Gebruiker:Judy Marinis/Kladblok

Aankomst in Brussel van de uit Zuid-Afrika vrijgelaten Hélène Passtoors (11 mei 1989)

Hélène Passtoors (Eindhoven, 9 augustus 1942) is bekend als een Zuid-Afrikaanse activiste van Belgische nationaliteit en journaliste.

Ze studeerde Afrikaanse filologie aan de

1. DOORVERWIJZING [[1]] in de
2. DOORVERWIJZING Democratische Republiek Congo (Kinshasa), Afrikaanse Taalkunde aan de
3. DOORVERWIJZING Universiteit Leiden in Nederland en geschiedenis aan de
4. DOORVERWIJZING [[2]]. Ze heeft vier kinderen, acht kleinkinderen en is journaliste en schrijfster.

Congo/Zaïre en Ivoorkust

In 1964 trok Passtoors naar de Verenigde Staten waar ze haar eerste man en de vader van haar kinderen ontmoette, de Belgische antropoloog Pierre Van Leynseele. Met hem ging ze naar Congo/Zaïre in 1967 en woonde op de campus van de Université Lovanium, later #DOORVERWIJZING [[3]] waar Van Leynseele doceerde en onderzoek deed bij de Libinza riviervissers in de Equateur provincie. Passtoors (toen bekend als Hélène Van Leynseele) studeerde er Afrikaanse taalkunde en literatuur, deed met haar man veldonderzoek en schreef een korte grammatica van de Libinza taal. In de tweede helft van de jaren 1970 was ze verbonden aan de universiteit in Leiden (Nederland), deed onderzoek in #DOORVERWIJZING Ivoorkustop de Anyi-Baule taal )en bezocht meerdere West-Afrikaanse landen.

Mozambique en het ANC =

Na haar echtgescheiding kwam ze begin 1981 aan in

1. DOORVERWIJZING Mozambique met haar tweede echtgenoot, de Nederlandse socioloog
2. DOORVERWIJZING Klaas de Jonge

waar ze doceerde en taalkundig onderzoek deed aan de

1. DOORVERWIJZING E. Mondlane-universiteit in de hoofdstad
2. DOORVERWIJZING Maputo. Aan de universiteit raakte ze bevriend met collega's van de Zuid-Afrikaanse bevrijdingsbeweging
3. DOORVERWIJZING Afrikaans Nationaal Congres (ANC)en met name met #DOORVERWIJZING [[4]], de wetenschappelijk directeur van het Centrum voor Mozambikaanse Studies van de universiteit, en haar man
4. DOORVERWIJZING [[5]]. Beiden waren vooraanstaande leden van het ANC, waar Slovo voltijds voor werkte. Ruth First werd op 17 augustus 1982 vermoord door een
5. DOORVERWIJZING bombrief

die verstuurd was door de Zuid-Afrikaanse

1. DOORVERWIJZING veiligheidsdienst.

Na een verblijf in Zuid-Afrika voor medische redenen, werd Passtoors in november 1981 door Slovo gerecruteerd in het ANC en ingezet in de Special Operations eenheid van de gewapende tak,

1. DOORVERWIJZING [[6]] (MK).

Slovo recruteerde vervolgens ook de Jonge met wie Passtoors tot in 1983 een verkenningsteam vormde voor missies vanuit Mozambique naar Zuid-Afrika. Voor andere werkzaamheden van het ANC werkten ze meestal afzonderlijk en in 1983 gingen ze uit elkaar. Na een verblijf in Swaziland in 1984 waar ze samenwoonde met Ebrahim Ismail Ebrahim #DOORVERWIJZING [[7]], toen commandant van de regionale politieke afdeling van MK, vestigde ze zich op verzoek van het ANC in Johannesburg. Naast haar werk voor het ANC werkte ze aan haar doctoraatsthesis op de

