Russisch formalisme: verschil tussen versies
k Titel van Russisch Formalisme gewijzigd in Russisch formalisme: Tweede hoofdletter overbodig |
Toevoegingen + tekstuele correcties |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
Het '''Russisch formalisme''' is een vorm van taalkunde en literatuurwetenschap die in Rusland |
Het '''Russisch formalisme''' is een vorm van taalkunde en literatuurwetenschap die in Rusland werd beoefend tussen [[1915]]-[[1930]]. De vertegenwoordigers van deze stroming worden ''Russische formalisten'' genoemd. De beoefenaars concentreerden zich op de formele kenmerken van de literaire tekst en op de effecten daarvan. Ze verzetten zich tegen [[symbolisme]], psychologische duiding, interpretaties met hulp van de auteursbiografie en [[marxisme]]. |
||
==Opvattingen== |
|||
==Literatuurwetenschappelijke oriëntatie== |
|||
De Russische formalisten onderhielden contacten met de Russische [[futurisme|futuristen]], zoals [[Vladimir Majakovski|Majakovski]] en [[Velimir Chlebnikov|Chlebnikov]]. Ze hadden veel aandacht voor de trucs en kunstgrepen waarmee de taal wordt gebruikt om literaire teksten te maken. Ze beschouwden vorm en inhoud als onverbrekelijk; vorm bepaalt de betekenis. |
De Russische formalisten onderhielden contacten met de Russische [[futurisme|futuristen]], zoals [[Vladimir Majakovski|Majakovski]] en [[Velimir Chlebnikov|Chlebnikov]]. Ze hadden veel aandacht voor de trucs en kunstgrepen waarmee de taal wordt gebruikt om literaire teksten te maken. Ze beschouwden vorm en inhoud als onverbrekelijk; vorm bepaalt de betekenis. |
||
Literaire teksten hebben altijd een bijzondere vorm. Deze vorm is bedoeld, volgens de Russische formalisten, om de 'automatische' reacties van de lezer te ontregelen. Het [[vervreemding|vervreemdende]] effect van de literaire tekst is wezenlijk voor het scheppen van een nieuwe inhoud. Een belangrijk onderscheid wordt binnen het Russisch |
Literaire teksten hebben altijd een bijzondere vorm. Deze vorm is bedoeld, volgens de Russische formalisten, om de 'automatische' reacties van de lezer te ontregelen. Het [[vervreemding|vervreemdende]] effect van de literaire tekst is wezenlijk voor het scheppen van een nieuwe inhoud. Een belangrijk onderscheid wordt binnen het Russisch formalisme gemaakt tussen ''fabula'' (kale feitenrelaas) en ''sujet'' (literaire plot). De schrijver doet iets bijzonders met het feitenrelaas, hij creëert spanning of schept verwarring, hij draait de volgorde om of voegt een verdubbeling toe, met als doel een leesbare tekst en een nieuwe inhoud te maken. |
||
==Vertegenwoordigers== |
==Vertegenwoordigers== |
||
Vertegenwoordigers van het |
Vertegenwoordigers van het Russisch formalisme zijn o.a.: [[V.V. Vinogradov]], [[Osip Brik]], [[Roman Jakobson]], [[Viktor Sjklovski]], [[Boris Eichenbaum]], [[Boris Tomasevski]] en [[Joeri Tinjanov]]. |
||
*Osip Brik (1888-1945) en Roman Jakobson (1896-1982) hielden zich bezig met ritmische en metrische structuren in de poëzie |
|||
De vertegenwoordigers organiseerden zich in de ''Moskouse Taalkundige Kring''. |
|||
*Viktor Sjklovski (1893-1984) en Boris Eichenbaum (1886-1959) bestudeerden verhaalstructuren |
|||
*V.V. Vinogadrov (1895-1969) hield zich bezig met stijl(figuren) |
|||
*Joeri Tinjanov (1894-1943) was specialist in de wisselwerking tussen literaire genres |
|||
*Boris Tomasevski bestudeerde semantische structuren en de constructie van het thema |
|||
Er was een groep in Moskou, geleid door Jakobson, en een groep in [[St. Petersburg]], met als centrale figuur Sjklovski. De groep van Jakobson kwam bijeen in de ''Moskouse Taalkundige Kring''. |
|||
| ⚫ | Communistische richtlijnen in het Rusland van na [[1917]] maakten het vrijwel onmogelijk voor de Russische formalisten zich naar eigen inzicht bezig te houden met hun werk; het ''[[socialistisch realisme]]'' werd de norm. Sommigen weken uit; anderen werkten, onder grote druk, samen met de autoriteiten. Hun wetenschappelijke oriëntatie is in [[1926]] voortgezet door het [[Praags |
||
