de elementaire vraag voorbij te gaan, wat staalbouw nu eigenlijk is? Elementaire vragen voor het artikel zijn:

• Wat is staalbouw? Waaruit bestaat het, ofwel uit welke delen is het opgebouwd?
• Hoe is het vakgebied en de theorie over het vakgebied ontwikkeld?
• Wat zijn de meest elementaire deel-onderwerpen, en wat valt hierover te zeggen?
• Wie zijn er in de theorie en praktijk bij de staalbouw betrokken?
• wat zijn de belangrijkste bronnen op dit gebied?

Deze vragen (deels beantwoord in het Duitse en Engelse artikel) kunnen in dit dit artikel worden opgenomen en verder worden uitgewerkt. Dit zou wel gebaseerd moeten worden op secundaire bronnen. Hieronder (in aparte kopjes) volgt een eerste inventarisatie van deze bronnen met overwegingen voor verdere uitwerking. -- Mdd (overleg) 17 jan 2018 22:48 (CET)

Bouwkundig detailleren voor tekenaar en ontwerper

Een eerste bron Bouwkundig detailleren voor tekenaar en ontwerper op berkela.home.xs4all.nl geeft met de webtekst Staalbouw een, in mijn ogen, veel belovend overzicht. Deze site is "ontstaan tijdens de cursus Bouwtechniek welke ik, samen met een collega, aan de Amsterdamse Academie van Bouwkunst heb gegeven." (bron)

Opmerkelijk is, dan om te beginnen staalbouw (niet in de tekst maar in de inhoudsopgave) gepresenteerd wordt als een constructietechniek (in de bouw) naast de traditionele bouw, houtbouw en betonbouw. Zoiets kan ook in het begin van het artikel hier vermeld worden.

Ten tweede geeft het artikel een indruk van staalbouw in het algemeen, gebaseerd op een zgn. staaldiktaat HTS 1977. De tekst begint met:

• Staalbouw algemeen: bron tekst: staaldiktaat HTS 1977

Een staalconstructie is opgebouwd uit constructie-elementen (liggers, kolommen, portalen, spanten e.d.), die met verbindingselementen worden gekoppeld. Om dit mogelijk te maken moet het staal, soms met toleranties kleiner dan 0,1 mm, worden bewerkt.

De kennis van de bewerking van staal is van groot belang, vooral met betrekking tot de daardoor verkregen eigenschappen van het staal (zie hiervoor het onderwerp IJzer en staal behorende bij het onderdeel Materialisering - materialen.)

De meest voorkomende staalconstructies zijn die voor gebouwen (magazijnen, werkplaatsen, etc), bruggen, kolommen, masten en kranen.

Gebouwen voor magazijnen, werkplaatsen, etc. worden dikwijls opgebouwd m.b.v. een staalskelet. (zie het onderwerp Staalskelet behorende bij dit onderdeel.)

Door de grote druk- en treksterkte van staal zijn de toelaatbare spanningen hoog. Hierdoor zullen vooral de kolomafmetingen kleiner zijn dan hetgeen met andere bouwmaterialen bereikt kan worden. Om dezelfde reden zal bij liggers zal de benodigde constructiehoogte kleiner zijn.

Naast deze introductie bespreekt vier aspecten van het ontwerp van staalconstructies:

• veiligheidsredenen; Het materiaal krijgt ter plaatse van de bewerking meestal andere eigenschappen. De bewerkte delen worden * economische redenen;
• bescherming tegen aantasting door corrosie;
• bescherming van de constructie tegen de gevolgen van brand

Bij elkaar levert de tekst zo een overzicht van belangrijkste karakteristieken van staalconstructies en van het ontwerp van staalconstructies. Dit zijn alle zaken die ik in het artikel graag ook verder uitgewerkt zie, en die ook in het Engelse en Duitse artikel aangestipt worden.

Wederom wordt hier een specifieke invulling gegeven van de vraag wat is staalbouw? Het antwoord in het kader van de cursus Bouwtechniek is staalbouw zijn staalconstructies...!? Daar is opzich weer niets mis mee, maar voor hier op Wikipedia een eenzijdig antwoord. In andere bronnen, in andere kaders, tref je uiteenlopende antwoorden zoals een "bepaald type architectuur", een "bepaald type bouwtechniek" (zoals hier besproken), een "bepaald type bouwkundige theorie... en dat zou in dit artikel verder uitgewerkt kunnen worden. -- Mdd (overleg) 17 jan 2018 22:48 (CET)

Lemma Staalbouw in het Bouw- en Vastgoedlexicon, 2015

Het Bouw- en Vastgoedlexicon van Hendrik Leurs biedt een lemma STAALBOUW / STAALSKELETBOUW, waarin staalbouw tussen de regels door wordt omschreven. Zo stelt deze bron:

