Het gouden kompas (trilogie)
Het gouden kompas (His Dark Materials) is een trilogie geschreven door Philip Pullman, bestaande uit Het Noorderlicht (Engels: 1995, Nederlands: 1996), Het listige mes (Engels: 1997, Nederlands: 2002), en De amberkleurige kijker (Engels: 2000, Nederlands: 2002). In het Engels is in 2003 een boekje verschenen onder de titel Lyra's Oxford, met daarin een kort verhaal over de zestienjarige Lyra en extra dingen uit haar wereld zoals een uitvouwbare kaart van Oxford.
In Nederland is na de verschijning van de film de trilogie ook in één bundel te koop onder de titel De Noorderlicht Trilogie. In die bundel heet het eerste boek Het gouden kompas.
BBC Radio 4 en de RTÉ hebben beiden in 2003 een hoorspel van Het gouden kompas gemaakt. In Engeland zijn er theatervoorstellingen opgevoerd (2003-2004), en in december 2007 kwam de film van het eerste boek in de bioscopen. In 2019 bracht de BBC in samenwerking met HBO een eerste seizoen van een nieuwe tv-serie uit. Het tweede seizoen volgde in 2020, het derde in 2023.[1]
De trilogie
[bewerken | brontekst bewerken]Het Noorderlicht
[bewerken | brontekst bewerken]
Zie Het Noorderlicht voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Het verhaal speelt zich af in een andere parallelle wereld. De lezer volgt Lyra Belacqua. Ze woont in Oxford, maar als een van haar vrienden wordt ontvoerd besluit ze hem te redden en gaat ze op reis, ontmoet ze heksen en geharnaste beren, en eindigt in het koude noorden bij het noorderlicht.
Lyra en haar daemon Pantalaimon maken een groot avontuur mee als ze moeten vluchten voor Mevrouw Coulter, de leider van de "lokkers". De beste vriend van Lyra is meegenomen door de lokkers en Lyra wil absoluut Roger terugvinden.
Door haar reis met de zigeuners leert ze een grote beer kennen, Iorek Byrnison. Hij had een belofte met haar, namelijk samen alle ontvoerde kinderen gaan zoeken, samen strijden met de heksen, zigeuners en alle andere pantserberen tegen de slechten.
Met de alethiometer (waarheidsmeter) die alleen de waarheid zegt komen ze allerlei dingen te weten. Zo vond ze een jongetje terug in een verlaten dorp. De lokkers hebben zijn dæmon weggesneden, Lyra was jammer genoeg te laat.
Lyra is niet alleen slim, maar ook heel moedig. Ze heeft grote gevaren moeten doorstaan om haar beste vriend te redden. Ook komt ze te weten dat haar ouders helemaal niet dood zijn. Haar moeder is de leider van de lokkers. Haar vader is Lord Asriel.
Het listige mes
[bewerken | brontekst bewerken] Zie Het listige mes voor het hoofdartikel over dit onderwerp.De amberkleurige kijker
[bewerken | brontekst bewerken] Zie De amberkleurige kijker voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Lyra ontmoet de natuurkundige Mary Malone in Wills wereld, waarna ook zij betrokken raakt en in andere werelden op onderzoek uitgaat. Lyra en Will gaan op reis naar de wereld van de doden om te spreken met een overleden vriend van Lyra, terwijl Lord Asriel, Lyra's vader, een oorlog ontketent tegen God.
Lyra's wereld
[bewerken | brontekst bewerken]In de wereld die wordt geïntroduceerd in het eerste boek, merk je al direct dat er een aantal verschillen zijn met onze wereld. De eerste paar woorden van hoofdstuk 1, boek 1, luiden namelijk "Lyra en haar dæmon liepen door de schemerige hal...".
Dæmonen
[bewerken | brontekst bewerken] Zie Dæmon voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Ieder mens heeft een dæmon - een representatie van je ziel in de vorm van een dier. Tot je de puberteit hebt bereikt, kan de dæmon van vorm veranderen. De vorm hangt vaak af van hoe je je voelt, maar kan ook dienen om je zelfverzekerder te voelen. Als iemand de puberteit heeft bereikt, krijgt de dæmon een vaste vorm en kan dus niet meer veranderen. Deze vaste vorm weerspiegelt de persoonlijkheid van zijn/haar mens.
Dæmonen kunnen maar een paar tiental meter van hun mens weglopen, een soort band houdt ze tegen. Dæmonen kunnen praten, zowel met mensen als met elkaar. Af en toe gebeurt het dat een dæmon tegen een andere mens praat. Ook kunnen dæmon en mens elkaars gedachten en gevoelens opvangen.
Panserbjørns
[bewerken | brontekst bewerken]Panserbjørns zijn geharnaste beren. Ze bewaken Svalbard. Ze hebben een koning. In het eerste deel is de koning eerst Iofur Raknison, hij wordt opgevolgd door Iorek Byrnison. Panserbjørns kun je niet misleiden als ze zich als een beer gedragen. Het woord panserbjørn is Noors voor gepantserde beer. Het harnas van een Panserbjørn is als zijn ziel, zonder is een Panserbjørn niks.
Controverse
[bewerken | brontekst bewerken]De boeken zijn niet onomstreden, en sommige gelovigen[2] wilden niet dat deze film zou worden gemaakt. Een belangrijk punt in het boek is namelijk de strijd tussen Lord Asriel (de vader van Lyra) en de Regent, een engel. Deze engel zou de hemel regeren en via de kerk voor verschrikkelijke daden verantwoordelijk zijn. In het laatste deel van Het gouden kompas laat Pullman God zelf, die een stokoude engel is, sterven. Vooral de directe en indirecte kritiek op de kerk zorgen ervoor dat Pullman door sommigen verketterd wordt.[2]
Externe link
[bewerken | brontekst bewerken]
· 
· 
- ↑ (en) His Dark Materials. IMDb. Gearchiveerd op 14 juni 2019. Geraadpleegd op 8 juni 2019.
- ↑ a b (en) "Compass" under fire over religious content. Reuters. Gearchiveerd op 5 april 2023. Geraadpleegd op 4 april 2023.