1. DOORVERWIJZING [[8]].

Gevangenschap

In Johannesburg werd ze op 28 juni 1985 gearresteerd na bijna vier jaar onafgebroken ondergrondse activiteiten. Ze bleef acht maanden in eenzame opsluiting bij de Veiligheidspolitie van het apartheidsregime op het beruchte commissariaat op het John Vorsterplein in Johannesburg. Op 28 februari 1986 werd ze aangeklaagd en in mei van dat jaar veroordeeld voor hoogverraad vanwege lidmaatschap en activiteiten van het illegale ANC en gevonnist tot tien jaar gevangenisstraf. Dankzij solidariteitsakties vooral van de Belgische anti-apartheidsbewegingen en vele sympatisanten, maar ook in Nederland en Engeland, onderhandelde de Belgische regering haar vrijlating en deportatie naar België in mei 1989. Kort daarna werden de oude leiders van het ANC, in februari 1990 Nelson Mandela en vervolgens geleidelijk de andere politieke gevangenen vrijgelaten en werd een begin gemaakt met vredesonderhandelingen met het apartheidsregime. Deze mondden uit in de bevrijding van de apartheid en een democratisch bestel in April 1994 met Mandela als eerste president.

Journaliste

Na haar vrijlating in 1989 werd Passtoord benoemd tot lid van de Commissie voor Taalpolitiek van het ANC en later de Nationale Commissie voor Taalpolitiek, en werkte voor het ANC-kantoor in

1. DOORVERWIJZING Brussel. Iets later begon ze naast haar ANC-werk aan een journalistieke carrière als redacteur aan de Rode Vaan, later Markant. Vanwege vrees voor haar veiligheid beval het ANC Passtoors om voorlopig niet terug te keren naar Zuid-Afrika. In 1992 ging ze als correspondente voor verschillende media naar Chili waar ze vanaf 1994 ook een boerderijtje had. Ze keerde terug naar België in 2002 en werkte als redacteur en onderzoeker aan het Centre Tricontinental CETRI
2. DOORVERWIJZING [[9]] op Louvain-la-Neuve. In 2003 en 2004 ging ze als journaliste voor het eerst terug naar Zuid-Afrika dankzij beurzen van het Vlaamse #DOORVERWIJZING Fonds Pascal Decroos en het Nederlandse #DOORVERWIJZING Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.

Waarheidscommissie

In 1996 diende Passtoors bij de

1. DOORVERWIJZING Waarheidscommissie, die behalve de apartheidsmisdaden ook aanvallen van MK moest onderzoeken, een amnestie-aanvraag in met de détails van haar aandeel bij de aanval op het hoofdkwartier van de luchtmacht in
2. DOORVERWIJZING Pretoria, de zogenaamde Kerkstraat-bom
3. DOORVERWIJZING [[10]] op 20 mei 1983 waarvoor ze in 1986 niet aangeklaagd was. Ze had op bevel van MK de bomauto van het buurland #DOORVERWIJZING Swazilandnaar Pretoria gebracht.

Dit was de meest geruchtmakende aanval van MK en de eerste bomauto van het ANC. Er vielen volgens de Zuid-Afrikaanse media 19 doden en een 200-tal gewonden. Het ANC eiste de bomaanslag op als een geplande aanval op een legitiem militair doelwit. Het apartheidsregime hield vol dat het een aanval op burgers was, maar het ware aantal burgerslachtoffers blijft onzeker. Kort nadien besliste ANC-voorzitter Oliver Tambo om geen autobommen meer te gebruiken.

De Waarheidscommissie publiceerde de amnestiebevindingen in 2001. De juristen van de Commissie hadden de aanval onderzocht op het internationale oorlogsrecht en de mensenrechten en de Commissie bevond dat het een legitieme aanval was op een militair doelwit, die "ondanks de vreselijke en tragische gevolgen die veel onschuldige burgers trof, niet onevenredig was met de beoogde politieke doelstellingen","een zware slag was voor de vijand van het ANC en een nieuwe fase van guerrilla-oorlogvoering inluidde". De ANC-leiding had bij de planning en goedkeuring het risico voor burgers in aanmerking genomen en de aanval was niet raciaal gemotiveerd (d.w.z. tegen Blanken), aldus de Commissie. Ze bevond eveneens dat van de 19 doden 11 luchtmachtofficieren en 2 ANC-soldaten waren, en “minstens” 84 van de 217 gewonden waren militairen of personeel van de strijdkrachten. Aan Passtoors en de twee andere nog in leven zijnde betrokkenen bij deze aanval werd amnestie verleend.

