Economie van Nigeria

De economie van Nigeria is sterk afhankelijk van de productie van olie. Nigeria heeft een geschiedenis waarin de ene crisis de andere opvolgt. In 1960 verklaarde het zichzelf onafhankelijk van het Verenigd Koninkrijk. Het bestuur van Nigeria is lange tijd in handen geweest van verschillende militaire leiders. Ook was er veel corruptie. Sinds 1999 is er een democratisch regime onder leiding van president Olesegun Abasanjo. Zijn herverkiezing in 2003 was niet zonder controverse. Hij werd toen beschuldigd van fraude. In april 2007 is president Umaru Yar'Adua, voor de PDP, gekozen als president voor een termijn van 4 jaar. Toen hij plotseling in 2010 stierf volgde vicepresident Goodluck Jonathan, ook voor de PDP, hem op.

Algemeen

	2002	2003	2004	2005	2006
BBP (US$ mrd)	46,7	58,3	72,1	91,3	116,4
Reële groei BBP (%)	3,8	10,4	6,4	6,2	5,6
Inflatie (%)	13,0	14,1	15,0	17,9	8,7
Bevolking (mln)	129,9	133,2	136,5	139,8	144,0
Inkomen per hoofd (US$)	360	438	528	653	808
Totale buitenlandse schuld (US$ bn)	30,5	35,0	35,9	22,3	5,8
Wisselkoers (N:US$)	120,58	129,22	132,89	131,27	127,38
Tabel 1: economische kerngegevens Nigeria^[1]

Een groot en belangrijk onderdeel van Nigeria is de Nigerdelta, een gebied rijk aan vruchtbare grond en bodemschatten zoals olie, gas, kolen, tin, ijzer en zink. Shell is al jarenlang de belangrijkste olieproducent in Nigeria.

Nigeria is sterk afhankelijk van zijn olieproductie. Kenmerkend is wel dat voor er olie gevonden werd Nigeria een netto voedselexporteur was dankzij de rijkelijk aanwezige vruchtbare grond. In de loop der jaren zijn de landbouw en andere sectoren buiten de oliewinning steeds meer achterop geraakt. Ook de andere mogelijkheden voor mijnbouw (zink, tin, ijzer etc) worden nauwelijks benut. Door jarenlange leiding door een niet adequate overheid heeft Nigeria nauwelijks infrastructuur en een ondermaats onderwijssysteem. Door de sterk aanwezige corruptie is dit moeilijk om te buigen. Sinds het aantreden is de positie van Nigeria op de Corruption Perception Index CPI iets verbeterd.

Beroepsbevolking

De beroepsbevolking van Nigeria heeft een grootte van 49 miljoen. Daarvan is 5,8% werkloos. 70% werkt in de landbouw, 10% in de industrie en 20% in de diensten- en/of vluchtsector. De bevolking is laagopgeleid door een slecht functionerend onderwijssysteem. Een derde deel van de bevolking kan niet lezen of schrijven.

Ontwikkeling en armoede

Hiernaast een overzicht van de stand van de ontwikkeling van Nigeria vergeleken met andere onderontwikkelde landen. Het inkomen per hoofd is vergelijkbaar met dat van andere landen. De andere landen hebben echter niet altijd de olieopbrengsten die Nigeria heeft. Deelname aan het basisonderwijs is ook vergelijkbaar. Op het gebied van levensverwachting en toegang tot schoon drinkwater blijft Nigeria duidelijk achter. Dat terwijl er voldoende water in Nigeria aanwezig is.

Shell in Nigeria

Oliewinning in Nigeria gaat altijd door middel van joint ventures met de overheid. De grootste joint venture in Nigeria is de Shell Petroleum Development Company of Nigeria Limited SPDC en is verantwoordelijk voor 40% van de olieproductie in Nigeria. Shell heeft een belang van 30% in deze joint venture. Daarnaast heeft Shell concessies in een aantal kleinere maatschappijen en joint ventures.

De aanwezigheid van Shell is niet zonder kritiek geweest. De afgelopen jaren is Shell beschuldigd van het meewerken aan corruptie en het vervuilen van het milieu. In 2004 heeft Shell toegegeven dat hun manier van zakendoen corruptie heeft gestimuleerd.