STAALBOUW / STAALSKELETBOUW • Staalbouw is vooral gekend van de grote industriële complexen, doch ook voor woningbouw. Het principe is een dragende structuur in stalen profielen opgetrokken en aan de binnen en buitenzijde afgewerkt volgens de wens van de bouwheer. Voor die staalstructuur zijn twee systemen: een eerste is een combinatie van HEA-profielen (staanders) en IPE-profielen (liggers) zoals die vooral in de industriebouw worden toegepast, bekleed met isolerende sandwichpanelen; een tweede methode is een stalen frame uit C en U profielen. Zij bieden een kader dat vergelijkbaar is met dat uit de houtskeletbouw. Deze kaders worden op de werf aan elkaar gemonteerd en opgevuld met isolatie. Het gebeurt tot slot ook dat beide systemen samen worden toegepast.

Het blijkt dat in deze tekst, geschreven in het kader van de "bouw- en vastgoed" staalbouw gelijk wordt gesteld met de staalskeletbouw, en als zodanig een tegenhanger van de houtskeletbouw. Nu is deze betekenis reeds aangestipt in het artikel in de openingszin:

Staalbouw is het bouwen van constructies uit staal, zoals stalen vakwerktorens en vakwerkmasten, brugconstructies, kranen, en staalskeletbouw....

Nu zou hier een nuance kunnen worden aangebracht, dat het bij staalbouw zowel om zelfstandige constructies kan gaan als om constructie-element van een gebouw.

Het onderscheid dat er gemaakt wordt uit constructies uit HEA-profielen (staanders) en IPE-profielen (liggers) versus staalframebouw uit C en U-profielen lijkt me in dit kader minder interessant. Ik vraag me zelfs af of dit onderscheid wel stand houdt aangezien andere profielstaal soorten ook worden toegepast...!?

In het Handboek Staalframebouw van Stichting Bouwen uit Staal, Zoetermeer 2e druk (2005, p. 4) wordt dit onderscheid min of meer overigens wel bevestigd. Zo meldt het:

"Staalframebouw is niet hetzelfde als het in ons land meer bekende staalskeletbouw. Er zijn wel algemene overeenkomsten tussen de beide bouwmethoden: een gering eigen gewicht en een hoge bouwsnelheid. Maar constructief gezien verschillen ze als dag en nacht. Staalskeletbouw is het bouwen van lijnvormige elementen (liggers en kolommen) van warmgewalste profielen. Voor de benodigde afbouw wordt dit skelet ingevuld met wanden, vloeren en daken. Deze schijfvormige elementen zijn juist het uitgangspunt bij staalframebouw. Staalframebouw gebeurt met complete panelen voor wanden, gevels en daken. Aan de basis daarvan staan frames van koudgevormde C- en U-profielen, gemaakt uit dun staalplaat..."

Het lijkt wel aardig om beide afzonderlijk of tezamen te samen te bespreken en dit onderscheid uit te lichten. -- Mdd (overleg) 18 jan 2018 00:17 (CET)

Over de oorsprong van het staalbouw-begrip

Het begrip staalbouw is pas in de tweede helft van de 20e eeuw meer gebruikelijk geworden. Eerder sprak men van de bouw der ijzerconstructie (bron) of kortweg van van ijzerconstructie. In het begin van de 20e eeuw is men echter al wel sporadisch op verschillende plekken gaan spreken over de staalbouw en staalbouw industrie, bijvoorbeeld :

• In een artikel uit 1908 in het Tijdschrift voor het binnenlandsch bestuur in wordt gesproken van de "buitengewone ontwikkeling van den ijzer- en den staalbouw" op de wereldmarkt. (bron)
• De Encyclopaedie van Nederlandsch-Indië, Deel 4, 1921, p. 763 van Jozias Paulus ea spreekt van "De machines voor staalbouw."
• Een internationaal civiele techniek congres uit 1928 bevatte een onderafdeling "staalbouw en gewapend betonbouw" (bron)
• Meerdere economische en statistische publicaties in de jaren veertig spreken van een staalbouw industrie ook wel machine- en staalbouw.

Een artikel "Inleiding tot de nieuwe nijverheidskunst" in het Tweemaandelijksch tijdschrift voor letteren, kunst, wetenschap en politiek, Volume 13, Scheltema en Holkema's Boekhandel, 1907. p. 139 biedt een eerste historisch perspectief. Het artikel verteld:

• ... Het schiep allerlei nieuwe mogelijkheden, die nieuwe vormsoorten met zich moesten brengen. De ontwikkeling der toegepaste stoomkracht eischte een vormgeving die ten laatste niet meer kon ter leen gaan bij de oude, bestaande >stijl"-vormen. Een ding als een loko- motief had nog nooit bestaan, er was geen vorm die men er voor kon overnemen, en de noodzakelijkheid zelve schiep een vorm. Wel trachtte men aanvankelijk zich nog met de oude vormen te behelpen. De eerste spoorwaggon was een gewijzigde diligence, het eerste stoomschip een gewijzigd zeilschip. Maar de ontwikkeling der techniek die de volmaking der machine bewerkte, veroorzaakte een ondergeschikt-making van de vorm aan de inrichting der machine, en er moesten vormen ontstaan die wel geheel eigen waren aan het machina- lisme. Zoo verkreeg de spoorwaggon een geheel eigen karakter en geleek in niets meer op de dilligence, zoo gelijkt het stoomschip in niets meer op het zeilschip, Een zoo us de automobiel, afgescheiden...

