Kopvoorn

Kopvoorn IUCN-status: Niet bedreigd (2014)
Taxonomische indeling
Rijk: Animalia (Dieren) Stam: Chordata (Chordadieren) Superklasse: Osteichthyes (Beenvisachtigen) Klasse: Actinopterygii (Straalvinnigen) Orde: Cypriniformes (Karperachtigen) Familie: Cyprinidae (Eigenlijke karpers) Geslacht: Squalius
Soort
Squalius cephalus (Linnaeus, 1758) Originele combinatie Cyprinus cephalus Linnaeus, 1758
Synoniemen
Lijst Leuciscus cephalus (Linnaeus, 1758) Squalus tyberinus Bonaparte, 1841 Cyprinus albula Nardo, 1827 Cyprinus capito Scopoli, 1786 Cyprinus chub Bonnaterre, 1788 Cyprinus kietaibeli Reisinger, 1830 Cyprinus lugdunensis Walbaum, 1792 Cyprinus orthonotus Hermann, 1804 Cyprinus rufus Vallot, 1837 Cyprinus salmoneus Gronow, 1854 Leuciscus albiensis Valenciennes, 1844 Leuciscus albus Bonaparte, 1838 Leuciscus brutius Costa, 1838 Leuciscus cabeda Risso, 1827 Leuciscus cavedanus Bonaparte, 1838 Leuciscus frigidus Valenciennes, 1844 Leuciscus latifrons Nilsson, 1855 Leuciscus nothulus Bonaparte, 1841 Leuciscus orientalis Nordmann, 1840 Leuciscus pamvoticus Stephanidis, 1939 Leuciscus peloponensis Valenciennes, 1844 Leuciscus rissoi Schinz, 1840 Leuciscus ruffoi Bianco & Recchia, 1983 Leuciscus squalius Valenciennes, 1844 Leucalburnus kosswigi (Karaman, 1972) Squalius cephalopsis Heckel, 1843 Squalius clathratus Blanchard, 1866 Squalius meridionalis Blanchard, 1866 Squalius meunier Heckel, 1852 Squalius pareti Bonaparte, 1841 Leuciscus cephalus albus Bonaparte, 1838 Leuciscus cephalus cabeda Risso, 1827 Leuciscus cephalus cephalus (Linnaeus, 1758) Leuciscus cephalus macedonicus Karaman, 1955 Leuciscus cephalus moreoticus Stephanidis, 1971 Leuciscus cephalus orientalis Nordmann, 1840 Leuciscus cephalus ruffoi Bianco & Recchia, 1983 Leuciscus cephalus vardarensis (Karaman, 1928) Leuciscus cephalus wjatkensis Lukasch, 1925 Squalius cephalus athurensis Roule & Cardaillac de Saint-Paul, 1903 Squalius cephalus vardarensis Karaman, 1928 Leuciscus chub pictava De la Pylaie, 1835 Leuciscus cabeda pamvoticus Stephanidis, 1939 Squalius turcicus platycephala Kamenskii, 1897 Leuciscus cephalus orientalis natio kaznakovi Berg, 1912 Leuciscus cephalus orientalis natio thracicus Drensky, 1930 Leuciscus cephalus orientalis natio zangicus Barach, 1934 Leuciscus cephalus orientalis natio aralychensis Barach, 1934 Leuciscus cephalus orientalis natio ardebilicus Kirillov, 1958 Leuciscus svallize zrmanjae natio risae Vladykov & Petit, 1930 Squalius cephalus cavedanus natio prespensis Karaman, 1924 Cyprinus kittaibeli Reisinger, 1830 Squalius vardarensis Karaman, 1928 Leuciscus cephalus orientalis natio thracica Drensky, 1930 Leuciscus cephalus var. wjatkensis Lukasch, 1925 Squalius turcicus var. platycephala Kamenskii, 1897 Squalius tyberinus Bonaparte, 1841
Kopvoorn op Wikispecies
(en) World Register of Marine Species
Portaal    Biologie Vissen

De kopvoorn (Squalius cephalus), synoniem: Leuciscus cephalus , is een middelgrote vis met een spoelvorm. Hij behoort tot de familie Cyprinidae (karperachtigen).

