Georgi Zjoekov (generaal)

Georgi Konstantinovitsj Zjoekov (Russisch: Георгий Константинович Жуков) (Strelkovka (oblast Kaloega), 1 december 1896 - Moskou, 18 juni 1974) was de belangrijkste Sovjet-generaal uit de Tweede Wereldoorlog. Zjoekov werd geboren in Strelkovka ten zuidwesten van Moskou.

Voor de Tweede Wereldoorlog

Zjoekov in militaire dienst in 1916

Zjoekov werd op negentienjarige leeftijd opgeroepen voor dienst in het tsaristische leger, waarin hij snel opklom in rang. Na de machtsovername van de bolsjewieken sloot hij zich aan bij het Rode Leger. Hij overleefde de grote zuiveringen van 1936 - 1937, waarin Stalin uit angst voor ondermijning van zijn machtspositie talloze commandanten liet ombrengen. Net voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in de jaren 1939-1940, versloegen de Sovjets onder leiding van Zjoekov de Japanners, die oprukten bij Chalkin-Gol op de grens van Mongolië. Op 1 februari 1941 werd Zjoekov benoemd tot chef van de generale staf.

De Tweede Wereldoorlog

Op 22 juni 1941 viel nazi-Duitsland de Sovjet-Unie binnen. De soldaten van het Rode Leger werden in de eerste maanden van de oorlog totaal overrompeld en grote gebieden werden door het Duitse leger veroverd. De belangrijke stad Leningrad dreigde in Duitse handen te vallen. Op 8 september 1941 werd Zjoekov door Stalin benoemd als bevelhebber van het Leningradfront. Hij herstelde de krijgstucht en wist de stad succesvol te verdedigen tegen de Duitse legergroep Noord.

In oktober 1941 was de situatie nabij Moskou echter zo nijpend voor het Rode Leger dat Stalin Zjoekov aanstelde als commandant van het westfront. Ondanks verwoede Duitse pogingen de stad te veroveren wist Zjoekov deze aanvallen niet alleen te weren, maar ook een tegenoffensief uit te voeren dat de Duitse legergroep Midden honderden kilometers terugdrong. Dit was de eerste grote nederlaag van de Wehrmacht in de Tweede Wereldoorlog.

In 1942 veroverde de Duitse Legergroep Zuid grote delen van Zuid-Rusland en kwam uiteindelijk voor de poorten van Stalingrad te staan. In september werkte Zjoekov, inmiddels plaatsvervangend opperbevelhebber, aan een plan (Operatie Uranus) om de Duitsers een grote nederlaag toe te brengen, dat op 19 november van start ging. Het Duitse Zesde Leger werd door Zjoekovs troepen omsingeld, uitgehongerd en begin februari 1943 gedwongen zich over te geven. Hoewel de omsingeling van het Zesde leger vaak op conto van Zjoekov geschreven wordt, dient hier toch enige nuance plaats te vinden. Zjoekov was ten tijde van de omsingeling opperbevelhebber van het Rode leger. De directe strategische planning werd naast Zjoekov sterk bepaald door Generaal Vasilevski. Zjoekov hield zich ten tijde van het beleg van Stalingrad bezig met een gigantisch tegenoffensief in het middenfront van Rusland. Dit offensief is relatief onbekend gebleven terwijl de omvang van het offensief circa 20% groter was dat de aanval op het zesde leger.

De omsingeling van de Duitse legergroepen in Stalingrad heeft Zjoekov zeer veel eer gebracht. Operatie Mars (de aanval op het middenfront) is uitgelopen op één van de grootste militaire mislukkingen van de Tweede Wereldoorlog. Het Rode Leger heeft in een paar dagen circa een kwart miljoen verliezen geleden. Generaal Model die de leiding had over enkele buitengewoon ervaren SS-divisies, had het Rode Leger een zeer zware klap toegebracht. Deze enorme nederlaag is zeer beperkt gedocumenteerd. De nederlaag heeft de persoon van Zjoekov niet geschaad. Dit komt waarschijnlijk doordat de top van de Sovjet-Unie altijd verheerlijkt werd en het nieuws van de nederlagen dus ook niet alle delen van het land bereikte.