In het begin van 2015 werd bekend, dat de Shell een schadevergoeding van 70 miljoen euro aan het dorp Bodo, in de buurt van Port Harcourt, zou betalen voor geleden milieuschade, die het in 2008 had geleden. Het leidingwater was verontreinigd en vissen was in de omgeving niet meer mogelijk.^[2]^[3]

Internationale samenwerking

Export 2005 (52,691 US$)	% totaal	Import 2005 (25,378 mln US$)	%totaal
Olie	88,6	Industrieproducten	27,1
Gas (LNG)	9,8	Chemicaliën	20,4
		Machines en transportmiddelen	18,5

Bestemmingen	% totaal	Herkomsten	% totaal
VS	54,0	China	10,5
Brazilië	10,4	VS	7,4
Spanje	8,3	VK	6,9
Frankrijk	3,2	Nederland	6,2
		Frankrijk	5,9
		Brazilië	4,3
		Duitsland	4,2
Tabel 2: import en export in 2005^[1]

Nigeria neemt onder andere deel aan de volgende aantal samenwerkingsverbanden:

WHO
WTO
VN
UNCTAD
G24

Ecowas is een organisatie die streeft naar samenwerking van een aantal Afrikaanse landen. Zij streven naar een gemeenschappelijke munt. Ze hebben vorderingen gemaakt met het invoeren van een gemeenschappelijk paspoort. Verder hebben ze toegezegd elkaar te helpen op het gebied van defensie.
De ACP-overeenkomst is een initiatief van Europa. Zij hebben een overeenkomst getekend met een aantal onderontwikkelde landen. Doel van deze overeenkomst is het terugdringen van armoede door het bevorderen van ontwikkeling in deze landen en hun toegang bieden tot de wereldeconomie. De EU heeft de ACP-landen de afgelopen eenzijdig handelsvoordelen gegeven en hen financieel ondersteund door middel van ontwikkelingsprojecten. Vanaf 2008 komen alle handelsbarrières tussen de ACP-landen en de EU te vervallen.
De G77 zijn een los samenwerkingsverband tussen ontwikkelingslanden. Deze heeft als doel om bij met name de Verenigde Naties meer één stem te laten horen om zo meer macht te krijgen. De G24 is een deel van deze groep dat hun belangen beschermt in hun contacten met het IMF en de Wereldbank.
De deelname aan de OPEC-landen heeft een behoorlijke invloed op de economie in het land. Ten eerste moet Nigeria zich houden aan de exportquota die zijn opgelegd door de OPEC. Verder is vereist in de OPEC dat de overheid een meerderheidsbelang heeft in de oliewinning. Daarom moeten oliemaatschappijen die olie willen winnen een joint venture aangaan met de overheid. Nigeria heeft altijd een meerderheidsbelang in deze joint ventures. Het dagelijks bestuur is in handen van de oliemaatschappijen.

Economische structuur

Herkomst BBP 2005	% totaal	Bestemming BBP 2005	% totaal
Landbouw	38,6	Privéconsumptie	61,9
Veeteelt	2,6	Overheidsconsumptie	15,1
Olie en gas	24,3	Investeringen	16,0
Industrie	3,8	Export goederen en diensten	33,3
Handel	13,6	Import goederen en diensten	-26,3
Bank en verzekeringen	4,0
Tabel 3: herkomst en bestemming BBP^[1]

Zoals hiernaast te zien speelt olie een belangrijke rol in de economie van Nigeria. Nederland wordt genoemd als belangrijke handelspartner voor de import. Dit kan verklaard worden door de invloed van Shell. Deze importeert hoogwaardige machines om olie te kunnen winnen. Daarmee wordt zowel de export als de import sterk gedomineerd door de oliewinning. Verder zijn de Verenigde Staten van Amerika de belangrijkste exportpartner van Nigeria.

In de herkomst van het bbp speelt de landbouw een grote rol. Bij de cijfers uitgesplitst naar herkomst en bestemmingen van het bbp is te zien dat de toegevoegde waarde van de oliesector beduidend minder is dan de exportwaarde. Slechts een deel van de exportopbrengsten komt dus ten goede aan Nigeria.