| ⚫ | Communistische richtlijnen in het Rusland van na [[1917]] maakten het vrijwel onmogelijk voor de Russische formalisten zich naar eigen inzicht bezig te houden met hun werk; het ''[[socialistisch realisme]]'' werd de norm. Sommigen weken uit; anderen werkten, onder grote druk, samen met de autoriteiten. Hun wetenschappelijke oriëntatie is in [[1926]] voortgezet door het [[Praags structuralisme]]. |
||
==Receptie== |
==Receptie== |
||
De invloed van de Russische formalisten is groter geweest dan hun bekendheid bij het grote publiek doet vermoeden. Het is niet ongebruikelijk de eigenlijke [[literatuurwetenschap]] met hun werkzaamheid te laten beginnen.<ref>Zie: G.J. van den Bork et al. (red.), ''Letterkundig lexicon voor de neerlandistiek'', beschikbaar in de [[Digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren]].</ref> |
De invloed van de Russische formalisten is groter geweest dan hun bekendheid bij het grote publiek doet vermoeden. Het is niet ongebruikelijk de eigenlijke [[literatuurwetenschap]] met hun werkzaamheid te laten beginnen.<ref>Zie: G.J. van den Bork et al. (red.), ''Letterkundig lexicon voor de neerlandistiek'', beschikbaar in de [[Digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren]], (zoeken bij de letter R).</ref> |
||
Bepaalde opvattingen van het Russisch |
Bepaalde opvattingen van het Russisch formalisme, met name de aandacht voor het autonome kunstwerk, zijn terug te vinden in de literatuurwetenschappelijk beweging ''New Criticism''. In Nederland schreven aanhangers van die stroming (''[[close reading]]'') in het blad [[Merlyn]]. [[Paul Rodenko]] was een van de eersten die voor het Russisch formalisme in Nederland aandacht vroeg. De theorieën van de formalisten bleken bruikbaar om de vervreemdende taal van de Nederlandse [[vijftigers]] te begrijpen. |
||
[[Karel van het Reve]] had waardering voor bepaalde aspecten van het Russisch |
[[Karel van het Reve]] had waardering voor bepaalde aspecten van het Russisch formalisme, hun afkeer van duiding en psychologische interpretaties, en hun positieve aandacht voor vorm en effect. |
||
==Literatuur (selectie)== |
==Literatuur (selectie)== |
||
| Regel 24: | Regel 30: | ||
*M. Schipper, [https://openaccess.leidenuniv.nl/dspace/bitstream/1887/7772/1/05_090_051.pdf Literatuurwetenschap] (Open Access Universiteit Leiden) |
*M. Schipper, [https://openaccess.leidenuniv.nl/dspace/bitstream/1887/7772/1/05_090_051.pdf Literatuurwetenschap] (Open Access Universiteit Leiden) |
||
*V. Sjklovski. ''De paardensprong. Opstellen over literatuur'', Bussum: de Haan/Unieboek b.v. 1982 (met een voorwoord van [[Karel van het Reve]]) |
*V. Sjklovski. ''De paardensprong. Opstellen over literatuur'', Bussum: de Haan/Unieboek b.v. 1982 (met een voorwoord van [[Karel van het Reve]]) |
||
*G.J. van Bork, H. Struik, P.J. Verkruijsse en G.J. Vis (red.), ''Letterkundig lexicon voor de neerlandistiek'', zie: [http://www.dbnl.org/tekst/bork001lett01/index.htm Letterkundig lexicon in de DBNL]] |
*G.J. van Bork, H. Struik, P.J. Verkruijsse en G.J. Vis (red.), ''Letterkundig lexicon voor de neerlandistiek'', zie: [http://www.dbnl.org/tekst/bork001lett01/index.htm Letterkundig lexicon in de DBNL]] |
||
<b>Referenties</b> |
<b>Referenties</b> |
||
| Regel 32: | Regel 38: | ||
[[Categorie:literatuurwetenschap]] |
[[Categorie:literatuurwetenschap]] |
||
[[fr:formalisme russe]] |
|||
[[de:Russischer Formalismus]] |
[[de:Russischer Formalismus]] |
||
[[el:Ρωσικός φορμαλισμός]] |
|||
[[en:Russian |
[[en:Russian formalism]] |
||
[[es:Formalismo ruso]] |
|||
[[fi:Formalismi]] |
|||
[[gl:Formalismo ruso]] |
|||
[[he:פורמליזם רוסי]] |
|||
[[it:Formalismo russo]] |
|||
[[ja:ロシア・フォルマリズム]] |
|||
[[lv:Krievu formālisms]] |
|||
[[pl:Formalizm rosyjski]] |
|||
[[pt:Formalismo russo]] |
|||
[[ru:Русский формализм]] |
|||
[[sr:Ruski formalizam]] |
|||
[[tr:Rus biçimciliği]] |
|||
Versie van 4 dec 2008 09:59
Het Russisch formalisme is een vorm van taalkunde en literatuurwetenschap die in Rusland werd beoefend tussen 1915-1930. De vertegenwoordigers van deze stroming worden Russische formalisten genoemd. De beoefenaars concentreerden zich op de formele kenmerken van de literaire tekst en op de effecten daarvan. Ze verzetten zich tegen symbolisme, psychologische duiding, interpretaties met hulp van de auteursbiografie en marxisme.
