Brokaat

Zijdebrokaat uit Lyon, circa 1760-1770

Brokaat is een satijnweefsel waarin goud of zilverdraad is meegeweven. Meestal wordt er zijde gebruikt, maar tegenwoordig ook kunstzijde. De wever verwerkt de draden meestal zo dat een patroon ontstaat.

Gebruik

Brokaat is kostbaar, en daarom is het gebruik altijd voorbehouden geweest aan de rijken en machtigen. Brokaat wordt dan ook vaak teruggevonden in ambtskleding, kroningsmantels, de paramenten van de geestelijkheid en als opsmuk van paleizen en kerken. Schilders beeldden vroeger heiligen vaak af met brokaten gewaden. Populaire motieven om in brokaat te weven zijn granaatappel, lelie, blad- en bloemvormen.

Een typisch gebruik van brokaat is het erekleed dat achter een troon hangt of op schilderijen uit de Renaissance achter een Madonna is geschilderd.

In de mode wordt brokaat spaarzaam gebruikt; het is kostbaar en stug. In kimono's en andere Japanse gewaden wordt vaak brokaat verwerkt. Ook in de Westerse "haute couture" en als schoenbekleding komt het nog wel voor. De Kaäba, het heiligdom in Mekka, krijgt ieder jaar een nieuwe brokaten omhulling.

Geperst brokaat

In de beeldhouwkunst en de architectuur vinden we ook het goedkopere en minder kwetsbare geperst brokaat, waarbij de structuur van brokaat wordt geïmiteerd door een elastische massa van warme bijenwas en hars, verstevigd met loodwit, lijnolie, krijt en lijm in een bewerkte koperen plaat te drukken. In de koperen plaat kan men, net als bij een etsplaat, heel precies de structuur van een geweven stof etsen. Na afkoeling worden de vellen geperst brokaat op schilderijen, meubels of houten schermen geplakt, beschilderd en verguld.

Geperst brokaat werd bijna uitsluitend toegepast op hout. In de Pieterskerk in Leiden is het bij hoge uitzondering op stenen zuilen aangebracht (15e eeuw).

Mediabestanden

Zie de categorie Brocade van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.