Samengesteld werkwoord: verschil tussen versies
Geen bewerkingssamenvatting |
|||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
Een '''samengesteld werkwoord''' is een [[lexicale eenheid]] die bestaat uit een [[werkwoord]] en een [[affix]] in de vorm van een [[zelfstandig naamwoord]] of [[voorzetselbijwoord]]. Dergelijke |
Een '''samengesteld werkwoord''' is een [[lexicale eenheid]] die bestaat uit een [[werkwoord]] en een [[affix]] in de vorm van een [[zelfstandig naamwoord]] of [[voorzetselbijwoord]]. Dergelijke werkwoorden komen vooral in het [[Nederlands]], [[Duits]] en [[Hongaars]] veel voor. |
||
== Nederlands == |
== Nederlands == |
||
| Regel 16: | Regel 16: | ||
* Ik ''kom terug'' zodra ik meer weet (hoofdzin + [[bijzin]]). |
* Ik ''kom terug'' zodra ik meer weet (hoofdzin + [[bijzin]]). |
||
Het niet-scheidbare ''stofzuigen'' vorm een uitzondering op deze regel; hier is sprake van een soort [[incorporatie (taalkunde)|incorporatie]]. |
Het niet-scheidbare ''stofzuigen'' vorm een uitzondering op deze regel; hier is sprake van een soort [[incorporatie (taalkunde)|incorporatie]]. |
||
== Duits == |
|||
In het Duits worden samengestelde werkwoorden volgens hetzelfde principe als in het Nederlands gescheiden: |
|||
* Er ist ''angekommen'' — Hij is ''aangekomen''. |
|||
* Ich ''komme'' morgen ''an'' - Ik ''kom'' morgen ''aan''. |
|||
== Hongaars == |
|||
In het Hongaars worden samengestelde werkwoorden soms gescheiden in ontkennende zinnen. Een voorbeeld is het werkwoord ''letesz'', "ophangen", "de verbinding verbreken": |
|||
* ''Leteszem'' a telefont. — Ik hang op. |
|||
* Nem ''teszem le'' a telefont - Ik hang niet op. |
|||
Hetzelfde gebeurt bij [[imperatief|imperatieven]] die een verbod uitdrukken. |
|||
Ne ''tedd le'' a telefont! — Hang niet op! |
|||
Een andere woordvolgorde is bepalend voor de kracht van het verbod: |
|||
''Le'' ne ''tedd'' a telefont! - Hang (verdomme enz.) niet op, want anders...! |
|||
== Engels == |
== Engels == |
||
Versie van 12 jul 2009 10:49
Een samengesteld werkwoord is een lexicale eenheid die bestaat uit een werkwoord en een affix in de vorm van een zelfstandig naamwoord of voorzetselbijwoord. Dergelijke werkwoorden komen vooral in het Nederlands, Duits en Hongaars veel voor.
Nederlands
In het Nederlands zijn de meeste samengestelde werkwoorden zijn ook scheidbare werkwoorden. Dit wil zeggen dat bij de meeste vervoegingen - behalve het tegenwoordig of voltooid deelwoord - het tweede deel van het eerste wordt losgekoppeld en dan bijvoorbeeld achteraan in de zin komt te staan. Enkele voorbeelden van scheidbaar samengestelde werkwoorden zijn:
- paard-rijden → Ik rijd paard, Jij rijdt paard enz, maar: Ik heb paardgereden.
- op-leggen → Ik leg op, Jij legt op enz., maar: Ik heb opgelegd.
- aan-komen → Ik kom aan, Jij komt aan enz., maar: Ik ben aangekomen.
Het tweede deel van een samengesteld werkwoord staat in de regel altijd aan het einde van de (hoofd)zin. Dit betekent dat het alleen direct achter het werkwoord staat als er geen andere zinsdelen meer zijn:
- Ik rijd graag paard.
- Ik kom morgenavond aan.
- Ik kom terug zodra ik meer weet (hoofdzin + bijzin).
Het niet-scheidbare stofzuigen vorm een uitzondering op deze regel; hier is sprake van een soort incorporatie.
Duits
In het Duits worden samengestelde werkwoorden volgens hetzelfde principe als in het Nederlands gescheiden:
- Er ist angekommen — Hij is aangekomen.
- Ich komme morgen an - Ik kom morgen aan.
Hongaars
In het Hongaars worden samengestelde werkwoorden soms gescheiden in ontkennende zinnen. Een voorbeeld is het werkwoord letesz, "ophangen", "de verbinding verbreken":
- Leteszem a telefont. — Ik hang op.
- Nem teszem le a telefont - Ik hang niet op.
Hetzelfde gebeurt bij imperatieven die een verbod uitdrukken.
Ne tedd le a telefont! — Hang niet op!
Een andere woordvolgorde is bepalend voor de kracht van het verbod:
Le ne tedd a telefont! - Hang (verdomme enz.) niet op, want anders...!
Engels
Het Engels heeft naast gewone samengestelde werkwoorden zoals overhaul, "reviseren", en woorden als upload en download tevens een alternatieve constructie, de als werkwoord fungerende woordgroep.