Adire (textielkunst)
Adire-textiel (Yoruba: tie and dye) is textiel die traditioneel is geverfd met indigo door Yoruba-vrouwen.[1][2] De gebruikte kleurstoffen en resist-technieken zorgen voor een intens diepblauwe kleur met een grote verscheidenheid aan patronen. Het is een ambacht dat traditioneel wordt doorgegeven van moeder op dochter.
Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
De traditie van verven met indigo gaat eeuwen terug in West-Afrika. Het vroegst bekende voorbeeld is een pet uit het Dogon-koninkrijk in Mali uit de 11e eeuw, geverfd in de oniko-stijl.[3]
De eerste stukken van dit type waren waarschijnlijk eenvoudige ontwerpen op katoenen stof, met de hand gesponnen en plaatselijk geweven, ongeveer zoals nog steeds in Mali wordt gedaan.
Abeokuta wordt beschouwd als de culturele hoofdstad van adire in Nigeria; sommigen suggereren[4] dat de grote steden Ibadan en Osogbo (Yorubaland) van grote invloed zijn bij het maken van adire, omdat het verven van adire pas begon in Abeokuta toen Egba-vrouwen uit Ibadan met deze kennis terugkeerden.[5]
Tegen het einde van de jaren dertig van de 20ste eeuw veroorzaakten de verspreiding van synthetische indigo en een toestroom van nieuwe, minder geschoolde ambachtslieden voor kwaliteitsproblemen waardoor de markt voor adire in een crisis belandde. Hoewel de invloeden van buitenaf zorgden voor meer complexe patronen en gebruik van andere kleuren in de stof, resulteerden ze ook in een afname van het traditionele ambacht. Met een opleving in de markt, beïnvloed door de komst van het vredeskorps uit de Verenigde Staten, maakte de traditionele ontwerpen en ambachtelijke gebruiken steeds meer plaats voor kleurrijke stoffen waarbij resistpatronen steeds minder van belang waren in het ontwerp.
Er vindt echter een heropleving plaats van de traditionele Adire[6] door Nigeriaanse professionals zoals ontwerpsters Nike Davies-Okundaye, Amaka Osakwe (en haar label Maki-Oh) en Duro Olowu. Politieke figuren en beroemdheden zoals Michelle Obama en Lupita Nyong'o hebben op adire geïnspireerde kleding gedragen. Ook lanceerde Bamidele Abiodun, de vrouw van de gouverneur van de staat Ogun, in 2022 de Adire Market Week[7] als een initiatief dat bedoeld was om adire te promoten en lokale textielfabrikanten te beschermen.[8]
Technieken[bewerken | brontekst bewerken]
Voor het creëren van adire wordt geweven textiel geverfd met indigo voor een diepe, intense blauwe kleur. Om patronen in de stof te verkrijgen wordt er gebruikgemaakt van een resisttechniek, vaak door een pasta van cassave, of door het gebruik van raffia. Overal waar de pasta of raffia is aangebracht, hecht de indigo niet, waardoor er een wit patroon in de blauwe stof ontstaat. Adire wordt wel 25 keer of vaker geverfd om de diep blauwzwarte kleur te creëren voordat de resistpasta wordt uitgewassen. Andere vormen van indigo-resist-verven in West-Afrika worden gedaan door de Bamana van Mali, die modder gebruiken als resistmedium, terwijl Senegalese ververs rijstpasta gebruiken in plaats van cassavewortel.[3]
Er worden drie primaire resist-technieken gebruikt in Nigeria:
- Oniko
- Dit proces omvat het binden van raffia rond honderden individuele maïskorrels of kiezels om kleine witte cirkels op een blauwe achtergrond te produceren. De stof kan ook worden gedraaid en op zichzelf worden geknoopt of tot strepen worden gevouwen.
- Alabere
- Er wordt raffia op de stof gestikt in een patroon voorafgaand aan het verven. De palm van raffia is gestript en de ruggengraat is in de stof genaaid. Na het verven wordt de raffia er meestal uitgetrokken, hoewel sommigen ervoor kiezen om het erin te laten en slijtage aan het kledingstuk langzaam in het ontwerp te laten zien.
- Eleko
- Met kippenveren wordt de cassavepasta op de stof geschilderd of gestencild met kalebassen waar ontwerpen in zijn gesneden, op een manier die lijkt op blokdruk. Sinds het begin van de twintigste eeuw worden ook wel metalen stencils gebruikt die zijn gesneden uit de vellen tin waarmee theekisten zijn bekleed.[3][9]
Externe links[bewerken | brontekst bewerken]
- Adire Cloth of the Yoruba's, adireafricantextiles.com
Referenties[bewerken | brontekst bewerken]
- ↑ (en) Norma H. Wolff, Adire - LoveToKnow. Geraadpleegd op 6 augustus 2023.
- ↑ (en) Adire – Indigo Resist Dyed Cloth From Yorubaland, Nigeria. Geraadpleegd op 6 augustus 2023.
- ↑ a b c (en) Kay and Lori Lee Triplett (1 oktober 2015), Indigo Quilts. C&T Publishing, Concord, CA, 14–18. ISBN 9781617452437.
- ↑ (en) BRIDGET, A Short History of Adire. The Guardian (24 juli 2016). Geraadpleegd op 6 augustus 2023.
- ↑ (en) Simmonds, Doig, Adire cloth in Nigeria. Institute of African Studies, University of Ibadan., Ibadan [1 januari 1971], p. 11.
- ↑ (en) Hannah Azieb Pool (1 april 2016), Fashion Cities Africa, Bristol, UK, 98–99. ISBN 9781783206117.
- ↑ (en) Module Gbadeyanka, Foreign Manufacturers Killing Local Adire Fabric Industry. Business Post Nigeria (18 april 2022). Geraadpleegd op 6 augustus 2023.
- ↑ (en) Ogun governor, wife raise hope for better fashion industry. The Guardian Nigeria (16 april 2022). Geraadpleegd op 6 augustus 2023.
- ↑ (en) Lori Lee Triplett, Adire: African indigo resist. C&T Publishing (14 oktober 2015). Geraadpleegd op 6 augustus 2023.