Apocalyps van Angers

Apocalyps van Angers
reeks van 6 wandtapijten
Een van de 84 taferelen: De aartsengel Michaël overwint de draak
Kunstenaar	Jan Boudolf (ontwerp) Meester van de Bijbel van Jean de Sy (medeontwerper ?) Robert Poinçon (wever)
Jaar	ca. 1373–1380
Ontstaan in	Parijs
Stijl	gotiek
Techniek	geweven tapijt (wol)
Afmetingen	elk tapijt (oorspronkelijk): ca. 6 × 25 m
Opdrachtgever	Lodewijk I van Anjou
Verblijfplaats	Kasteel van Angers
Portaal    Kunst & Cultuur

De Apocalyps van Angers is een reeks van zes wandtapijten uit het eind van 14e eeuw, die in de loop der tijd ernstig is verminkt en deels verloren gegaan. Lodewijk I, hertog van Anjou, bestelde de zes tapijten kort na 1373. Voor het ontwerp stelde Lodewijks broer, koning Karel V van Frankrijk, diens hofschilder Jan Boudolf beschikbaar. Boudolf maakte de modello's waarop vervolgens de kartons (voorbeeldtekeningen op ware grootte) werden vervaardigd, die de wevers gebruikten. In 1379 waren vijf tapijten gereed; het laatste zal kort erna zijn afgeleverd. Ondanks de schade die de tapijten hebben geleden, is de essentie ervan bewaard gebleven. De tapijten zijn volledig van wol gemaakt, zonder gouddraad. Oorspronkelijk was het een reusachtig ensemble dat bij elkaar zo'n 6 bij 140 meter groot was. Om de resterende fragmenten te kunnen tentoonstellen is in 1954 een aparte galerij op het terrein van het Kasteel van Angers gebouwd.

Voorstelling

Apocalyps van Angers, de restanten van het derde en vierde tapijt.

De tapijtreeks beeldt de Openbaring van Johannes uit in 84 taferelen. Elk tapijt bestaat uit tweemaal zeven taferelen die worden voorafgegaan door een grote afbeelding van een zittende persoon die in een boek leest en die in de Franse kunsthistorische literatuur lecteur ("voorlezer") wordt genoemd.

De tapijtreeks geeft tevens een beeld van het politieke klimaat ten tijde van de vervaardiging: de Honderdjarige Oorlog tussen Frankrijk en Engeland tussen 1337 en 1453. Het wandtapijt is een weergave van de ravages, veroorzaakt door de oorlog, de razzia's, de pest en de hongersnood.

Boudolf had meerdere geïllustreerde manuscripten tot zijn beschikking om inspiratie op te doen. Dit leverde glasheldere scènes op waarbij monumentale figuren afgebeeld worden tegen een egale of bloemrijke achtergrond, die afwisselend rood of blauw is.

Reconstructie

De twee afbeeldingen in zwart-wit zijn een reconstructie uit 1902, toen werd verondersteld dat er zeven tapijten waren geweest. In werkelijkheid vormden de fragmenten van tapijten 2 en 3 samen één tapijt.

• 
• 

De voorlezers

De voorlezers van het tweede en het zesde tapijt zijn verloren gegaan.

• 
  Eerste voorlezer
• 
  Derde voorlezer
• 
  Vierde voorlezer
• 
  Vijfde voorlezer

Eerste tapijt: de zeven zegels (Openbaring 1-6)

• 
  Bovenste rij: Johannes op Patmos
• 
  De zeven kerken
• 
  Christus met het zwaard
• 
  God in majesteit
• 
  De tranen van Johannes
• 
  De ouden werpen zich op de grond
• 
  Het geslachte Lam
• 
  Onderste rij: Alle schepselen
• 
  Eerste zegel: het witte paard
• 
  Tweede zegel: het rode paard van de oorlog
• 
  Derde zegel: het zwarte paard van de hongersnood
• 
  Derde zegel: het vale paard van de dood
• 
  Vijfde zegel: de zielen van de martelaren
• 
  De aardbeving

Tweede tapijt: de zeven bazuinen (Openbaring 7-10)

• 
  Bovenste rij: De vier windrichtingen
• 
  De uitverkorenen
• 
  Het zevende zegel: de zeven bazuinen
• 
  De engel met wierook
• 
  De engel leegt zijn wierookvat
• 
  Vijfde bazuin: de sprinkhanen
• 
  Zesde bazuin: de engelen van de Eufraat
• 
  Onderste rij:
  Eerste bazuin: hagel en vuur (fragment)
• 
  Vierde bazuin: de arend van het onheil
• 
  Derde bazuin: de ster Alsem
• 
  Tweede bazuin: de schipbreuk
• 
  De legerscharen van de ruiterij
• 
  De engel met het boek en de zeven donderslagen
• 
  Johannes eet het boek