Energievoorziening

Nigeria produceerde 240 miljoen ton olie equivalent (Mtoe) in 2016. (1Mtoe = 11,63 TWh, miljard kilowattuur.) De energiebronnen waren olie en gas 52% en biobrandstof en afval 48%. Dat was veel meer dan nodig voor de energievoorziening, het TPES (total primary energy supply): 150 Mtoe. Het land exporteerde 88 Mtoe fossiele brandstof meer dan het importeerde.

Van de energie ging ongeveer 20 Mtoe verloren bij elektriciteitsopwekking en andere conversie in de energie industrie. Voor eindgebruikers resteerde 128 Mtoe waarvan 105 Mtoe biobrandstof.

De uitstoot van kooldioxide was 86 megaton, dat is 0,5 ton per persoon, veel minder dan het wereldgemiddelde 4,4 ton per persoon.^[4]

Economisch beleid

De laatste jaren heeft Nigeria mede onder druk van het IMF stappen genomen om de economie te hervormen. De hervormingen zijn naar het model van het IMF zoals vormgegeven in het PRGF (Poverty Reduction and Growth Facility for fiscal and monetary management). Hiertoe werd het NEEDS (National Economic Empowerment Development Strategy) programma opgezet.

De voornaamste punten hierin zijn:

Het dereguleren en liberaliseren van de markt
Het moderniseren van het bancaire systeem
Privatiseren van inefficiënte overheidsinstellingen
Het matigen van lonen
Regionale onrusten in verband met oliewinning oplossen
Het tegengaan van corruptie
Het stimuleren van export buiten de olie-industrie
Het verminderen van buitenlandse schuld
Geleidelijk liberaliseren van importen en harmoniseren van tarieven met ECOWAS.
Vereenvoudigen van kredietverlening aan de privésector. Onder andere door garant te staan voor kleine en middelgrote bedrijven.

Wisselkoers en monetair beleid

De centrale bank heeft het beleid de laatste jaren herzien. Het streeft nu naar een stabiele wisselkoers en een koers die niet overgewaardeerd is. Verder willen ze door stabiliteit te garanderen een lagere rente bewerkstelligen. Momenteel is de rente nog zeer hoog. De inflatie willen ze onder meer beteugelen door de hoge looneisen te beperken. Verder worden de schulden geherstructureerd. Momenteel is een te groot deel van de buitenlandse schulden kortlopend. Nigeria streeft ernaar om deze om te zetten naar langlopende schulden om zo een evenwichtiger portfolio van schulden op te bouwen. Daarnaast wordt ook het bancaire systeem geherstructureerd. Met name de centrale bank speelt hier een belangrijke rol. Deze moet meer stabiliteit gaan waarborgen.

Schuldsanering

Na het tekenen van een overeenkomst met het IMF in 2000, kreeg Nigeria een voorstel tot schuldsanering van de Club van Parijs. De Club van Parijs is een samenwerkingsverband van een aantal ontwikkelde landen die streven naar schuldsanering van de minst ontwikkelde landen.

Nigeria kon niet voldoen aan de verplichtingen die bij het voorstel hoorden en trok zich in 2002 terug uit de overeenkomst. Daarmee was schuldsanering ook van de baan. Toch kreeg Nigeria in 2005 goedkeuring voor kwijtschelding van schulden. Zij moesten eenmalig 12 miljard afbetalen en zij ontvingen een kwijtschelding van 18 miljard. In totaal hebben zij dus 30 miljard af kunnen lossen. Hiermee is de buitenlandse schuld van Nigeria nagenoeg verdwenen. In Nederland was een Kamermeerderheid tegen de schuldsanering omdat ze van mening waren dat er te weinig gedaan was aan de bestrijding van corruptie.

