Wikipedia:Wikiproject/Verzetskranten/Beginnetjes/Veritas (verzetsblad, Delft)

Veritas
Plaats(en) van uitgave	Delft
Verschijningsfrequentie	Tot juni 1944 driemaal per week, tot maart 1945 viermaal per week, daarna dagelijks
Inhoud	Nieuwsberichten
Reproductiemethode	Gestencild
Oplage	Tussen de 100 en 5000
Datum eerste uitgave	7 februari 1944
Datum laatste uitgave	eind mei 1945
Taal	Nederlands
Vervaardigers/redacteuren	Ary Manger, Gerard H.W. Meeder, Tjeerd Onverwagt
Andere betrokkenen	Bep van Barneveld, Wanda Soetekouw, Gert Molenaar (door toeval ontsnapt aan arrestatie op 30 augustus in de Botaniestraat 1), behoorde ook tot de vriendengroep De Community, Truus Manger-Molenaar (bracht regelmatig een stapel krantjes naar een adres in de Schoolstraat bij juffrouw ? ; vandaar werd het verder gedistribueerd), Truus kreeg de krantjes van Zwarte An (Annie (Stelten) - van der Drift), die de krantjes aan de Rotterdamseweg had getypt en gestencild. Wim Manger, behoorde ook tot de vriendengroep De Community, Daan Molenaar (geen familie, ook gearresteerd op 30 augustus in de Botaniestraat 1), Leen Eijgenraam, behoorde ook tot de vriendengroep De Community, [[Boon, Johannes Salomon den, *, Hof van Delft, Elisa Dorusstraat 21, 02-04-1912, zn. van Boon, Dirk den en Clazina Vonk, timmerman, †, Lübeck, Schlutup, 09-04-1945, aangifte: 07-03-1947, (157) ereveld Lübeck, rouwadver. in Varitas, mei 1945, kortstondige ziekte, Eliza Dorusstraat 21 ; gaf mogelijk financiele steun aan Veritas (bron tante Truus)]], Freek v.d. Zee, behoorde ook tot de vriendengroep De Community
Gerelateerde kranten	De waarheid; 'al is de leugen nog zo snel, de waarbeid achterhaalt haar wel...' De koptelefoon 'Het nieuws'
Nr. in DOP van L.E. Winkel	913
Beschrijving in catalogus	401020924
Portaal	Media

Hieronder zie je een beginnetje (opzetje, stub) van een Wikipedia-artikel over een Nederlandse verzetskrant uit de Tweede Wereldoorlog.

Dit beginnetje is aangemaakt in het kader van het Wikiproject Verzetskranten.

De informatie in het beginnetje is rechtstreeks overgenomen uit het boek De ondergrondse pers 1940-1945 van Lydia Winkel, in zijn geheel als PDF te vinden op Wikimedia Commons.

Onderstaand beginnetje is nog niet rijp voor de hoofdnaamruimte van Wikipedia, je kunt helpen om het te controleren of aan te vullen tot een volwaardig artikel.

In de handleiding voor deelnemers aan het Wikiproject Verzetskranten lees je hoe dit werkt.

Andere beginnetjes van verzetskrantenartikelen vind je in Wikipedia:Wikiproject/Verzetskranten/Beginnetjes

Veritas was een verzetsblad uit de Tweede Wereldoorlog, dat vanaf 7 februari 1944 tot eind mei 1945 in Delft werd uitgegeven. Het blad verscheen tot juni 1944 driemaal per week, tot maart 1945 viermaal per week en daarna dagelijks in een oplage tussen de 100 en 5000 exemplaren. Het werd gestencild en de inhoud bestond voornamelijk uit nieuwsberichten.

Betrokken personen[bewerken | brontekst bewerken]

Eind 1943 werd te Delft door G.H.W. Meeder (schuilnaam G. Kempers) en A. Manger (schuilnaam A. Steensma) het Haagse nieuwsblad De waarheid; 'al is de leugen nog zo snel, de waarbeid achterhaalt haar wel...' verspreid. Daar de verschijningsfrequentie en het transport naar Delft veel te wensen overlieten, besloten zij zelf een blad uit te geven. In juni 1944 werd De koptelefoon in Veritas opgenomen; de vervaardiger, Tjeerd Onverwagt, werd de voornaamste technische medewerker van Veritas. Op verzoek van de heer Onverwagt heeft de 20 jarige Annie (Stelten)- van der Drift, bijgenaamd Zwarte An, de redactionele bijdragen getypt, gestencild en naar het distributieadres gebracht. Het typen gebeurde op een zolderkamertje in een woning aan de Rotterdamseweg, in de buurt van de lijmfabriek. Het was er in de winter erg koud. Op de fiets met soms tuinslangen als banden bracht zij de krantjes weg. Ze fietste een keer tussen een cordon SS-ers met de fietstassen vol krantjes. Een soldaat adviseerde haar er tussen uit te gaan. Gelukkig heeft ze daar naar geluisterd en heeft uiteindelijk de leeftijd van 90 jaar gehaald. Op 23 mei 2014 is zij overleden. Zwarte An vond het niet rechtvaardig dat zij slechts een afdruk van het Veritas glas in loodraam kreeg voor alle gevaar dat zij heeft gelopen. Tja....

