Hoeksmeer
 |
 |
Het Hoeksmeer is een natuurgebied ten oosten van Groningen. Het hele gebied (130 ha) is in beheer bij Natuurmonumenten. Tegelijk is Hoeksmeer een streek waar een paar boerderijen staan tussen Garrelsweer en het Eemskanaal in de gemeente Loppersum in de provincie Groningen.
Hoeksmeer is tevens een gehucht, vroeger behorend tot het kerspel Loppersum.
Natuurgebied Hoeksmeer
Natuurgebied Hoeksmeer is een weide-, water- en moerasvogelreservaat, bestaande uit graslanden, moeras, een oude kreekloop en een ondiepe plas waar onder meer de kievit, grutto en tureluur voorkomen, maar ook vogels als de krakeend en zomertaling. Tijdens de vogeltrek rusten er veel eenden en ganzen in het gebied. In de sloten leeft de driedoornige stekelbaars en de tiendoornige stekelbaars, die voedsel vormen voor lepelaars, die hier vooral in de nazomer verblijven.
De buitenste schil van het gebied wordt beheerd als een boerenweiland, omdat voor weidevogels het gras kort gehouden moet worden. Er wordt echter pas gemaaid nadat de jonge vogels volwassen zijn. Doordat de graslanden ook bemest worden, zijn er veel wormen en insecten, die op hun beurt weer voedsel voor de weidevogels vormen. Natuurmonumenten heeft het waterpeil verhoogd zodat wormen minder diep in de grond zitten, maar ook vogels als kemphaan, watersnip, zomertaling en slobeend houden van drassige gebieden.
Het centrum van het gebied met de plas en het moeras worden als rust- en foerageergebied voor water- en moerasvogels beheerd. Daarom kan je er niet in. Het hele jaar door zijn er veel vogels te zien vanaf de omringende wegen. Het waterpeil fluctueert: in de winter hoog, in de zomer laag. Dit gebeurt middels een stuwtje dat omhoog of omlaag gezet kan worden.
De sfeer van het gebied wordt versterkt door de poldermolen Meervogel (1801) die nog in gebruik is.
Geschiedenis
Het Hoeksmeer is ontstaan uit een hoogveenbank, die niet - zoals de onmiddellijke omgeving - door klei is overspoeld. Door de middeleeuwse ontginning zakte het gebied onder de zeespiegel, zodat een meertje van 33 ha ontstond. In dit meertje mondden het Katerhalstermaar en de Oude Wijmers uit. Het verlengde van de Oude Wijmers verbond het meertje met het Damsterdiep. Daarnaast wordt het bestaan van een oudere uitwatering in de richting van Tjamsweer vermoed.
De nederzetting ontstond op een inversierug aan de oostkant van het meer. Hier lag een voorwerk to Hoekes Mere oftewel uppa Ham van het klooster Bloemhof te Wittewierum. De hofmeester (bedrijfsleider) van dit voorwerk was rond 1400 tevens schepper van het Hoeksmeerster of Haemster zijl-eed. Daarnaast lag hier een boerderij van de Johannieter commanderij te Heveskesklooster.
De naam Hoeksmeer is mogelijk afgeleid van het woord 'hoek' (vgl. ook Heekt), of van een persoonsnaam Hug-, Hoek of Hokke, waaruit de familienamen Hoeksema, Hoeksma, Hoekema en Hoeksum zijn ontstaan. Overgeleverd zijn de vormen Hoxmere, Hoeckmeer, Hoixmeer en Hoechsmeer. Daarnaast komen in de vijftiende eeuw de toponiemen Hijkinga, Hokema of Huginga ham voor. Omstreeks 1650 is sprake van landerijen onder Hoexum.
De buurtschap Hoeksmeer had in de zeventiende en achttiende eeuw een eigen schatregister. Daaronder vielen minstens zeven boerderijen.
De Hoeksmeerster molenpolder werd omstreeks 1801 gesticht. Het eigenlijke Hoeksmeer werd vanaf 1833 door twee poldermolens drooggemalen. Volgens een beschrijving uit 1873 was het meer droog en kon het 's zomers betreden worden. Door de uitvoering van de ruilverkaveling ´Stedum-Loppersum´ werd het oorspronkelijk meer en omringende landerijen aan de landbouw onttrokken. Tevens werd rondom een kade aangelegd, waardoor er weer een (veel) hogere waterstand kon worden gehandhaafd. De nabijgelegen molen Meervogel werd in het kader van genoemde ruilverkaveling ook gerestaureerd.
Zie ook
| Bronnen, noten en/of referenties |