... Zoo ontstond door de steeds groeiende ijzer- en staal-techniek de reusachtige staalbouw, die ook wel in haar eerste toepassing zich bediende van oude vormen (de eerste ijzeren-bruggebouw was een imitatie der steenen bruggen), maar al spoedig liet zij, beheerscht als zij werd door eigen, bizondere weiten, die oude vormen los om ook haar eigen karakteristieke vormen te scheppen, die wij thans kennen uit de groote spoorbruggen, stationskappen, enz. In de woningbouw, waar...

In dit artikel uit 1907 wordt feitelijk gesproken over de staalindustrie en staalverwerkende industrie als nieuw vak van nijverheid. Het begrip staalbouw lijkt nog een originele aanduiding. De beschrijving die daarna volgt, geeft al een moderne duiding van het begrip.

Een eerste boek over staalbouw, of in ieder geval met staalbouw expliciet in de titel, verschijnt in 1938 in Soerabaja bij G. Kolff & Co geschreven door ene J.L. Zon in twee delen. Een boekbespreking in het Bouwkundig weekblad, Volume 61, 1940, p. 406 meldt:

BOEKBESPREKlNG.... DE STAALBOUW EN ZlJN BEREKENlNGEN, door J. L. ZON. Gedrukt bij G. Kolff en Co. te Soerabaia. ln vier deelen; deel l en deel ll verschenen. Van dit omvangrijke werk, dat zal verschijnen in vier deelen, liggen thans voor ons de beide eerste deelen, resp. getiteld „De grafische methoden", en „Methoden der vastheidsleer". Zooals de schrijver, die blijkt theoretisch zoowel als practisch over een zeer groote ervaring te beschikken, in het voorwoord opmerkt, was het zijn doel een practische handleiding samen te stellen. Hij geeft hiertoe een overzicht van de theorie, terwijl op enkele onderdeelen dieper wordt ingegaan. Zoo zijn b.v. de onderwerpen knik en invloedslijnen zeer uitvoerig behandeld. Er worden zeer veel formules gegeven en ten deele afgeleid, terwijl verscheidene voorbeelden zijn uitgewerkt. Bovendien zijn er talloze tabellen, grafieken en figuren.

Na het bestudeeren der gebruikelijke studieboeken, heeft men in dit werk een welkome bron voor verdere studie, terwijl de constructeur van minder eenvoudige gevallen in dit werk een welkome handleiding zal vinden bij het bestudeeren van vele ingewikkelde gevallen, welke zich in de moderne bouwtechniek voordoen.

Met belangstelling zien we de beide laatste deelen tegemoet, waarin meer grootere constructies, als bruggen, kranen, radio- masten, ruimtevakwerken, enz. behandeld zullen worden. We hopen dat hierbij de staalskeletbouw met zijn berekeningen niet zal ontbreken.

P. A. VAN DER WEIDEN

Een verdere zoektocht in de KB catalogus, zie hier, toont dat ook in de tweede helft van de 20ste eeuw het begrip als titelwoord niet echt veel populairder is geworden.

Wat hiervan nu in het artikel opgenomen kan worden valt nog te bezien. De historische opkomst van staalbouw-begrip is uiteraard maar een klein facet van de geschiedenis van de staalbouw zelf: de bouwwerken, de bewerkingstechniek, de tak van industrie, de onderzoek en ontwikkeling hieromtrent, en de academische vakgebied. -- Mdd (overleg) 19 jan 2018 17:12 (CET)

Externe links aangepast

Hallo medebewerkers,

Ik heb zojuist 1 externe link(s) gewijzigd op Staalbouw. Neem even een moment om mijn bewerking te beoordelen. Als u nog vragen heeft of u de bot bepaalde links of pagina's wilt laten negeren, raadpleeg dan deze eenvoudige FaQ voor meer informatie. Ik heb de volgende wijzigingen aangebracht:

• Archief https://web.archive.org/web/20131228115219/http://www.dumebo-dws.nl/handboekstaalframebouw.pdf toegevoegd aan http://www.dumebo-dws.nl/handboekstaalframebouw.pdf

Zie de FAQ voor problemen met de bot of met het oplossen van URLs.

Groet.—InternetArchiveBot (Fouten melden) 8 apr 2019 01:16 (CEST)