De Birkt
Buurtschap in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie | -Flag.svg){kind=small} Utrecht
| ||
| Gemeente |  Soest
| ||
| Coördinaten | 52° 10′ NB, 5° 20′ OL | ||
| |||
De Birkt is een buurtschap in de Nederlandse gemeente Soest, in de provincie Utrecht. De buurtschap ligt tussen Soest en Amersfoort op de rand van de Utrechtse Heuvelrug. In de vijftiende en zestiende eeuw bevond er zich een klooster.
Ligging
[bewerken | brontekst bewerken]
De Birkt ligt langs de flank van de Utrechtse Heuvelrug, op de grens van de hogere zandgronden en de veen- en kleigebieden van de Eemvallei.
Ten oosten en zuidoosten van De Birkt bevinden zich in de Heuvelrug laagten, onderbroken door de Soester Eng en andere verhogingen. Deze laagten gaan over in de Laagte van Pijnenburg, die de grens vormt tussen de Utrechtse Heuvelrug en Het Gooi.
De Birktstraat, onderdeel van de N221, doorkruist het gebied van De Birkt. Dit is niet de oude verbindingsweg van Amersfoort naar Soest (en verder in de richting Amsterdam). Die lag noordelijker, en lager. Dit is tegenwoordig de Peter van den Breemerweg, maar de weg heette vroeger o.a. Neerweg[1] en heeft een karakteristieke dubbele haakse bocht op de plaats waar de Birktse wetering de weg kruist.
In vroeger tijden vormde de Birktse of Berkeder wetering de grens tussen Soest en De Birkt. Deze wetering ontsprong in het veengebied ten oosten van De Birkt, in de buurt die tegenwoordig De Bunt wordt genoemd, en vroeger de waternaam Het Gein droeg en stroomde om de Soester Eng heen naar de Eem.[2] De wetering droeg (waarschijnlijk) ook wel de naam “Oelsloot”.[1]
Eigenlijk bestaat De Birkt uit twee buurtschappen: de Ho(o)ge Birkt en de Lage Birkt.[3] Op oude kaarten worden ook wel de beide wegen van Amersfoort naar Soest als resp. de Hooge Birck en de Laege Birck aangeduid.[4]
Naam
[bewerken | brontekst bewerken]De naam “De Birkt” duikt voor het eerst op in geschreven bronnen in de veertiende eeuw.[5]
Algemeen wordt ervan uitgegaan dat de naam verwijst naar berk of berken, de boomsoort die hier veel groeide in de tijd dat de buurt z'n naam kreeg. Brongers[6] wijst er uitdrukkelijk op dat berken gaan groeien op heideterrein dat niet meer begraasd wordt (door schapen).
Er zijn veel verschillende spellingwijzen voor de naam: Birct (“dat goet in die Birct mit sinen tins ende ghericht” (circa 1380)[7], Birk of Bircht.[8]
Oudste kaart
[bewerken | brontekst bewerken]De oudste kaart waarop De Birkt vermeld is, is een kaart van de provincie Utrecht (Ultraiectum Dominum) van Kaerius uit 1617. De Utrechtse Heuvelrug heet hier nog Amersfoorder Berg en de kaart is versierd met schaapjes (ongetwijfeld om tot uitdrukking te brengen dat er veel schapen werden gehouden). De Birkt wordt gespeld als Birck en ligt samen met Isselt tussen Amersfoort en Soest. Er is maar één weg getekend tussen Amersfoort en Soest, en die loopt op enige afstand van de Heuvelrug. We mogen aannemen dat dit de oude weg is. Dat Soest zelf op een heuvel(tje) ligt komt op de kaart niet tot uitdrukking.
Voetnoten
- ↑ a b Hilhorst & Hilhorst 2001, p. 50
- ↑ Hilhorst en Hilhorst 2001, p. 18
- ↑ Van der Aa 1840, p. 454; Brongers 1998, p. 40
- ↑ Bijv. op de kaart van Jacob Aertsz. Colom uit 1681 (zie kaartblad 35)
- ↑ Zie Hilhorst & Hilhorst 2001, bijv. p. 70
- ↑ Brongers 1998, p. 39/40; zie ook het lemma “Birkt” in de onlineversie
- ↑ Geciteerd bij Hilhorst&Hilhorst 2001, p. 70
- ↑ Brongers 1998, p. 39
- ↑ De gehele kaart hier op
Wikimedia Commons.
Literatuur
- van der Aa, Abraham Jacob (1840) - Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden : deel 2. Gorinchem : Jacobus Noorduijn. online in Google Books.
- Brongers, dr. J. A. (1998) - Historische encyclopedie van Amersfoort. Uitg. Filatop, Amersfoort. Online te raadplegen op de website van Archief Eemland.
- Hilhorst, Jan H.M. & Jos G.M. Hilhorst (2001) - Soest, Hees en De Birkt : van de achtste tot de zeventiende eeuw. Hilversum : Uitg. Verloren. ISBN 90 6550 652 7. 367 pgs.
· 
· 