Protapirus

Protapirus is een uitgestorven perissodactyl zoogdier, behorend tot de Tapiridae. Hij leefde tussen het Boven-Eoceen en het Onder-Mioceen (ongeveer 38-20 miljoen jaar geleden) en zijn fossiele overblijfselen zijn gevonden in Europa, Noord-Amerika en Azië.

Beschrijving

Dit dier was veel kleiner dan een huidige tapir (iets meer dan de helft van de grootte), maar het algemene uiterlijk moest de soort van vandaag herinneren. Er waren hoektanden in de vorm van kleine hoektanden, zowel in de kaak als in de kaak, maar de externe bovenste snijtanden waren nog niet vergelijkbaar met hoektanden, zoals in plaats daarvan gebeurt in de vormen van tapirs van vandaag. De tanden van het wanggebied (premolaren en kiezen) waren zeer vergelijkbaar met die van de huidige tapirs, maar niet alle premolaren hadden de vorm en grootte van de kiezen aangenomen.In de schedel waren de neusbeenderen al begonnen in te korten, en het is waarschijnlijk dat er een korte proboscis aanwezig was in Protapirus (tenminste bij sommige soorten). Het postcraniale skelet, hoewel onvolmaakt bekend, vertoont een opvallende gelijkenis met dat van huidige tapirs, hoewel de botten veel kleiner en verhoudingsgewijs lichter waren. De hand had vier vingers en de eerste vinger was verdwenen, terwijl de vijfde was verminderd (een aandoening vergelijkbaar met die gevonden in de Maleise tapir, Acrocodia indica) en had waarschijnlijk niet de functie om het gewicht te dragen (Colbert en Schoch, 1998).

Classificatie

De eerste fossielen van dit dier werden ontdekt in de beroemde Franse Quercy-afzetting, die teruggaat tot de overgang van het Eoceen/Oligoceen, en werden aanvankelijk toegeschreven door Filhol aan het huidige geslacht Tapirus (T. priscus) in 1874. Drie jaar later richtte Filhol zelf de geslacht Protapirus op om deze overblijfselen te huisvesten. Momenteel wordt Protapirus beschouwd als een van de meest basale vormen van de Tapiridae-familie en het is mogelijk dat het voorouderlijk is voor tal van andere uitgestorven tapirvormen van Noord-Amerika en Eurazië.

Naast het Protapirus-priscustype zijn er ook talloze andere soorten beschreven die aan dit geslacht zijn toegeschreven: in Europa zijn P. bavaricus (midden-Boven-Oligoceen, typisch voor Duitsland en Zwitserland), P. aginensis (Boven-Oligoceen van Frankrijk) bekend, P. douvillei (Onder-Mioceen van Frankrijk en Zwitserland, voorheen bekend als Palaeotapirus) en P. cetinensis (Onder-Mioceen van Spanje). Het lijkt erop dat de laatstgenoemde soort nauw verwant was met P. aginensis en afkomstig kon zijn van P. bavaricus tijdens het Boven-Oligoceen, tijdens een fase van sporadische fauna-migratie tussen Frankrijk en het Iberisch schiereiland, ook getuigd van de daaropvolgende aankomst in Spanje van de paardachtige Anchitherium (Costeur, 2009).

Talrijke fossielen toegeschreven aan het geslacht Protapirus zijn ook gevonden in Noord-Amerika: P. simplex, P. obliquidens en P. validus lijken al in het bovenste Eoceen op dit continent te zijn verschenen maar waren voor het einde van het Oligoceen uitgestorven. De soort P. robustus is opgenomen in het archaïsche geslacht Nexuotapirus. In Azië is P. gromovae uit het Oligoceen van Kazachstan bekend. Gerelateerd aan Protapirus zijn Colodon en Plesiocolopirus. De eerste in het bijzonder, kan een overgangsvorm zijn geweest naar de meer geavanceerde vormen van tapirs, vanwege enkele eigenaardigheden van de schedel op het niveau van de neusbeenderen die niet in Protapirus worden gevonden.

Literatuur

• Filhol, H. 1874. Note relative a la decouverte d’un animal appartenant au genre des Tapirs dans les gisements de phosphates de chaux du Quercy. Memoires de la Societe Philosophique Naturelle:1–3.
• Filhol, H. 1877. Recherches sur les Phosphorites du Quercy. Bibliotheque de l’Ecole des hautes Etudes, Paris 16:1–338.
• Cerdeno, E. 1988. Primeros datos sobre el esqueleto postcraneal de Protapirus cetinensis (Tapiridae). Geogaceta 5:21–24.
• Cerdeno, E., and L. Ginsburg. 1988. Les Tapiridae (Perissodactyla, Mammalia) de l’Oligocene et du Miocene inferieur europeens. Annales de Paleontologie 74:71–96
• Costeur, L. 2009. Preliminary overview of regional endemism in European Neogene ungulates. Bulletin de la Societe Geologique de France 180:17–25.
• B. U. Bayshashov and E. M. E. Billia. 2011. Records of Tapiroidea Gray, 1825 (Mammalia, Perissodactyla) from Kazakhstan – An overview. Acta Palaeontologica Romaniae 74:1-7
• Scherler L, Becker D, Berger J-P (2011) Tapiridae (Perissodactyla, Mammalia) of the Swiss Molasse Basin during the Oligocene-Miocene transition. Journal of Vertebrate Paleontology 31(2): 479-496.