Jan Lievens

Jan Lievens (Leiden, 24 oktober 1607 - Amsterdam, 4 juni 1674) was een Nederlands kunstschilder en een uitmuntend tekenaar, die vooral bekend is omdat hij in zijn jonge jaren zeer nauw met Rembrandt samenwerkte.

Biografie

Lievens werd geboren in Leiden als zoon van een borduurder. Toen hij acht jaar was ging Lievens in de leer als schilder, eerst in Leiden, en twee jaar later bij Pieter Lastman in Amsterdam. Nauwelijks veertien jaren oud, was hij terug en deed iedereen versteld staan met zijn teken- en schilderwerken. Rembrandt werd in 1625 ook leerling van Lastman, maar die keerde na een half jaar terug naar Leiden. Lievens' werk is sterk verweven met dat van Rembrandt, met wie hij in die periode nauw samenwerkte en mogelijk een atelier deelde. Hun ambitie, hun aanvankelijke thematiek en stijl vertoonde sterke overeenkomsten en wederzijdse beïnvloeding.

Constantijn Huygens, secretaris van stadhouder Frederik Hendrik, bezocht beiden te Leiden in 1628, heeft die ontmoeting beschreven en hun werk vergeleken. Lievens toonde originaliteit en durf, Rembrandt meer diepte en inzicht. Beide jongemannen waren koppig - volgens Huygens - omdat ze weigerden naar Italië te gaan om hun stijl te verbeteren. Lievens schilderde in 1628-1629 een portret van Huygens.

Tussen 1632-34 werkte Lievens in Londen, van 1635-44 leefde hij in Antwerpen en trouwde met Susanne de Nole. Na de dood van zijn eerste vrouw hertrouwd hij in 1648 met Cornelia, de zuster van Jan de Bray. Amalia van Solms liet hem in 1650 een bijdrage leveren aan de decoratie van de Oranjezaal in Huis ten Bosch. Tussen 1653 en 1655 werkte hij voor Louise Henriëtte van Nassau aan slot Oranienburg, de echtgenote van Frederik Willem van Brandenburg. Na de dood van Govert Flinck in 1660 kregen Lievens, Jordaens en Rembrandt de opdracht een aantal schilderijen te leveren voor de decoratie van het nieuwe stadhuis in Amsterdam. In 1663 reisde hij samen met Gerbrand van den Eeckhout naar Gelderland. Hoewel Lievens erkend werd als een topschilder, leefde hij op grote voet en raakte dermate in financiële moeilijkheden dat zijn kinderen de erfenis weigerden.

Concurrent van Rembrandt

Volgens Rembrandtkenner Gary Schwartz en anderen ontleende Rembrandt veel vroeg materiaal aan Lievens. Bovendien antedateerde Rembrandt enkele van zijn werken, zodat het leek of Lievens door hem geïnspireerd was in plaats van andersom. Rembrandt zette ook in de jaren 1630 zijn naam onder een aantal schilderijen en etsen van Lievens. Over contacten tussen Rembrandt en Lievens na 1631 is niets bekend. Rembrandt verkocht een schilderij van Jan Lievens na zijn faillissement.

Werk en stijl

Jan Lievens was een historie- en portretschilder. Lievens maakte echter - anders dan Rembrandt - ook wel stillevens. Na 1632 maakte Lievens' stijl grote veranderingen door. Tijdens zijn driejarig verblijf in Engeland onderging hij invloed van de schilderijen van Antoon van Dyck en in Antwerpen van Rubens. Lievens' stijl werd barok en schilderde meer dan levensgroot.

Eén van Lievens' bekendste schilderijen is een "Jongensportret" (dat door Rembrandt is geretoucheerd). Lievens maakte vermoedelijk ook een portret van Rembrandt, herkenbaar aan zijn krullende bruine haar (zie link naar het Rijksmuseum). Rembrandt is afgebeeld in een fantasiekostuum, met een muts en een militaire ringkraag en een lichte halsdoek. Dit is een voorbeeld van Lievens' overeenkomst met de stijl van Rembrandt en Caravaggio: veel donkere tinten en sterk clair-obscur. Zijn portret van Robert Kerr, een hertog uit Schotland, kunstkenner, schrijver en kamerheer, die als een van de eersten schilderijen van Rembrandt in Engeland introduceerde en na de onthoofding van Karel I van Engeland in armoedige omstandigheden in de Republiek leefde, wordt als zeer sterk aangemerkt.

Werken

Robert Kerr, 1st earl of Ancram, 1654, National Galleries of Scotland
Mercurius en Argus, circa 1625-26
Portret van Joost van den Vondel
De heilige Hiëronymus als boeteling, circa 1631
Een portret van Jan Vos (dichter)
Een portret van René Descartes (1643)

Bron

Jan Lievens, ein Maler im Schatten Rembrandts. Ausstellung in Herzog Anton Ulrich-Museum Braunschweig (1979).
Roelof van Straten, Rembrandts Leidse Tijd, 1606-1632, Leiden 2005.

Externe links

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Jan Lievens op Wikimedia Commons.