Fruit, schelpdieren en insecten

Fruit, schelpdieren en insecten
Kunstenaar	Balthasar van der Ast
Signatuur	B.VANDER.AST.FC 1623
Jaar	1623
Techniek	Olieverf op paneel
Afmetingen	37 × 65 cm
Museum	Museum voor Schone Kunsten
Locatie	Rijsel
Inventarisnummer	P 1937
RKD-gegevens
Portaal    Kunst & Cultuur

Stilleven met vruchtenschaal
Kunstenaar	Balthasar van der Ast
Signatuur	• B • van̅deR • ast • fc •
Jaar	1613-33
Techniek	Olieverf op paneel
Afmetingen	38,8 × 63,4 cm
Museum	Gemäldegalerie
Locatie	Berlijn
Inventarisnummer	934C
RKD-gegevens
Portaal    Kunst & Cultuur

Fruit, schelpdieren en insecten (Frans: Fruits, coquillages et insectes) is een stilleven van Balthasar van der Ast uit 1623. Sinds 1977 maakt het deel uit van de collectie van het Museum voor Schone Kunsten in Rijsel.

In de Gemäldegalerie in Berlijn bevindt zich een nagenoeg identiek werk. Dit schilderij is ook gesigneerd, maar zonder jaartal. Op basis van de gelijkenis wordt het ook rond 1623 gedateerd.

Voorstelling

Van der Ast was de zoon van een rijke koopman uit Middelburg. Toen zijn vader in 1609 overleed, werd hij opgenomen in het gezin van de schilder Ambrosius Bosschaert, die met zijn zus was getrouwd. Bosschaert werd niet alleen zijn pleegvader, maar ook zijn leermeester. In 1615 verhuisde Van der Ast met het gezin naar Bergen op Zoom en een jaar later naar Utrecht. In die stad werd hij lid van het Sint-Lucasgilde en leerde hij Roelant Savery kennen. Deze schilder, die net was teruggekeerd van een lange tijd aan het hof van Rudolf II in Praag, heeft enkele geslaagde stillevens met bloemen en insecten gemaakt. Aan hem ontleende Van der Ast de hagedis en de signatuur op de stenen rand die op Fruit, schelpdieren en insecten te zien zijn.

Het schilderij is kenmerkend voor de Utrechtse periode van de kunstenaar door de elegantie van de compositie die wemelt van details, de glinsterende kleuren en de verfijning van de uitvoering. Zoals vaak in zijn werken zijn op de voorgrond dode en levende elementen naast elkaar gerangschikt op een stenen richel. Vijf schelpen nemen hier een centrale plek in. Op de richel staat een schaal van kraakporselein boordevol vruchten. Verspreid over het schilderij zijn zo'n tien insecten te zien. Veel voorwerpen op schilderij waren erg kostbaar in de tijd dat het gemaakt werd. Dat geldt ook voor het schilderij zelf. Er werden vorstelijke sommen betaald voor dit soort stillevens.

Sommige critici zien in Fruit, schelpdieren en insecten in de eerste plaats een vanitas-stilleven, “een meditatie over het lot van de mens”. Het rottende fruit en de verwelkte bloemen kunnen dan bijvoorbeeld gezien worden als een symbool voor de vergankelijkheid van het leven, terwijl de druiven symbool staan voor het offer van Christus. Andere kenners, zoals Walter Liedke, denken dat dit soort schilderijen in de eerste plaats luxe-objecten waren voor de gegoede burgerij en dat de spirituele betekenis niet overschat moet worden.

Literatuur

• John. P. O'Neill (red.) (1992). Masterworks from the Musée Des Beaux-arts, Lille. New York: Metropolitan Museum of Art pp. 90–92
• Laurence Bertrand Dorléac (red.) (2022). Les Choses. Une histoire de la nature morte. Parijs: Lienart éditions. pp. 140–41

Externe links

• (fr) informatie over het schilderij op de website van het Museum voor Schone Kunsten. Gearchiveerd op 2 februari 2023. Geraadpleegd op 11 maart 2023.
• (fr) informatie over het schilderij op de database van Joconde. Gearchiveerd op 13 februari 2023. Geraadpleegd op 11 maart 2023.
• (fr) informatie over het schilderij op de database van Musenor. Gearchiveerd op 23 februari 2023. Geraadpleegd op 11 maart 2023.
• (en) John. P. O'Neill (red.), Masterworks from the Musée Des Beaux-arts, Lille. Metropolitan Museum of Art, 1992. Geraadpleegd op 11 maart 2023.
• (de) informatie over de versie in de Gemäldegalerie op de website van dat museum. Geraadpleegd op 11 maart 2023.