Gebruiker:DerekvG/Zandbak/Antwerps/Heirbaan dialecten

Dit artikel leunt erg dircht aan bij OR (Original research), echter de inhoud is volledig gebaseerd op onderzoek dat ondermeer aan de UGent is gebeurd

De Heirbaan dialecten is een groep Brabantse dialecten die gesproken worden langsheen de noordelijke route tussen Klundert en Den Bosch en de oude Romeinse Heirbaan Tongeren - Doornik. De noordelijke vertakking van wat men genoegzaam (maar verkeerdelijk) de Via Belgica noemt, die van Keulen naar Boulogne-sur-mer liep, en de ruggegraat het heirbanen systeem in hetgeen Gallia Belgica heette in de Romeinse geschriften.

De naam van de heirbaan die van Keulen naar Boulogne-sur-mer liep zou nooit "Via Belgica" worden genoemd in Rome, de weg naar Gallia Belgica (het noordelijke deel van Gallië) zou de "Via Belgicana" kunnen zijn geweest. De heirbaan zou naar zijn maker worden genoemd (bvb. Via Appia). De weg van Keulen via Heerlen, Maastricht en Tongeren naar Bavay, aangelegd door Marcus Vipsanius Agrippa, zou vermoedelijk de "Via Vipsania" zijn geweest, maar dit is niet echt zeker. Met zekerheid kan men wel stellen de de heirbaan echter nooit "Via Belgica" zou hebben geheten, die abberatie is een uitvinding van Archeologen zonder kennis van het Latijn en/of Romeinse gewoonten.

De zuid-noord vertakkigen vertrekken op de hoofdroute van de Via Belgica

• de westelijke route vanuit Bavay via Bergen, Edingen (waar de Heirbaan_Tongeren-Bonen wordt gekruist), Asse (ten westen van Brussel), naar Rumst
• de oostelijk route vanuit Gembloux, via Steenokkerzeel (waar de Heirbaan_Tongeren-Bonen wordt gekruist), Elewijt, en Rumst
• Vanuit Rumst vertrekt de heirbaan pal noordelijk naar Dordrecht en Den Bosch via de huidige moderne N1, de huidige oostelijke randgemeenten richting Breda waar de route splitst richting Dordrecht en Den Bosch, maar nooit voorbij de grote rivieren (de Waal en Hollands diep).

Deze geografische situering is noodzakelijk om het concept "heirbaan dialecten" te begrijpen. Historisch zijn de heirbanen belangrijk omdat deze verbindingswegen nog eeuwenlang werden gebruikt wanneer het Romeinse rijk reeds lang ten onder was gegaan.

Wanneer men een rechtelijn trekt - in Noord-Nordoostelijke richting - vanaf de Nete in Rumst(Walem) naar het Schijn in het noordoosten van Merksem (overigens twee verdedigbare plaatsen) dan heeft men daar Romeinse restanten teruggevonden. Echter de Stad Antwerpen wordt maar pas vermeld rond de 2de helft van de 10e eeuw CE. Archeologen gaan ervan uit dat de - in het oudste deel van de stad - teruggevonden resten die dateren van voor de 10e eeuw niet noodzakelijk wijzen op een grote nederzetting maar wel op een redelijk drukke oversteek plaats. De oversteek plaats zal dan ook ongetwijfeld verbindingen hebben gehad met de voormalige heirbaan.

Het Antwerps dialect wordt vaak en onterecht omschreven is een "typisch stadsdialect, dat duidelijk te onderscheiden is van de dialecten uit het omliggende gebied". Ergo het Antwerps dialect is onderdeel van de zgn Heirbaan dialecten.

Onderzoek van de UGent heeft uitgewezen dat de evolutie van de dialect uitspraak langsheen de heirbaan route (de uitspraak-verschillen tussen de woonkernen) kleiner is dan tussen woonkernen die haaks van de heirbaan verwijderd zijn. Als we de verklaringen in de voorgaande paragraaf met elkaar in verband brengen dan verklaard de verbinding tussen de oversteekplaats en de heirbaan dat verklaard waarom tussen Tienen en Breda de fundamentele werking van de taal in grote mate gelijk verloopt en dat dit gebied invloed heeft of de taal in de omliggenden gebieden.

om dit te illustreren met een voorbeeld kan men kijken naar het feit dat het Antwerps nauwelijks ( slecht in zeer kleine details) verschilt in de driehoek tussen Rumst, het oude stadscentrum (het Steen en de Scheldekaaien), en Merksem voor zover men natuurlijk oude Antwerps sprekers kan vinden. Anderzijds zijn er duidelijke verschillen tussen de Antwerpse driehoek en de driehoeken Boom, Willebroek, Temse en Hemiksem in het zuiden of met de polderdorpen waarvan Ekeren de meest zuidelijke punt is, in het noorden, zoals dat ook te merken is naar het oosten toe.

Het sluit zeer nauw aan bij dialecten langsheen de route van de oude heirbaan, zowel naar het noorden als naar het zuiden, en het Antwerps heeft een kenmerkende langwerkende invloed maar is zeer duidelijk te onderscheiden van de dialecten van de aanliggende gebieden. Ondanks de voortdurende migratie bewegingen tussen die aan elkaar grenzende gebieden, blijft het voor bewoners duidelijk wie waar vandaan komt. en dat is het duidelijkst te zien aan kinderen uit de lagere school. Ouders die Antwerps spreken en van het centrum naar bijvoorbeeld Ekeren verhuizen merken dat hun kinderen op school typische uitspraak van de polderdorpen assimileren en antwerpse uitspraak verliezen. terwijl mensen die in het gebied terechtkomen bijvoorbeeld als student de Antwerpse tongval assimileren (hoewel ze toch blijven door de mand vallen).