De familie Van Campen in een landschap

De familie Van Campen in een landschap
Kunstenaar	Frans Hals
Jaar	ca. 1624
Techniek	Olieverf op doek
Afmetingen	333 × 153,5 cm
Portaal	Kunst & Cultuur

De familie Van Campen in een landschap was een familieportret geschilderd door Frans Hals omstreeks 1624. Het is rond 1810 opgedeeld in minstens vier stukken, waarvan er in de 21e eeuw drie zijn geïdentificeerd: Familieportret in een landschap (Toledo Museum of Art, Ohio), Drie kinderen met een bokkenwagen (Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, Brussel) en Fragment van een jongen (privécollectie).^[1] Het rechterbenedenfragment van het oorspronkelijke werk is (nog) niet teruggevonden.

Identificatie[bewerken | brontekst bewerken]

De geportretteerden zijn door Pieter Biesboer geïdentificeerd als de familie van Gijsbert Claesz. van Campen, een lakenkoopman geboren in Leiden.^[2] Hij trouwde in 1604 met Maria Jorisdr Palesteyn en verhuisde naar Haarlem, waar hij in 1614 lid en deken van de kramersnering werd. Het katholieke gezin woonde in een groot huis genaamd Bontekoe in de Kerkstraat (tegenwoordig Warmoesstraat). Op deze locatie staat sinds de 19e eeuw de grote hal van het Hofje In den Groenen Tuin.

Het schilderij is waarschijnlijk gemaakt voor de 20e huwelijksverjaardag van Gijsbert en Maria. Het toonde hen oorspronkelijk met de dertien kinderen die ze toen hadden. In 1628 was er nog familie-uitbreiding en voegde Salomon de Bray linksonder een baby toe (aangegeven op de voetzool). De oudste zoon Pieter, die achter zijn vader staat, trouwde maar stierf zonder nageslacht. Zijn broer Gijsbert junior, uiterst rechts met de bokkenwagen, stierf jong in 1641. De derde broer Cornelis, in het schilderij aangeraakt door de vinger van zijn moeder, werd een Haarlemse notaris die vooral katholieken als klant had. Het schilderij werd geërfd door Cornelis' dochter Agnes, die overleed in 1666. Het bleef in de familie maar werd rond 1810 in stukken gesneden, waarschijnlijk omdat het naar een ander huis werd verplaatst waar onvoldoende ruimte was.^[3] Ook zal het een rol hebben gespeeld dat vier Halsen meer opbrachten dan een.

Reeds in de 20e eeuw wisten kunsthistorici dat de twee grootste stukken bij elkaar hoorden.^[4] Dit werd bevestigd toen bij een restauratie van de bokkenwagen in 2013-2016 overschilderingen links en rechts werden verwijderd. Bij die gelegenheid is ook het derde fragment onder handen genomen en herkend als deel van het oorspronkelijke werk.

Analyse[bewerken | brontekst bewerken]

Het schilderij is het vroegst bekende familieportret van Hals en is opmerkelijk vanwege de informele "picknickstijl", die vrij populair werd. Op het moment dat het werd geschilderd, was Hals op het hoogtepunt van zijn roem. In 1616 had hij al een groepsportret gemaakt, een schuttersstuk met een banket van het Sint-Jorisgilde.

De familie wordt ontspannen weergegeven op een manier die de intimiteit tussen ouders en kinderen toont. Opvallend is ook de vrolijke interactie tussen de kinderen. De lach was een handelsmerk van Hals. Het katholieke geloof van het gezin wordt benadrukt door de kerk centraal en de huwelijkstrouw door de voet die Van Campen discreet op de rok van zijn vrouw heeft geplaatst.^[5] De compositie wordt verenigd door de blikken en handgebaren van de gezinsleden. Ze zijn opgesteld langs een schaalvormige curve die open is naar boven.