Op 18 januari 1943 werd Zjoekov door Stalin gepromoveerd tot Maarschalk van de Sovjet-Unie. Inmiddels gaf hij vorm aan een offensief dat de al jaren durende belegering van Leningrad beëindigde. Op 4 juli 1943 viel het Duitse leger aan nabij de Russische sailliant bij Koersk. Zjoekov, die van de Duitse plannen afwist, organiseerde opnieuw de verdediging en plande een tegenoffensief. Er ontstond een gigantische tankslag waarbij uiteindelijk de Duitsers zich terugtrokken. Zjoekov had wederom gezegevierd.

In 1944 dreef het Rode Leger de Wehrmacht terug tot in Polen en het eerste en tweede Wit-Russische Front van Zjoekov behaalde grote successen. Begin februari stonden Zjoekovs soldaten aan de Oder.

Bestand:Marshals.jpg

Maarschalken Zjoekov (op het witte Achal-Tepepaard) en Rokossovski tijdens de Overwinningsparade in Moskou in 1945

Tijdens de aanval op Berlijn ontstond een wedloop tussen de troepen van Zjoekov en die van zijn grootste rivaal binnen het Rode Leger, maarschalk Konev. Uiteindelijk was het de Rus Michail Minin (en niet de -net als Stalin- Georgiër Meliton Kantaria) die op 30 april 1945 omstreeks 22.40 uur een rode vlag op het Rijksdaggebouw plantte. Op 8 mei 1945 capituleerde nazi-Duitsland onvoorwaardelijk. Zjoekov had gedurende de hele oorlog geen enkele nederlaag geleden, afgezien wellicht van operatie Mars. Minin werd niet uitgeroepen tot held van de Sovjet-Unie, maar vergeten. Tot 2005, toen Boris Jeltsin hem de eer gaf, die hem toekwam.

Na de Tweede Wereldoorlog

In de naoorlogse periode stond Zjoekov afwisselend in en uit de gunst van zijn politieke meerderen. Zowel onder Stalin als onder Chroesjtsjov werd de Held van de Sovjet-Unie weggepromoveerd naar onbelangrijke posten. Zijn faam als geniaal legercommandant is echter onuitwisbaar gebleken, al wordt hij in de westerse geschiedenisboeken veel minder genoemd dan bijvoorbeeld Eisenhower.

Na de dood van Stalin werd Zjoekov opgepakt door de vroegere topman van de KGB Lavrenti Beria. Hoewel hij opgepakt was geweest ging de carrière van Zjoekov er op vooruit, want hij werd in 1955 minister van Defensie en in 1956 lid van het Politbureau.

In 1957 werd hij vanwege zijn immense populariteit door de toenmalige sovjet-premier Chroesjtsjov uit al zijn functies ontslagen. Op 7 mei 1965, aan de vooravond van de 20e verjaardag van de Duitse capitulatie en een half jaar na de val van Chroesjtsjov, publiceerde het persbureau Novosti foto's van Zjoekov in uniform, met al zijn onderscheidingen. Daarmee was de bejaarde maarschalk voor de buitenwereld gerehabiliteerd.

Onderscheidingen

• 4 x Held van de Sovjet-Unie
• 6 x Orde van Lenin
• 2 x Orde van de Overwinning
• Orde van de Oktober Revolutie
• 3 x Orde van de Rode Bannier
• 2 x Orde van Suvorov, 1e klasse
• Honorair Ridder Grootkruis in de Militaire Divisie van de Orde van het Bad van het Verenigd Koninkrijk
• Het Amerikaanse Legion of Merit

Ster van de Orde van Zhukov

• Grootkruis in de Orde Virtuti Militari van Polen
• Held van de Mongoolse Volksrepubliek

In 1994 werd een Orde van de Russische Federatie, de Orde van Zhukov ingesteld, die je kan beschouwen als een postuum eerherstel en eerbetoon aan de maarschalk.

Mediabestanden

Zie de categorie Georgi Zhukov van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.