Amsterdamse kroonlantaarn
De Kroonlantaarn heeft betrekking op de vorm van de straatverlichting. In sommige gevallen wordt alleen het 'lichtorgaan' in een typische zeshoekige vorm bedoeld. De glasvlakken vormen daarom een op de kop staande piramidevorm met een zeshoekig grondvlak. Enkele varianten hebben een vierkant grondvlak, andere een achthoekig grondvlak. In zijn oorspronkelijke vorm werd het lichtorgaan midden op het boveneind van een mast geplaatst. Er was een symmetrische verlichting rond om de standplaats van de mast.
Amsterdamse Kroonlantaarn
In Amsterdam werden Kroonlantaarns toegepast vanaf 1883 op een lantaarnpaal van bijpassend model. De Amsterdamse Kroonlantaarn is vierkant en heeft bovenop een Amsterdamse keizerskroon (van Maximiliaan van Oostenrijk). De lantaarns zijn in de loop der jaren verdwenen, de laatste in 1917, met de elektrificatie van de straatverlichting. De palen zijn blijven staan, met modernere armaturen met elektrisch licht. Er zijn nog circa 3000 van deze palen in de Amsterdamse binnenstad aanwezig.
In 1998 werd de Kroonlantaarn geherintroduceerd op de Westermarkt. Na een proef in 2005 aan de Herengracht werden vanaf november 2008 in het stadsdeel Centrum de eerste 26 replica-Kroonlantaarns herplaatst langs diverse grachten en op pleinen, waaronder de Keizersgracht. Deze hebben een moderne elektrische lichtbron met wit licht. In totaal komen er in de loop der tijd zo'n 1750 lantaarns verspreid over de binnenstad. De hoofdgrachten in de Grachtengordel en enkele zijgrachten hiervan zijn de belangrijkste locaties waar zij geplaatst worden. In 2013 waren de meeste hoofdgrachten voorzien van Kroonlantaarns.
Voorts komen er circa 2450 'Ritterlantaarns' (een wat eenvoudiger uitgevoerd rond model uit 1898), die op dezelfde gietijzeren lantaarnpalen van het model 1883 of model 1867 worden gemonteerd. Deze krijgen onder andere hun plaats langs de grachten in de Jordaan, de Lastage, de Plantage, de Oostelijke Eilanden en de Westelijke Eilanden.
Externe links
- Kroonlantaarns geplaatst op de Westermarkt, amsterdamsebinnenstad.nl
- Amsterdam, Stad onder de Keizerskroon, amsterdamsebinnenstad.nl
- Proefplaatsing kroonlantaarn op de Herengracht, amsterdamsebinnenstad.nl
- Eerste kroonlantaarns langs grachten geplaatst, amsterdamsebinnenstad.nl
- Straatverlichting in Amsterdam op Erfgoed van de Week, www.amsterdam.nl
- Foto's van de Amsterdamse Kroonlantaarn in de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam