Carbidschieten
.jpg)
Carbidschieten (Nederland), carbuurschieten (België), melkbusschieten, losschieten (Brabant),[1][2] of pulleschieten is een plaatselijk gebruik in sommige zuidelijke, noordelijke en oostelijke streken van Nederland. Het vindt gewoonlijk plaats op of rond oudjaar alhoewel het in het zuiden van Nederland traditioneel ook bij de avond van de ondertrouw veel gedaan wordt. Ook in België bestaat de traditie en is er sinds enkele jaren weer een heropleving met oudjaar, en ook bij bruiloften.
Techniek
Calciumcarbide wordt in een melkbus, verfbus of aangepaste gasfles gelegd en enigszins natgemaakt, b.v. met speeksel of water, waarna de bus wordt afgesloten met het deksel of een (plastic) bal. Het zich vormende ethyn wordt door een klein zundgat (of met een bougie) ontstoken en ontploft met een dreunende knal, waarbij deksel of bal uit de bus schiet en tientallen meters verderop terecht kan komen. Bij een grote bus is de knal vaak oorverdovend.[3] Daarom is het aan te raden om bij het carbidschieten gehoorbescherming te dragen.
Om schade door het wegvliegende deksel te verhinderen wordt dit meestal vastgebonden met een stevig touw van enkele tientallen meters lengte.
De uitdaging van het carbidschieten ligt hem in het uitkienen van het juiste tijdstip voor ontsteking. Het is een sport een optimale knal te veroorzaken door de hoeveelheid carbid en water en de tijdsduur tot ontsteking te variëren. In sommige dorpen wordt geschoten met tientallen bussen tegelijkertijd en is het zaak om het schieten goed te regisseren, zodat de bussen allemaal regelmatig achterelkaar knallen. Deze vorm van georganiseerd carbidschieten ligt vaak in handen van een sportvereniging, of een speciale carbid-, of oudjaarsvereniging.
Om nog grotere knallen te veroorzaken wordt incidenteel ook wel gebruikgemaakt van groter materiaal, zoals omgebouwde giertanks.[4]
Ontstaan
De geschiedenis van het carbidschieten is niet goed bekend. De traditie voert mogelijk terug tot de Germaanse joelfeesten.[5][6] In de 19e eeuw bestond zowel op het platteland als in de stad het gebruik om op bijzondere dagen kabaal te maken. De traditie om in steden kanonnetjes af te vuren verdween aan het begin van de negentiende eeuw toen deze werd verboden.[7] Op het platteland bleef de gewoonte van het losschieten, het lossen van schoten bij de ondertrouw, bestaan. Waarschijnlijk is daaruit het carbidschieten ontstaan. Carbid kwam aan het eind van de negentiende eeuw beschikbaar.
Karbiet of carbid werd voor de Tweede Wereldoorlog ook gebruikt voor fietsverlichting. Voordat flessen met acetyleengas verkrijgbaar waren werd carbid door de meeste dorpssmeden gebruikt om te lassen. Er was dus eenvoudig aan te komen, hoewel het niet goedkoop was. Melkbussen waren vanaf het eind van de 19e eeuw op het platteland ook ruim voorhanden.[8] In de loop van de twintigste eeuw kwam het schieten met melkbussen in zwang.
Groeiende populariteit
Carbidschieten met melkbussen werd in de tweede helft van de twintigste eeuw steeds meer een sociale activiteit die niet alleen meer op boerenerven plaatsvond maar ook op dorpsbrinken en sportvelden. Er werden competities georganiseerd, speciale evenementen en kampioenschappen.[9] De bedoeling was het deksel van de bus zo ver mogelijk weg te schieten. in de jaren tachtig werd besloten het deksel door een bal te vervangen omdat dit veiliger was. Carbidschieten is in 2014 als vijftigste traditie geplaatst op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland.[10][11]
Nadat in 2014 een nieuwe vuurwerkwet is ingevoerd, is de populariteit van carbidschieten toegenomen. Volgens deze wet mocht vuurwerk alleen tussen 6 uur 's avonds en 2 uur 'snachts op oudejaarsnacht worden afgestoken. Daar carbidschieten niet onder deze wet valt, gingen meer mensen hiertoe over.
Ten tijde van de coronacrisis in 2020, toen voor oudjaar 2020/2021 een vuurwerkverbod was afgekondigd, is overwogen ook het carbidschieten landelijk te verbieden. Dat verbod kwam er niet maar in diverse gemeenten en regio's is wel tot een verbod overgegaan, zoals in Den Haag en Noord-Brabant.
Risico’s
Carbidschieten kan gevaarlijk zijn, zeker bij ondeskundig handelen. Allereerst is het schieten met een aluminium melkbus levensgevaarlijk, omdat deze te zwak is om de kracht van de explosie te weerstaan, waardoor de bus in zijn geheel wordt opgeblazen. Om de knal zo hard mogelijk te maken worden deksel of bal vaak met een hamer vastgeslagen in de opening. Als het deksel echter te stevig vast zit in de opening, kan door het exploderende ethyn zelfs een stalen bus uit elkaar spatten. Carbidschieten is niet in alle Nederlandse gemeenten toegestaan. Vanwege de na 2014 toegenomen populariteit en de stijging van het aantal ongelukken zijn er veiligheidstips opgesteld voor carbidschieten [12].
-
Te veel water gebruikt -
Carbid
.jpg)
Bronnen, noten en/of referenties
|