Nationaal Monument op de Dam
Het Nationaal Monument op de Dam van Amsterdam is ontworpen door architect J.J.P. Oud en de beelden door beeldhouwer Johannes Anton Rädecker. De reliëfs zijn van Paul Grégoire. Het monument staat centraal bij de jaarlijkse Nationale Dodenherdenking op 4 mei.
Het monument bestaat uit een pyloon van 22 meter hoog met daarop het beeld "De Vrede". Aan de voorzijde zijn vier geboeide mannenfiguren aangebracht die de oorlog voorstellen. Rechts en links twee mannen uit het verzet met huilende honden, voorstellende smart en trouw.
De figuren stellen respectievelijk voor: de ellende, het verzet en de overwinning. Voor het monument staan nog twee leeuwenfiguren gemaakt door Jan Willem Rädecker, de zoon van Johannes Anton. Om de pyloon staat een gebogen gedenkmuur waarin elf urnen met aarde, afkomstig van fusillade- en erebegraafplaatsen uit de toenmalige elf provincies, en een urn met aarde van de erevelden uit het voormalig Nederlands-Indië zijn geplaatst.
De Latijnse tekst op de voorzijde van het gedenkteken is van dr. J.P. Meerwaldt: Hic ubi cor patriale monumentum cordibus intus quod gestant cives spectet ad astra dei.
Op de binnenkant van de muur is een tekst van de Nederlandse dichter Adriaan Roland Holst aangebracht: "Nimmer, van erts tot arend, was enig schepsel vrij onder de zon, noch de zon zelve, noch de gesternten. Maar geest brak wet en stelde op de geslagen bres de mens. Uit die eersteling daalden de ontelbaren. Duchtend zijn hoge blik deinsden hun zwermen binnen de wet terug en werden volken en stonden elkander naar het leven, onder nachtgewolken verward treurspel, dat wereld heet. Sindsdien werd geen mens vrij dan ontboden van boven zijn dak, geen volk dan beheerst van boven zijn torens. Blijve ons dat bij, verlost als we werden uit het schrikbewind van een onderwereld. Niet onbeheerst, doch enkel beheerst van boven de wereld blijft vrijheid ons deel"
De tekst op de muur met urnen luidt: Aarde, door het offer gewijd, samengebracht uit gans het land, teken tot in verren tijd van heugenis en vasten band.
Het Nationaal Monument is uitgevoerd in Italiaans travertijn. De onthulling van het monument vond plaats op 4 mei 1956.
In 1965 en 1998 werd het monument grondig gerestaureerd.
Tot 1914 stond op de Dam ook een Nationaal Monument, De Eendracht.