Herkenning

De kopvoorn heeft grote schubben (44-46 schubben langs de zijlijn). Jonge exemplaren zijn goed te herkennen aan een netvormig patroon rond de schubben en bij vooraanzicht de enorm brede bek. De grote exemplaren hebben een bolvormige aarsvin en zijn aan hun lichaamsvorm en grote schubben goed te herkennen. Grote exemplaren van de winde zijn hoogruggig. Het lichaam van de kopvoorn is spoelvormig.

Verspreiding

De kopvoorn is een vis van langzaam tot vrij snel stromende wateren. Het is een vis van rivieren en laaglandbeken, die in de referentieperiode (1940-1950) algemeen voorkwam in de Maas, de Rijn en de Lek. Redeke noemt in 1941 het voorkomen van kopvoorns in het noorden van Nederland. Hiervoor ontbreekt echter overtuigend bewijs uit meer recente tijden. Mogelijk is sprake van verwarring met de winde. In beken als de Geul is de kopvoorn dominant, maar in de grote rivieren is de winde veel talrijker en is de kopvoorn alleen op ondiepe gedeeltes te vinden.
De kopvoorn stelt minder hoge eisen aan het paaisubstraat en de optrekmogelijkheden dan de barbeel en de sneep. Op plaatsen waar de barbeel en de sneep in aantal achteruitgaan door habitataantasting, gaat de kopvoorn soms vooruit. In de Maas ging de kopvoorn met een factor tien tot honderd in aantallen achteruit tussen de jaren twintig en de jaren zeventig.
De kopvoorn bleef daar echter nog wel aanwezig als een zichzelf in stand houdende populatie. De vangfrequentie in de Maas steeg in de loop van de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw. Als we de achteruitgang sinds de referentieperiode stellen op 95% en het herstel in de periode 1985-1995 op een factor drie dan komen we op een herstel van 5% naar 15%, dus 85% achteruitgang. Uit monitoringsonderzoek van het toenmalige Rijksinstituut voor Visserijonderzoek blijkt geen toename van de vangsten in de periode 1985-1995, eerder het tegendeel.De meeste vangsten van de kopvoorn tussen 1980 en 1995 komen uit de Maas, maar er zijn ook vangsten in de Oude IJssel, de Boven-Slinge, de Bergsche Maas, de Mark, de Dommel de Biesbosch, de Nederrijn en de Waal. In totaal zijn er 105 vijf bij vijf kilometervakken met waarnemingen.

Knelpunten

De kopvoorn heeft, net als de barbeel en de sneep, afwisseling nodig in de rivier, dus grind- en zandbanken en ondiepe beschutte plaatsen met oevervegetatie en onderwaterplanten. Door kanalisatie, vermesting en chemische vervuiling van de grote rivieren verdween dit habitat. Het zuurstofgehalte van het water mag niet te veel dalen.

Maatregelen en wettelijke status

• Zorgen voor schone waterbodems in de grote rivieren.
• Het opheffen van barrières bij stuwen en meer variatie laten ontstaan in bodemdieptes.
• Beter toegankelijk maken van beken die uitmonden op de grote rivieren.
• De aanleg van nevengeulen die als opgroeigebieden kunnen dienen.
• Zuivering van afvalwater.

De kopvoorn is een soort die wordt genoemd in de Visserijwet, er geldt een minimummaat van 30 cm en een gesloten tijd van 1 april tot 3 mei. Verder staat de vissoort als 'kwetsbaar' op de Rode Lijst. Op de internationale Rode Lijst van de IUCN heeft de kopvoorn de status 'least concern' (veilig).

• 
• 
  Jong exemplaar, nog zonder schubben