Parallellisme (stijlfiguur)

Het parallellisme is een stijlfiguur waarbij twee (of meer) zinswendingen naar inhoud of naar vorm min of meer gelijk zijn. Vaak wordt deze stijlfiguur toegepast om de betreffende zinnen of zinsdelen meer nadruk te geven.

Een parallellisme is vaak ook een enumeratie. Isocolonnen worden volgens hetzelfde procedé gevormd, alleen gaat het daarbij meer om afzonderlijke woorden.

We spreken van parallellisme als dezelfde woordvolgorde telkens terugkeert, in dezelfde grammaticale volgorde. In een beroemde toespraak van de Amerikaanse Martin Luther King is dat parallellisme gebruikt door telkens een niewe zin met de woorden 'I have a dream' te beginnen.

Voorbeelden

Een voorbeeld uit de dagelijkse omgangstaal is de uitdrukking:

Spreken is zilver, zwijgen is goud

Een voorbeeld uit de Psalmen:

Hij doet mij nederliggen in grazige weiden;

Hij voert mij zachtkens aan zeer stille wateren. (psalm 23)

Een voorbeeld uit de moderne poëzie:

Vanaf nu moeten we

het doen zonder voeten,

worden we de eigenaar

van wegsplitsingen en is het net

wandelen – rechtsaf, linksaf.

Vanaf nu moeten we

het doen zonder handen,

krijgen we de zeggenschap

over de velden en is het net

winnen – korte, lange rokade.

(N.N.)

Parallellisme in de retorica

Het parallellisme is een stijlfiguur waar vooral ook diegenen die hun oratorische gaven gebruiken - leiders, politici, religieuze voorgangers - een veelvuldig beroep op doen. Zo is de beroemde preek I have a dream... van Martin Luther King geheel gebouwd op de parallellie van de zinsbouw. Bij essayisten, die geschoold zijn in de katholieke retorica, is deze 'preekstijl' niet zelden terug te vinden; dat is bijvoorbeeld het geval in de essays van Anton van Duinkerken.

Zie ook

• aldicht