Daarnaast waren Bep van Barneveld en Wanda Soetekouw ^[1] bij Veritas betrokken.

Op 30 augustus 1944 werden de redacteuren en vijf medewerkers gearresteerd doch wellicht wegens de angstpsychose der Duitsers op Dolle Dinsdag weer vrij gelaten. Geleidelijk werden de plaatselijke verspreiders van het Parool-Bulletin, het Haagse 'Het nieuws' en de opgerolde Gids medewerkers van Veritas en werden hun verspreidingsgebieden door Veritas overgenomen. Onder toezicht van de na de oorlog in het leven geroepen 'Stichting Veritas' werd de uitgave na de bevrijding als nieuwsblad voor Delft en omstreken voortgezet.

Gerelateerde kranten[bewerken | brontekst bewerken]

Inhoudelijke beschrijving[bewerken | brontekst bewerken]

wie zijn de makers?
de arrestatie van een deel van de medewerkers
- in het politiearchief in Delft wordt op 31 vermeld dat er zes arrestanten worden binnengebracht. zie ^[6] en ook ^[7]. thumb|Ortskommandant Gückel in het midden. Zijn Ortskommandatur betrok het pand nadat Mekel was gefusilleerd. (particuliere collectie)

het raadsel van hun vrijlating
overgang na de oorlog naar een stichtingvorm van Veritas
het verdwijnen van Veritas

Beschikbaar archiefmateriaal, voorlopig in bezit van de familie Meeder[bewerken | brontekst bewerken]

originele exemplaren van Veritas, doorlopend tot na de oorlog
enkele schoolschriftjes met de afgeluisterde berichten van radio Oranje
ordners gevuld met alle gegevens van de periode na de oorlog
een Glas in lood-raam, geschonken door de Delftse burgerij aan de redactie na de oorlog [in bezit van de familie Meeder]

Bronnen

Lemma 913 in De Ondergrondse Pers 1940-1945, Lydia E. Winkel en Hans de Vries, 3e druk, 1989. Full-text (PDF) op Wikimedia Commons.
Afleveringen van Veritas in full-text op Delpher.nl
Beschrijving van Veritas in de catalogus van de Koninklijke Bibliotheek
Oorlog en verzet in de Prinsenstad 1940-1945 : een overzicht van de gebeurtenissen in Delft in en rond de bezettingstijd / Joop W. de Blij. - Delft : De Blij, 2005. Meer informatie over dit boek in de catalogus van de Koninklijke Bibliotheek

