Johannes Witte de Hese
Johannes Witte de Hese (14e-15e eeuw) ofwel Jan Voet ofwel Joannes Heseus was een priester uit het bisdom Utrecht[1]. Hij schreef het imaginaire reisverhaal Itinerarius over het Midden-Oosten en het Verre Oosten, op zoek naar het Aards Paradijs. Zowel het reisverhaal als, in het algemeen, het literair thema waren populair in de 15e-16e eeuw[2].
Levensloop
[bewerken | brontekst bewerken]Over zijn leven is niets bekend. Hij was een priester uit het bisdom Utrecht en was mogelijks afkomstig uit Maastricht[3].
Itinerarius
[bewerken | brontekst bewerken]Witte schreef in het Latijn. De volledige titel van zijn werk is Itinerarius Joannis de Hese, presbiteri, a Hierusalem describens dispositiones terrarum, insularum, montium et aquarum ac etiam quedam mirabilia et pericula per diversas partes mundi contingentia lucidissime enarrans. De vertaling van de titel luidt: Reisverhaal van priester Johannes de Hese, die beschrijft vanuit Jeruzalem de situaties van landen, eilanden, bergen, rivieren en die zeer helder enige wonderen en gevaren vertelt op (doorreis door) diverse continenten van de wereld.
Witte begint zijn reisverhaal in Jeruzalem, waarna hij het Heilig Land bezoekt. Vandaar reist hij via de Jordaan naar de Rode Zee en Egypte. In Egypte bezoekt hij Sinaïkloosters en plekken verbonden met de jeugd van Jezus. Vandaar trok Witte op de Middellandse Zee vanaf de haven van Damietta. Hij voer naar Edessa. Zijn reis bracht hem in het Rijk van pape Jan, waarover de Middeleeuwers veel fantasie hadden. Witte werd gevangen genomen door soldaten van de Grote Khan (Latijn: Grandicanis). Zijn reisbeschrijvingen waren fantasievol: hij zag pygmeeën, vliegende vissen, eenhoorns, levende woestijnen en dergelijke. Witte maakte persoonlijk mirakels mee vanuit een christelijke devotie[4]. In het Oosten zag hij de muren van het Aards Paradijs op de berg Edom. De muren ervan glommen door het mos en reikten hoog tot aan de hemel, als een onneembare burcht. Hij trof eveneens de toegang tot het Vagevuur aan. In het Oosten beschrijft Witte Amazonië (geen relatie met huidig Amazonegebied tenzij de Griekse oorsprong van de naam): hier zag hij een Insula Masculina (eiland met mannen) en daarnaast een Insula Feminina (eiland met vrouwen)[5].
Zoals andere imaginaire reisverhalen in de Nederlanden, was de Itinerarius populair. Met de komst van de boekdrukkunst werd het werk herhaaldelijk gedrukt: in Keulen (1500)[6], Deventer (1504)[7] en Antwerpen (1565)[8].
Latere bewerkingen
[bewerken | brontekst bewerken]Later voegden uitgevers beschrijvingen toe over de christelijke volkeren (Tractatus de decem nationibus Christianorum of ook Divisiones decem nationum totius Christianitatis) en brieven tussen paus Pius II en Johannes Soldanus ofwel lieten ze zelfs stukken weg uit de Itinerarius. Er volgden vertalingen vanuit het Latijn naar het Middelnederlands[9][10].
- ↑ Johannes de Hese (1300 - 1399). CERL Thesaurus. Gearchiveerd op 12 augustus 2017.
- ↑ (en) Pleij, Herman (1997). Dreaming of Cockaigne: Medieval Fantasies of the Perfect Life. Columbia University Press, New York, "hoofdstuk 25: Real Dreamworlds", blz 255. ISBN 0-231-11702-7.
- ↑ Van Roosbroeck, R., A.J. Goris (1938). Geschiedenis van Vlaanderen, deel III: het Bourgondisch tijdvak. Standaard Boekhandel, Brussel, "hoofdstuk II: Het literaire leven", blz 353.
- ↑ (en) Friedman, John Block, Kristen Mossler Figg (2000). Routledge Revivals: Trade, Travel and Exploration in the Middle Ages: an encyclopedia. Routlegde, New York, "Johannes Witte de Hese", blz 649-650. ISBN 978-1-138-06493-5.
- ↑ (en) Van Duzer, Chet, Ilya Dines (2016). Apocalyptic Callography. Koninklijke Brill, Leiden, "chapter 4: The Geographical Sections", blz 40-41. ISBN 978-90-04-30453-6.
- ↑ (la) Jean de Hese; Itinerarius a Jherusalem per diversas mundi partes; Coloniae 1500. Bibliothèque nationale de France. Gearchiveerd op 3 april 2022.
- ↑ (la) Jean de Hese; Itinerarius Joannis de Hese, presbyteri, a Hierusalem describens dispositiones terrarum, insularum, montium et aquarum ac etiam quedam mirabilia et pericula per diversas partes mundi contingentia lucidissime enarrans; Daventriae 1504. Bibliothèque nationale de France. Gearchiveerd op 2 februari 2022.
- ↑ (la) Jean de Hese; Peregrinatio Joan. Hesei ab urbe Hierusalem instituta et per Indiam, Aethiopiam aliasque quasdam remotas mundi nationes ducta; Antwerpiae 1565. Bibliothèque nationale de France. Gearchiveerd op 4 april 2022.
- ↑ (en) Joannes de Hese, active 14th century-15th century (World Cat Identities). Gearchiveerd op 31 januari 2022.
- ↑ (en) Levelt, Sjoerd (2011). Jan van Naaldwijk’s Chronicles of Holland. Uitgeverij Verloren, Hilversum, blz 106-107. ISBN 978-90-8704-221-9.