Derde tapijt: de draak (Openbaring 11-13)

• 
  Bovenste rij: Het meten van de tempel
• 
  De twee getuigen
• 
  De dood van de twee getuigen
• 
  De vreugde van de mensen over hun dood
• 
  De herrijzenis van de twee getuigen
• 
  Zevende bazuin: de aankondiging van de overwinning
• 
  De met de zon beklede vrouw
• 
  Onderste rij: De aartsengel Michaël overwint de draak (afbeelding van de achterzijde en daarom in spiegelbeeld)
• 
  De vrouw krijgt vleugels
• 
  De draak achtervolgt de vrouw
• 
  De draak vecht met de dienaren van God
• 
  Het beest uit de zee
• 
  De aanbidding van de draak
• 
  De aanbidding van het beest

Vierde tapijt: de drie engelen (Openbaring 13-15)

• 
  Bovenste rij: Hernieuwde aanbidding van het beest
• 
  Het beest uit de aarde
• 
  De aanbidding van het beeld van het beest
• 
  Het getal van het beest
• 
  Het Lam op de berg Sion
• 
  Het nieuwe gezang
• 
  De eerste engel kondigt het oordeel aan
• 
  Onderste rij: De tweede engel kondigt de val van Babylon aan
• 
  De derde engel met het Lam kondigt de straf van de ongelovigen aan
• 
  De slaap der rechtvaardigen
• 
  Het maaien van de uitverkorenen
• 
  De persbak stroomt over
• 
  De druivenoogst van de verworpenen
• 
  De zeven plagen en de citers van God

Vijfde tapijt: de zeven schalen (Openbaring 15-19)

• 
  Bovenste rij: De engelen ontvangen de schalen
• 
  De eerste schaal op de aarde
• 
  De tweede en derde schaal op de wateren
• 
  De vierde schaal over de zon (fragment)
• 
  De vijfde en zesde schaal over de troon en de Eufraat
• 
  De kikvorsen
• 
  De zevende schaal in de lucht
• 
  Onderste rij: De grote hoer aan de wateren
• 
  De grote hoer op het beest
• 
  De val van Babylon
• 
  De engel gooit een molensteen in zee.
• 
  De veroordeling van de grote hoer.
• 
  De bruiloft van het Lam
• 
  Johannes en de engel (fragment)

Zesde tapijt: het nieuwe Jeruzalem (Openbaring 19-22)

• 
  Bovenste rij: Het woord van God en de perskuip van de gramschap van God.
• 
  De vogels verslinden de ongelovigen
• 
  Het woord van God als de zegevierende ruiter op het witte paard valt de beesten aan
• 
  De beesten worden in de vuurpoel geworpen
• 
  De draak wordt voor duizend jaar geketend
• 
  De rechters
• 
  Satan belegert de Heilige Stad
• 
  Onderste rij: Satan wordt in de vuurpoel geworpen
• 
  Het laatste oordeel
• 
  Het nieuwe Jeruzalem
• 
  De engel meet het nieuwe Jeruzalem
• 
  De rivier van het leven stroomt uit de troon van God
• 
  Johannes en de engel (fragmenten links)
• 
  Johannes voor Christus (fragmenten rechts)

Literatuur

• (en) Campbell, Thomas P. (red.) (2002): Tapestry in the Renaissance: Art and Magnificence, New York: Metropolitan Museum of Art / New Haven: Yale University Press; te lezen op MetPublications (website Met NY)
• (en) Henderson, George (1985): "The Manuscript Model of the Angers 'Apocalypse' Tapestries", The Burlington Magazine 127 (april 1985), p. 209-18
• Hommel, Nelly de (2001): Een openbaring: Parijs, Bibliothèque nationale, Ms. néerlandais 3, Nijmegen University Press
• (fr) Joubert, Fabienne (1981): "L'Apocalypse d'Angers et les débuts de la tapisserie historiée", Bulletin Monumental 139, p. 125-140; te lezen op www.persee.fr
• (fr) Joubert, Fabienne (1992): "Le Saint Christophe de Semur-en-Auxois : Jean de Bruges en Bourgogne ?", Bulletin Monumental (1992) 150-2, p. 165-177; te lezen op www.persee.fr
• (fr) Joubert, Fabienne (1996): "Création à deux mains : l'élaboration de la tenture de l'Apocalypse d'Angers", Revue de l'Art 114 (1996), p. 48-56; te lezen op www.persee.fr
• (en) Panofsky, Erwin (1953): Early Netherlandish Painting, Cambridge, Mass.: Harvard University Press (heruitgave uit 1971: Harper & Row Publishers / Icon Editions, New York)

Mediabestanden

Zie de categorie Tapisserie de l'Apocalypse van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.