Mari literatuur

Mari literatuur verwijst naar de literatuur die in verband wordt gebracht met de Russische deelrepubliek Mari El.

Literatuurgeschiedenis

Het eerste schrift in het Mari is een gedicht over de deugden van tsarina Catharina de Grote. Het gedicht stamt uit 1767 en is geschreven door studenten. Het eerste boek was een vertaling van het Nieuwe Testament naar het Berg-Mari in 1821. Het eerste boek in het Berg-Mari verscheen in 1870. De Russische orientalist Nikolai Ilminski, die van mening was dat het geloof verspreid moest worden door middel van de inheemse taal, heeft een alfabet opgesteld voor het Mari en enkele Tekstboeken samengesteld voor zowel het Berg-Mari in 1867 en het Weide-Mari in 1870-1871, gevolgd door enkele religieuze teksten.

Na de Russische revolutie van 1905 verdween het publicatieverbod op niet-Russische, niet-religieuze teksten. In hetzelfde jaar schreef Sergej Tsjavajn het gedicht Oto (De Grove) dat gezien wordt als het eerste Mari literaire werk. Tsjavajn wordt gezien als de grondlegger van de Mari literatuur. Zijn werken bevatten thema's als moedertaal, traditie en nationaliteitsgevoel. In zijn roman Elnet beschrijft hij als een reflectie van zijn eigen jeugd, het leven in een Mari dorp aan de oever van de rivier Elnet. Tsjavajn is ook de auteur van Akpatir dat samen met Salika van Sergej Nikolaevitsj Nikolaev als de klassiekers van Mari drama worden beschouwd. Akpatir is een historisch drama over de gelijknamige held en aanvoerder van de Mari opstandelingen tijdens de Poegatjov-opstand.

Nadat in Kazan de spelling voor het Weide-Mari vastgelegd was, kwam er voor dit dialect een vertaling van de vier evangeliën in 1906. In 1907 verscheen er een jaarboek. De Marij Kalendar hield er met 8 uitgaven mee op in 1913. De uitgever van het jaarboek was Valerian Vasilev. Vasilev, ook bekend als Üpö-Marij was een wetenschapper en een van de eerste Mari dichters. In zijn leven heeft hij veel artikelen gepubliceerd over onder andere Mari mythologie, schreef volksliederen, vertaalde boeken naar het Mari en een van de beste Mari-Russisch woordenboek is door hem geschreven.

In 1917 waren er 225 Mari teksten gedrukt. Dit was ook het jaar van de verschijning van de eerste Mari krant Üzhara ('Dageraad'), die een jaar lang gedrukt werd. Na de Russische revolutie van 1917 kwam de Maritalige literatuur op gang en hoewel veel schrijvers van het begin van de 20e eeuw al eerder begonnen waren met schrijven, werden hun werken nu pas gedrukt.

Stalins Grote Zuivering maakte veel slachtoffers onder de Mari schrijvers, waaronder Sergej Tsjavajn en Olik Ipaj. Gedurende de jaren die volgden werden er weinig boeken in het Mari gepubliceerd. Na het twintigste partijcongres in 1956 werd scholing in het Mari zeer beperkt waardoor steeds minder mensen Mari boeken konden lezen.

Schrijvers

• Üpö-Marij (Valerian Vasilev 1883-1960)
• Gerasim Mikaj (Mihail Gerasimov 1885-1944)
• Sergej Tsjavajn (1888-1937)
• Savi (Vladimir Alekseevitsj Muchin 1888-1938)
• Sjketan (Jakov Pavlovitsj Majorov 1889-1937)
• Nikolaj Muchin (1890-1943)
• Nikon Vasilevitsj Ignatev (1895-1943)
• Osip Sjabdar (Josip Archipovitsj Sjabdarov 1898-1937)
• Janisj Jalkajn (1906-1943)
• Olik Ipaj (I. Stepanov 1912-1937)
• Jivan Kyrlja (1909-1943)
• Sergej Nikolaevitsj Nikolaev (1908-1993)
• Miklaj Kazakov (1918-1989)
• Veniamin Ivanov (1923-1971)
• Kim Vasin (1924-2005)
• Gennaduj Matjoekovski (1926-1994)
• Aleksandr Juzykajn (1929-1996)
• Valentin Kolumb (1937-1974)

Literatuur

• P. Domokos (1985) "Gibt es eine finnougrische Literaturwissenschaft?", Finnisch-Ugrische Mitteilungen 9. p. 37-46
• P. Domokos (1987) "Das Epos in der Folklore und Literatur der östlichen uralischen Völker", Finnisch-Ugrische Mitteilungen 11. p. 109-117
• P. Domokos (1996) "Die Literaturgeschichten der kleineren finnisch-ugrischen Völker", Finnisch-Ugrischen Mitteilungen 20. p. 45-49
• P. Draskóczy (1985) "Zwei neue Handbücher über die Literaturen der uralischen Völker: Péter Domokos: Handbuch der uralischen Literaturen. Szeged 1982. 397 S. (Studia Uralo-Altaica 18); Péter Domokos: Itäisten suomalais-ugrilaisten kansojen kirjallisuudesta. Porvoo 1983. 179 S. (Tietolipas 91)", Finnisch-Ugrischen Mitteilungen 9. p. 119-127
• P. Hajdú / P. Domokos (1987) Die Uralischen Sprachen und Literaturen, Hamburg: Helmut Buske Verlag. p. 515-523
• R.Taagepera (1999) “The Finno-ugric Republics and the Russian State”, London: Hurst & Company
• S. Tšavain (2008) "Elnet". Marin kielestä suomentanut Arto Moisio, Turku: Faros. 302 p.
• K. Vasin (1970) "Mari kirjandus tänapäeval", Keel ja Kirjandus 13. p. 350-354

Externe links

• (ru-me) Elnet

Bronnen, noten en/of referenties