Overige bronnen en verwijzingen

↑ (Wijntje (Wanda) van der Ende - Soetekouw, geboren Delft, 25 mei 1922, overleden Apeldoorn, 3 februari 2014), Overlijdensadvertentie Wijntje (Wanda) van der Ende - Soetekouw, De Stentor, geraadpleegd op 16-11-2016
↑ De waarheid; 'al is de leugen nog zo snel, de waarbeid achterhaalt haar wel...': Lemma 1080 in De ondergrondse pers 1940-1945 (PDF)
↑ De koptelefoon: Lemma 313 in De ondergrondse pers 1940-1945 (PDF)
↑ 'Het nieuws': Lemma 483 in De ondergrondse pers 1940-1945 (PDF)
↑ De Gids: Lemma 204 in De ondergrondse pers 1940-1945 (PDF)
↑ Archief Delft : Nummer Toegang: 575 : Inventaris van het archief van de politie, 1942-1948 : Dag- en nachtrapporten, 1942-1948. 14 delen : 639 1944 juni - december. zie ook [1]
↑ Ortskommandatur : Nadat Mekel gearresteerd en weggevoerd was, werd op de benedenetage van Oude Delft 126 de Duitse Ortskommandatur gevestigd, met een schildwacht op de stoep. Ortskommandant Gückel woonde er boven. Er zijn meerdere Ortskommandanten in Delft geweest. Gückel was het tussen 1942 en 1944. De Ortskommandant moest namens de Duitse autoriteit controleren of het Duitse gezag goed werd uitgevoerd. De commandant van de Delftse politie moest verantwoording aan hem afleggen. Door politiemensen opgemaakte dagrapporten werden elke dag naar de Ortskommandatur gebracht. Met bestuurlijke gemeentezaken hield hij zich niet bezig. De Ortskommandant bediende zich van de voor de Duitsers gebruikelijke intimidatie en bedreiging. In de herfst van 1944 saboteerde een groepje verzetsmensen de spoorlijn in de buurt van het terrein van de Gist- en Spiritusfabriek. Onder de bomen van het nabij gelegen Kampveld (plek waar in de middeleeuwen toernooien werden gehouden, gevechten tussen ridders te paard) schoten de Duitsers als wraakoefening een aantal mensen dood, en werden vier huizen aan de Spoorsingel in brand gestoken. Ter waarschuwing werd een pamflet opgehangen: bij sabotage of verdenking van sabotage zouden onmiddellijk 20 willekeurige mannelijke personen worden doodgeschoten. Was ondertekend door de Ortskommandant, in dit geval luitenant Lang. De Ortskommandatur was ook een tijdje gehuisvest in het vroegere hotel Wilhelmina (bij het Kalverbos) en in professorenwoningen aan de Rotterdamseweg. De laatste man, Knier, verdween op 10 mei 1945 als krijgsgevangene achter slot en grendel. zie [2]

Categorie:Illegale pers in de Tweede Wereldoorlog

[1] (Wijntje (Wanda) van der Ende - Soetekouw, geboren Delft, 25 mei 1922, overleden Apeldoorn, 3 februari 2014), Overlijdensadvertentie Wijntje (Wanda) van der Ende - Soetekouw, De Stentor, geraadpleegd op 16-11-2016

[2] De waarheid; 'al is de leugen nog zo snel, de waarbeid achterhaalt haar wel...': Lemma 1080 in De ondergrondse pers 1940-1945 (PDF)

[3] De koptelefoon: Lemma 313 in De ondergrondse pers 1940-1945 (PDF)

[4] 'Het nieuws': Lemma 483 in De ondergrondse pers 1940-1945 (PDF)

[5] De Gids: Lemma 204 in De ondergrondse pers 1940-1945 (PDF)

[6] Archief Delft : Nummer Toegang: 575 : Inventaris van het archief van de politie, 1942-1948 : Dag- en nachtrapporten, 1942-1948. 14 delen : 639 1944 juni - december. zie ook [1]

[7] Ortskommandatur : Nadat Mekel gearresteerd en weggevoerd was, werd op de benedenetage van Oude Delft 126 de Duitse Ortskommandatur gevestigd, met een schildwacht op de stoep. Ortskommandant Gückel woonde er boven. Er zijn meerdere Ortskommandanten in Delft geweest. Gückel was het tussen 1942 en 1944. De Ortskommandant moest namens de Duitse autoriteit controleren of het Duitse gezag goed werd uitgevoerd. De commandant van de Delftse politie moest verantwoording aan hem afleggen. Door politiemensen opgemaakte dagrapporten werden elke dag naar de Ortskommandatur gebracht. Met bestuurlijke gemeentezaken hield hij zich niet bezig. De Ortskommandant bediende zich van de voor de Duitsers gebruikelijke intimidatie en bedreiging. In de herfst van 1944 saboteerde een groepje verzetsmensen de spoorlijn in de buurt van het terrein van de Gist- en Spiritusfabriek. Onder de bomen van het nabij gelegen Kampveld (plek waar in de middeleeuwen toernooien werden gehouden, gevechten tussen ridders te paard) schoten de Duitsers als wraakoefening een aantal mensen dood, en werden vier huizen aan de Spoorsingel in brand gestoken. Ter waarschuwing werd een pamflet opgehangen: bij sabotage of verdenking van sabotage zouden onmiddellijk 20 willekeurige mannelijke personen worden doodgeschoten. Was ondertekend door de Ortskommandant, in dit geval luitenant Lang. De Ortskommandatur was ook een tijdje gehuisvest in het vroegere hotel Wilhelmina (bij het Kalverbos) en in professorenwoningen aan de Rotterdamseweg. De laatste man, Knier, verdween op 10 mei 1945 als krijgsgevangene achter slot en grendel. zie [2]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]