Betalingsbalans

Betalingsbalans 1985-2005 (US$ mln)	1985	1995	2004	2005
Export goederen en diensten	13.032	11.869	38.943	54.715
Import goederen en diensten	-10.070	-11.278	-26.695	-33.616
Handelsbalans	2.962	591	12.248	21.099
Primaire inkomens	-2.919	-2.221	-11.749	-12.050
Inkomensoverdrachten (netto)	-	733	2.751	3.399
Lopende rekening	-214	-897	3.251	12.447
Kapitaal rekening	910	1.296	6.236	-1.123
Mutatie officiële reserves	-696	-399	-9.487	-11.324
Memo: reserves (inclusief goud)	1.892	1.709	17.257	28.632
Tabel 4: betalingsbalans^[5]

Hiernaast de betalingsbalans van Nigeria zoals deze zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld. De laatste jaren heeft Nigeria forse overschotten op de lopende rekening. Deze worden veroorzaakt door een groot handelsoverschot als gevolg van de olie-export. Deels worden deze overschotten op de handelsbalans tenietgedaan door grote overdrachten van inkomens aan buitenlanders. Deze overdrachten aan buitenlanders van primaire inkomens worden steeds groter. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat er in de loop van de jaren veel geïnvesteerd is door buitenlanders in Nigeria. Dit leidt op korte termijn tot overschotten op de kapitaalrekening als zij investeren in Nigeria. Later als de winsten op deze investeringen worden uitgekeerd aan deze buitenlanders dan leidt dat tot een negatief saldo op de overdrachten van primaire inkomens.

Een negatief saldo bij de mutatie officiële reserves duidt op het vergroten van de voorraad vreemde valuta en edelmetalen. Er worden dollars gekocht. Dit kan een beleid zijn om de wisselkoers te drukken en op deze manier de export van goederen te bevorderen.

Milieuproblemen

Nigeria kampt met omvangrijke milieuproblemen als gevolg van de oliewinning. Het gaat met name om olielekkages en het verbranden van gas. Lekkages van olie worden veroorzaakt door aanslagen van rebellen, diefstal en slecht onderhoud. Hierdoor komt ruwe olie in de natuur terecht. Delen van het mangrovebos zijn hierdoor verwoest. Verder zijn olielekkages een bedreiging voor het drinkwater.

Het tweede grote probleem is het verbranden van gas. Bij het winnen van olie komt vaak aardgas vrij. De goedkoopste oplossing is dit gas te verbanden. Maar dit heeft grote nadelen. Ten eerste levert het lokale problemen op voor de luchtkwaliteit, wat problemen oplevert voor de gezondheid van de bevolking. Ten tweede komen er door het verbranden van dit gas broeikasgassen vrij. De uitstoot door Nigeria is enorm. De hoeveelheid verbrand gas is net zo groot als een kwart van het totale gebruik van Groot-Brittannië. Alternatieven voor het gas zijn ondergrondse opslag of bewerken tot vloeibaar gas dat gebruikt of verkocht kan worden. In Europese landen is het verboden om gas te verbranden bij het winnen van olie. Nigeria is wel deelnemer aan het Kyoto-verdrag. Dit kan een stimulans zijn tot vermindering van de uitstoot.

Shell stemde begin 2015 in met een schadevergoeding van 70 miljoen euro aan het dorp Bodo, dicht bij Port Harcourt. Dat was voor geleden milieuschade uit 2008.^[2]

Rebellen

Een risico voor de stabiliteit van het bestuur en de economie zijn de rebellen. De huidige regering heeft bezuinigd op de binnenlandse politiemacht. Hierdoor hebben de rebellen nu meer invloed in delen van Nigeria. Ook voor de oliewinning zijn de rebellen een risico. Onderdeel van de economische hervormingen is dan ook het oplossen van de regionale onlusten om de oliewinsten veilig te stellen.

Conclusie

Nigeria is een land met vele natuurlijke hulpbronnen. Zowel voor de mijnbouw als voor de landbouw. Toch is er in het land grote armoede. Een groot probleem is het zwakke bestuur en de corruptie. Hierdoor komen de randvoorwaarden voor economische groei niet goed van de grond. Ook de onlusten onder de bevolking vormen een risico voor de stabiliteit van het bestuur. De regering heeft nu wel een hervormingsprogramma opgesteld (NEEDS) en de economie groeit. Helaas komen de opbrengsten daarvan niet voldoende ten goede aan de bevolking. Daarnaast zijn milieuproblemen een gevaar voor de natuur in het land en de gezondheid van de bevolking. Nigeria heeft plannen om deze problemen aan te pakken maar heeft moeite met de implementatie hiervan.

Bronnen, noten en/of referenties