Proosdij (Deventer)
| Proosdij (Deventer) | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Gevel Sandrasteeg
| ||||
| Locatie | ||||
| Locatie | Deventer | |||
| Adres | Sandrasteeg 8 / Stromarkt 19
| |||
| Coördinaten | 52° 15′ NB, 6° 9′ OL | |||
| Status en tijdlijn | ||||
| Oorspr. functie | zetel van de proost | |||
| Huidig gebruik | Woonhuis | |||
| Start bouw | 1130 | |||
| Verbouwing | renovatie jaren 1990 | |||
| Bouwinfo | ||||
| Eigenaar | nv Bergkwartier | |||
| Erkenning | ||||
| Monumentstatus | Rijksmonument | |||
| Monumentnummer | 12800 | |||
| ||||
De Proosdij in Deventer is het oudste nog bestaande stenen woonhuis in Nederland. Uit bouwhistorisch onderzoek is gebleken dat de oudste kern van het gebouw dateert van rond het jaar 1130 en is opgetrokken uit trachiet en tufsteen, steensoorten die aangevoerd werden vanuit de Eifel. Op de tweede verdieping zijn aan de kopgevel de restanten aanwezig van drie Romaanse vensters. Het huis is gelegen aan de Sandrasteeg en de Stromarkt, in de kern van de oude stad Deventer.
Proost
De Proosdij was tot de Reformatie de residentie van de proost van het kapittel van de Lebuïnuskerk. De proost had de leiding over dit college. Op de begane grond was een kapel die was gewijd aan Bonifatius, ernaast en erboven waren ontvangstruimtes en woonvertrekken gevestigd. Het gebouw maakte deel uit van het kerkelijk gebied bij de Lebuïnuskerk.
De Sandra
Nadat door middel van het beleg van Deventer in 1591 de calvinistische Maurits van Oranje de stad veroverd had op de katholieke Spanjaarden, werd de proosdij aan de Katholieke Kerk onttrokken en kwam ze in handen van de Staten van Overijssel. Het huis kreeg diverse andere bestemmingen en werd ten slotte in 1677 verkocht aan majoor Hendrik de Sandra, een hoge militair uit het Staatse leger, die er ging wonen met zijn gezin. De huidige Sandrasteeg heeft hieraan haar naam te danken. Een gebied achter de Proosdij dat deel uit had gemaakt van het bisschopshof kreeg in diezelfde tijd een bestemming als marktplein en heet sindsdien Stromarkt.
Restauratie
Het pand werd in de jaren 1970 gekraakt en is decennialang 'alternatief' bewoond geweest. In de jaren negentig van de twintigste eeuw is het geheel gerestaureerd en in 1994 werd de steeg waar de voorgevel aan grenst overkapt om het negenhonderd jaar oude muurwerk tegen verdere weersinvloeden te beschermen.
De nabijgelegen Proosdijpassage leidt naar het voormalige grondgebied van de proosdij waar lang markt is gehouden. Ze werd pas in de jaren tachtig van de twintigste eeuw aangelegd om het winkelgebied beter te ontsluiten.
- Het oudste stenen woonhuis, Geschiedeniscanon van Deventer
- Proosdij in Deventer, Rijksmonumenten.nl
- Vermeulen en Mittendorff, 2008, Bureaustudie Geert Grote Hof Deventer, aanvulling Stromarkt, IRAD 27, interne publicatie gemeente Deventer.
- Michael Groothedde, Een vorstelijke palts te Zutphen? hoofdstuk 13.2.3, Medieval Archaeology, Faculty of Archaeology, Leiden University
- Het kapittel van Lebuinus in Deventer, hoofdstuk 7; H.J. Nalis, Bewoningsgeschiedenis vanaf de 16de eeuw en hoofdstuk 8; J.C.G. Kreek, De restauratie van Sandrasteeg 8, 1996, Arko Uitgeverij, Nieuwegein