Cannizzaro-reactie
De Cannizzaro-reactie, vernoemd naar ontdekker Stanislao Cannizzaro, is een (vaak)auto-oxidatiereactie van niet-enoliseerbare (dus meestal aromatische) aldehyden, hoewel ook formaldehyde soms op deze wijze reageert, zoals in de bereiding van trimethylolpropaan.
Twee aldehyde-moleculen reageren met elkaar tot een carbonzuur en een alcohol onder invloed van hydroxide-ionen. Cannizzaro deed deze reactie voor het eerst in 1853, waar hij benzylalcohol en benzoëzuur verkreeg uit de reactie tussen benzaldehyde met potas (kaliumcarbonaat).
Reactiemechanisme
De eerste reactiestap is nucleofiele additie van de base (bijvoorbeeld het hydroxide-anion) naar de carbonyl-koolstof van de aldehyde. Het gevormde alkoxide wordt gedeprotoneerd waarbij een di-anion wordt gevormd. Dit tussenproduct vereist een sterk basische omgeving.
Beide tussenproducten kunnen verder reageren met aldehyde waarbij een hydride, H−, wordt overgedragen. Deze hydride-overdracht vormt een hydroxyl-anion en een carboxylaat.
Netto wordt er dus een waterstofmolecuul (H+ + H− → H2) weggehaald bij het ene benzaldehyde-molecuul (oxidatie) en overgedragen op een ander benzaldehyde-molecuul (reductie).