Borgsloot: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

In de regel

Versie van 29 jan 2016 21:36

De Borgsloot, samen met de bijbehorende dijk ook wel kortweg Borg genoemd, is een waterloop ten oosten van de Nederlandse stad Groningen. De vroegere dijk werd ook wel Borgwal genoemd.

Naam en functie

De herkomst van de naam Borgsloot is onbekend. De eerste vermelding is al in 1258, wanneer er wordt gesproken van de 'fossatum, quod Burch vocatur' ("sloot die Borg wordt genoemd").^[1]

Het toponiem borg of burg verwijst in dit verband naar een waterberging. Het komt ook elders voor, onder andere in de omgeving van Tjuchem en Meedhuizen, in het Oldambt, en ook in Holland.^[2]

In elk geval verwijst de naam niet naar de borg Klein Martijn, die pas veel later voor het eerst wordt genoemd.^[3]

De Borgsloot vormde een combinatie van een afwateringsloot en een waterkering en heeft ter hoogte van Middelbert waarschijnlijk als ontginningsbasis gediend voor het gebied ten oosten ervan. Voor het laaggelegen Drenterwolde (Wold) heeft de Borg als waterkering (ringdijk) gediend. Mogelijk werd het samenwerkingsverband Acht Zijlvesten van acht kerspelen uit Hunsingo en Fivelgo (voor het eerst vermeld in 1301) onder andere opgericht ter onderhoud van de Borg. De Borg vormde tevens de oostgrens van Drenterwolde en daarmee de latere grens tussen het Gorecht en Fivelingo.

Loop

Het oorspronkelijke tracé liep van het Winschoterdiep tot aan de (Beijumer) Zuidwending. De Borgsloot kwam daarbij langs het dorp Foxham, de Tilburg, het gehucht Borgweg, de borg Klein Martijn, Klein Harkstede, Hinckemahorn, Ruischerbrug en De Rollen.

Het zuidelijkste deel is deels gedempt en is nog te volgen langs de Borgweg tot aan de A7 aan noordzijde. Ten oosten van Borgweg is de Burgpolder naar de waterloop vernoemd.

Het middelste deel van de Borgweg tussen de A7 en het Eemskanaal is nog aanwezig. In 1910 werd het stoomgemaal De Borg aangelegd (vanaf 1945 elektrisch aangedreven) in de Borgsloot bij Klein Harkstede ter vervanging van een aantal windmolens. In 1962 werd de loop hier iets naar het westen verlegd en werd er het nieuwe vijzelgemaal De Borg gebouwd. De polder De Borg tussen Klein Harkstede en (Groot) Harkstede is naar de waterloop vernoemd, evenals de in de jaren 1980 ontstane zandwinningsplas Borgmeren (voor de aanleg van de A7) tussen Harkstede en Scharmer. Bij de aanleg van het Eemskanaal werd de Borgsloot bij Hinckemahorn afgebogen naar het oosten, om daar uit te stromen op het Slochterdiep. Een ondergrondse leiding verbindt de Borgsloot echter met het deel ten noorden van het Eemskanaal. De ingang van deze duiker is bij de zuidelijke ingang van de Harkstederweg ten zuiden van Hinckemahorn.

Aan noordzijde van het Eemskanaal is het eerste deel van de Borgsloot gedempt en de duiker stroomt daardoor pas enkele tientallen meters ten noorden van De Rollen weer uit in de Borgsloot. De Borgsloot ten noorden van het Eemskanaal wordt Borgsloot boven De Rollen, maar ook wel Thesingermaar of Kardingermaar genoemd. Bij de aansluiting met de Abbemaar (of Geweijde), bij de Noordermolen, gaat de Borgsloot of Thesingermaar over in de Beijumer Zuidwending.

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Een vredesverdrag uit 1258. Groninger Archieven.
↑ J. Naarding, 'De waternaam burg', in: Driemaandelijkse Bladen 14 (1962), p. 61-63.
↑ Volgens Koen Heidema, 'Plaatsnamen en hun betekenis in de Woldstreek', in: Het Wold: een tijdschrift over de geschiedenis van de dorpen Slochteren, Schildwolde, Overschild, Luddeweer, Woudbloem, Froombosch en Kolham, nr. 2 (november 2002), p. 21, verwijst de naam Borg naar een hoogte tussen de Herenlaan (bij de Borgmeren), het verlengde van de Van Arnhemslaan (bij Foxham), de Borgweg en de Hoofdweg van Scharmer naar Kolham. Ook de Herenlaan liep vroeger verder door, namelijk tot de Borgweg. Hij denkt dat hier mogelijk een versterkte boerderij of borg heeft gestaan, die zijn naam aan de Borgweg heeft gegeven.

Broek, J. van den (2007), Groningen, een stad apart: over het verleden van een eigenzinnige stad (1000-1600). pp. 226-228, 233, 308, 313, 379.
Jan van den Broek, Groningen en het Drentse water. Historische Kring Ubbega (7 december 2011).

[1] Een vredesverdrag uit 1258. Groninger Archieven.