Weerslag in Vlaanderen

Tijdens haar opsluiting op het John Vorsterplein verdacht de Veiligheidspolitie Passtoors van betrokkenheid bij deze 'Kerkstraatbom', maar had onvoldoende bewijzen voor een aanklacht. De toenmalige Zuid-Afrikaanse Minister van Buitenlandse Zaken,

1. DOORVERWIJZING Pik Botha gebruikte de verdenking echter voor propagandadoeleinden om Passtoors en het ANC als 'terroristen' af te schilderen. Tot 1996 bleef Passtoors de enige naam verbonden aan die aanval. Ofschoon de zaak Passtoors wereldwijde media-aandacht kreeg, met name in Europa, de V.S. en Afrika, sloeg de apartheidspropaganda alleen in Vlaanderen aan en leidde daar tot botsingen tussen de anti-apartheidsbeweging en voorstanders van de apartheid in Vlaams nationalistische kringen zoals #DOORVERWIJZING Protea(groepering)en de extreemrechtse politieke partij #DOORVERWIJZING Vlaams Belang, en sympatisanten onder meer onder de Christendemocraten, vanwege historische banden met de Afrikaner nationalisten en de taalverwantschap tussen het Nederlands en het Afrikaans.

De bevesting van Passtoors' betrokkenheid was al uitvoerig vermeld in de Zuid-Afrikaanse media sinds haar amnestie-aanvraag van 1996 en in Belgische media minstens sinds de openbare hoorzitting van de Commissie op 4 mei 1998. Passtoors sprak en schreef er in 2001 voor het eerst zelf over in een interview en uitwisseling met de journalist André Pretorius die in alle grote Afrikaner dagbladen verschenen.

1. DOORVERWIJZING [[11]]
2. DOORVERWIJZING [[12]]
3. DOORVERWIJZING [[13]]

Na haar eerste terugreis naar Zuid-Afrika schreef ze er in juni 2003 ook over in het Vlaamse weekblad #DOORVERWIJZING Humo en sindsdien werd het in meerdere media vermeld, onder meer in juni 2013 in het weekblad #DOORVERWIJZING Le Vif/L'Exprès#DOORVERWIJZING [[14]] Een artikel van 29 juni 2013 in het Vlaamse dagblad De Morgen dat werd voorgesteld als haar bekentenis "na 30 jaar" was dus willens en wetens een pseudo-scoop. Deze gaf echter in Vlaanderen ondanks de bevindingen van de Waarheidscommissie weer aanleiding tot velerlei commentaar en overschaduwde tijdens het televisieprogramma van de VRT, Reyers Laat op 10 december 2013 zelfs de herdenking van #DOORVERWIJZING [[15]]. Op 10 en 17 december 2013 publiceerde Passtoors samen met journalist Mark Schaevers in Humo een korte bewerkte versie van haar eigen verhaal in twee delen, waarvan de volledige versie in 2014 wordt gepubliceerd in Zuid-Afrika.

1. DOORVERWIJZING [[16]]

Onderscheidingen

Europese Vrouw van het Jaar (1988),

1. DOORVERWIJZING [[17]]

(Zuid-Afrika, 2011)

1. DOORVERWIJZING [[18]]

Publicaties

- 'Saamstaan. Solidariteit tussen Noord en Zuid', Kritak, 1991. - 'Blauwe Dromen en Tegendromen', vertaling van een gedichtenbundel van de Mapuche (Chili) dichter Elicura Chihuailaf. Met een nawoord door Bart Vonck. Pablo Nerudafonds Brussel, 2002. - In progress: 'Letter to the Grandchildren' (werktitel) te verschijnen bij Real African Publishers, Zuid-Afrika, 2014.

Taalkundige publicaties en journalistieke artikelen en essays zijn verschenen in verschillende Belgische, Chileense en andere media en gespecialiseerde lokale en internationale tijdschriften gepubliceerd.

      ==Externe link==

1. DOORVERWIJZING [[19]]