Opvattingen
De Russische formalisten onderhielden contacten met de Russische futuristen, zoals Majakovski en Chlebnikov. Ze hadden veel aandacht voor de trucs en kunstgrepen waarmee de taal wordt gebruikt om literaire teksten te maken. Ze beschouwden vorm en inhoud als onverbrekelijk; vorm bepaalt de betekenis.
Literaire teksten hebben altijd een bijzondere vorm. Deze vorm is bedoeld, volgens de Russische formalisten, om de 'automatische' reacties van de lezer te ontregelen. Het vervreemdende effect van de literaire tekst is wezenlijk voor het scheppen van een nieuwe inhoud. Een belangrijk onderscheid wordt binnen het Russisch formalisme gemaakt tussen fabula (kale feitenrelaas) en sujet (literaire plot). De schrijver doet iets bijzonders met het feitenrelaas, hij creëert spanning of schept verwarring, hij draait de volgorde om of voegt een verdubbeling toe, met als doel een leesbare tekst en een nieuwe inhoud te maken.
Vertegenwoordigers
Vertegenwoordigers van het Russisch formalisme zijn o.a.: V.V. Vinogradov, Osip Brik, Roman Jakobson, Viktor Sjklovski, Boris Eichenbaum, Boris Tomasevski en Joeri Tinjanov.
- Osip Brik (1888-1945) en Roman Jakobson (1896-1982) hielden zich bezig met ritmische en metrische structuren in de poëzie
- Viktor Sjklovski (1893-1984) en Boris Eichenbaum (1886-1959) bestudeerden verhaalstructuren
- V.V. Vinogadrov (1895-1969) hield zich bezig met stijl(figuren)
- Joeri Tinjanov (1894-1943) was specialist in de wisselwerking tussen literaire genres
- Boris Tomasevski bestudeerde semantische structuren en de constructie van het thema
Er was een groep in Moskou, geleid door Jakobson, en een groep in St. Petersburg, met als centrale figuur Sjklovski. De groep van Jakobson kwam bijeen in de Moskouse Taalkundige Kring.
Communistische richtlijnen in het Rusland van na 1917 maakten het vrijwel onmogelijk voor de Russische formalisten zich naar eigen inzicht bezig te houden met hun werk; het socialistisch realisme werd de norm. Sommigen weken uit; anderen werkten, onder grote druk, samen met de autoriteiten. Hun wetenschappelijke oriëntatie is in 1926 voortgezet door het Praags structuralisme.
Receptie
De invloed van de Russische formalisten is groter geweest dan hun bekendheid bij het grote publiek doet vermoeden. Het is niet ongebruikelijk de eigenlijke literatuurwetenschap met hun werkzaamheid te laten beginnen.[1]
Bepaalde opvattingen van het Russisch formalisme, met name de aandacht voor het autonome kunstwerk, zijn terug te vinden in de literatuurwetenschappelijk beweging New Criticism. In Nederland schreven aanhangers van die stroming (close reading) in het blad Merlyn. Paul Rodenko was een van de eersten die voor het Russisch formalisme in Nederland aandacht vroeg. De theorieën van de formalisten bleken bruikbaar om de vervreemdende taal van de Nederlandse vijftigers te begrijpen.
Karel van het Reve had waardering voor bepaalde aspecten van het Russisch formalisme, hun afkeer van duiding en psychologische interpretaties, en hun positieve aandacht voor vorm en effect.
Literatuur (selectie)
- M. van Buuren, ‘Russisch formalisme’, in: Filosofie van de algemene literatuurwetenschap, 1988, p. 70-80.
- M. Schipper, Literatuurwetenschap (Open Access Universiteit Leiden)
- V. Sjklovski. De paardensprong. Opstellen over literatuur, Bussum: de Haan/Unieboek b.v. 1982 (met een voorwoord van Karel van het Reve)
- G.J. van Bork, H. Struik, P.J. Verkruijsse en G.J. Vis (red.), Letterkundig lexicon voor de neerlandistiek, zie: Letterkundig lexicon in de DBNL]
Referenties
- ↑ Zie: G.J. van den Bork et al. (red.), Letterkundig lexicon voor de neerlandistiek, beschikbaar in de Digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren, (zoeken bij de letter R).