[2] J. Naarding, 'De waternaam burg', in: Driemaandelijkse Bladen 14 (1962), p. 61-63.

[3] Volgens Koen Heidema, 'Plaatsnamen en hun betekenis in de Woldstreek', in: Het Wold: een tijdschrift over de geschiedenis van de dorpen Slochteren, Schildwolde, Overschild, Luddeweer, Woudbloem, Froombosch en Kolham, nr. 2 (november 2002), p. 21, verwijst de naam Borg naar een hoogte tussen de Herenlaan (bij de Borgmeren), het verlengde van de Van Arnhemslaan (bij Foxham), de Borgweg en de Hoofdweg van Scharmer naar Kolham. Ook de Herenlaan liep vroeger verder door, namelijk tot de Borgweg. Hij denkt dat hier mogelijk een versterkte boerderij of borg heeft gestaan, die zijn naam aan de Borgweg heeft gegeven.

[1]

[2]

[3]

@@ Regel 4: / Regel 4: @@
 De herkomst van de naam Borgsloot is onbekend. De eerste vermelding is al in 1258, wanneer er wordt gesproken van de 'fossatum, quod Burch vocatur' ("sloot die Borg wordt genoemd").<ref>{{citeer web|url=http://www.groningerarchieven.nl/historie/groningen-in-stukken/2-1259-vrede-tussen-groningen-en-fivelgo/4-een-vredesverdrag-uit-1258|titel=Een vredesverdrag uit 1258|uitgever=Groninger Archieven}}</ref>
-Het toponiem ''borg'' of ''burg'' verwijst in dit verband naar een binnendijk of kade. Het komt ook elders voor, onder andere in de omgeving van Tjuchem en Meedhuizen.
+Het toponiem ''borg'' of ''burg'' verwijst in dit verband naar een waterberging. Het komt ook elders voor, onder andere in de omgeving van Tjuchem en Meedhuizen, in het Oldambt, en ook in Holland.<ref>J. Naarding, 'De waternaam burg', in: ''Driemaandelijkse Bladen'' 14 (1962), p. 61-63.</ref>
-In elk geval verwijst de naam niet naar de borg [[Klein Martijn (borg)|Klein Martijn]], die pas veel later voor het eerst wordt genoemd. Volgens Heidema verwijst de naam Borg naar een hoogte tussen de Herenlaan (tussen de [[Borgmeren]] tussen [[Harkstede]] en [[Scharmer (dorp)|Scharmer]]; liep vroeger verder door tot de Borgweg), de Van Arnhemslaan (in [[Foxham]]; grotendeels weggehaald, nu alleen nog een doodlopend weggetje naar Van Arnhemslaan 8), de [[Borgweg]] en de Hoofdweg (tussen Scharmer en [[Kolham]]). Hij denkt dat hier mogelijk een 'borghit' (versterkte boerderij) heeft gestaan.<ref>Heidema, K., "Plaatsnamen en hun betekenis in de Woldstreek", ''Het Wold: een tijdschrift over de geschiedenis van de dorpen Slochteren, Schildwolde, Overschild, Luddeweer, Woudbloem, Froombosch en Kolham'', nr. 2, november 2002, p. 21.</ref>
+In elk geval verwijst de naam niet naar de borg [[Klein Martijn (borg)|Klein Martijn]], die pas veel later voor het eerst wordt genoemd.<ref>Volgens Koen Heidema, 'Plaatsnamen en hun betekenis in de Woldstreek', in: ''Het Wold: een tijdschrift over de geschiedenis van de dorpen Slochteren, Schildwolde, Overschild, Luddeweer, Woudbloem, Froombosch en Kolham'', nr. 2 (november 2002), p. 21, verwijst de naam ''Borg'' naar een hoogte tussen de Herenlaan (bij de [[Borgmeren]]), het verlengde van de Van Arnhemslaan (bij [[Foxham]]), de [[Borgweg]] en de Hoofdweg van Scharmer naar [[Kolham]]. Ook de Herenlaan liep vroeger verder door, namelijk tot de Borgweg. Hij denkt dat hier mogelijk een versterkte boerderij of borg heeft gestaan, die zijn naam aan de Borgweg heeft gegeven.</ref>
 De Borgsloot vormde een combinatie van een [[afwatering]]sloot en een waterkering en heeft ter hoogte van [[Middelbert]] waarschijnlijk als ontginningsbasis gediend voor het gebied ten oosten ervan. Voor het laaggelegen [[Drenterwolde]] (Wold) heeft de Borg als waterkering ([[ringdijk]]) gediend. Mogelijk werd het samenwerkingsverband [[Acht Zijlvesten]] van acht kerspelen uit Hunsingo en Fivelgo (voor het eerst vermeld in 1301) onder andere opgericht ter onderhoud van de Borg. De Borg vormde tevens de oostgrens van Drenterwolde en daarmee de latere grens tussen het [[Gorecht (streek)|Gorecht]] en [[Fivelingo (streek)|Fivelingo]].