Wikipedia:Wikiproject/Verzetskranten/Beginnetjes/De vrije katheder (verzetsblad, Amsterdam)

De vrije katheder; bulletin ter verdediging van de Universiteiten
Plaats(en) van uitgave	Amsterdam
Verschijningsfrequentie	Circa 2 maal per maand
Inhoud	Algemene artikelen, Binnenlandse berichten en Opinie-artikelen
Reproductiemethode	Gestencild tot begin 1944, daarna (bijna doorlopend) gedrukt
Datum eerste uitgave	1 november 1940
Datum laatste uitgave	1 mei 1945
Taal	Nederlands
Vervaardigers/redacteuren	H. Katan M. Keuls H.F. Kuiper-Talma Stheeman Bertus van Lier B. Riezouw Paul F. Sanders R.M. Setyadjit H. Veldman T. de Vries Theun de Vries A.F. Willebrands P.E. Eldering Rudolf Escher A. de Froe
Drukkerij(en)	Fa. W. Eikelenboom Drukkerij B. Nooy
Nr. in DOP van L.E. Winkel	1013
Beschrijving in catalogus	376311967
Portaal	Media

Hieronder zie je een beginnetje (opzetje, stub) van een Wikipedia-artikel over een Nederlandse verzetskrant uit de Tweede Wereldoorlog.

Dit beginnetje is aangemaakt in het kader van het Wikiproject Verzetskranten.

De informatie in het beginnetje is rechtstreeks overgenomen uit het boek De ondergrondse pers 1940-1945 van Lydia Winkel, in zijn geheel als PDF te vinden op Wikimedia Commons.

Onderstaand beginnetje is nog niet rijp voor de hoofdnaamruimte van Wikipedia, je kunt helpen om het te controleren of aan te vullen tot een volwaardig artikel.

In de handleiding voor deelnemers aan het Wikiproject Verzetskranten lees je hoe dit werkt.

Andere beginnetjes van verzetskrantenartikelen vind je in Wikipedia:Wikiproject/Verzetskranten/Beginnetjes

De vrije katheder; bulletin ter verdediging van de Universiteiten was een verzetsblad uit de Tweede Wereldoorlog, dat vanaf 1 november 1940 tot en met 1 mei 1945 in Amsterdam werd uitgegeven. Het blad verscheen circa 2 maal per maand. Het werd gestencild tot begin 1944, daarna (bijna doorlopend) gedrukt en de inhoud bestond voornamelijk uit algemene artikelen, binnenlandse berichten en opinie-artikelen.

Betrokken personen[bewerken | brontekst bewerken]

Bronnen

Lemma 1013 in De Ondergrondse Pers 1940-1945, Lydia E. Winkel en Hans de Vries, 3e druk, 1989. Full-text (PDF) op Wikimedia Commons.
Afleveringen van De vrije katheder; bulletin ter verdediging van de Universiteiten in full-text op Delpher.nl
Beschrijving van De vrije katheder; bulletin ter verdediging van de Universiteiten in de catalogus van de Koninklijke Bibliotheek

Overige bronnen en verwijzingen

Categorie:Illegale pers in de Tweede Wereldoorlog

Ruwe tekst Winkel-lemma[bewerken | brontekst bewerken]

Hieronder staat de tekst over De vrije katheder; bulletin ter verdediging van de Universiteiten uit lemma nr. 1013 van De Ondergrondse Pers. Met behulp van deze tekst (en andere bronnen) kunnen Wikipedianen het bestaande artikel verbeteren. De Ondergronds Pers is ook als full-text PDF beschikbaar op Wikimedia Commons, daar is onderstaande tekst dus ook terug te vinden.

DE VRIJE KATHEDER was een verzetsgroep onder studenten te Amsterdam. Als reactie op de eerste aanslagen van de bezetter op de zelfstandigheid van de universiteiten - een van de centra waar het verzet tegen de Duitse aanslagen op onze onafhankelijkheid al spoedig ontbrandde - gaven zij een BULLETIN TER VERDEDIGING DER UNIVERSITEITEN (zie nr. 103) uit. Na drie nummers werd de titel gewijzigd in DE VRIJE KATHEDER. De oprichters waren A.F. Willebrands en B. Riezouw (die de redactie onafgebroken hebben gevoerd) en mej. T. de Vries; kort daarop werd de redactie uitgebreid met H. Katan en R.M. Setyadjit (voorzitter van de Perhimpunan Indonesia, zie nr. 69). Aanvankelijk slechts te Amsterdam en Leiden verspreid, werd het blad al spoedig aan alle universiteiten en hogescholen gelezen; te Leiden, Wageningen en Groningen ook op onregelmatige tijden nagestencild. In maart 1941 werd mej. de Vries door verraad gearresteerd. Zij is in het vernietigingskamp Auschwitz om het leven gekomen. In 1942 kwam H. Veldman, arts en student in de chemie, in de redactie. Hij werd in augustus 1943 gearresteerd, vrij gelaten en op 1 augustus 1944 opnieuw gearresteerd. In 1945 is hij in het concentratiekamp Mittelbau (Dora) omgekomen. Katan werd op 1 oktober 1943, vooral wegens zijn aandeel in de sabotagegroep CS 6, gefusilleerd. Aanvankelijk was de doelstelling van DE VRIJE KATHEDER het verzet van de studenten te stimuleren, hen op te wekken hun plaats in het algemeen verzet in te nemen en het verzet te verdiepen tot een strijd voor democratie en sociale gerechtigheid. Het blad werd geredigeerd door communisten en niet-communisten en vertoonde wat zijn politieke lijn betreft, op veel punten overeenstemming met die van de CPN. In het voorjaar van 1943, na de massa-arrestaties welke het gevolg waren van het niet-tekenen van de loyaliteitsverklaring en het op grote schaal onderduiken van de studenten, waren de universiteiten praktisch geliquideerd als zelfstandige wetenschappelijke centra en viel er daar niet veel meer te verdedigen. Bovendien had de Duitse terreur zich inmiddels uitgestrekt tot alle lagen van de bevolking. Daarom achtte DE VRIJE KATHEDER het noodzakelijk het werkterrein te verruimen en zich te richten tot alle intellectuelen. Vraagstukken van sociale, wetenschappelijke, culturele en politieke aard werden aan de orde gesteld. Bij het naderen van de bevrijding werden ook naoorlogse aspecten behandeld. In augustus 1944 werden in de brochure ACTUELE VRAAGSTUKKEN een aantal bijdragen over uiteenlopende onderwerpen opgenomen, welke te omvangrijk waren om in het blad te worden geplaatst. De redactie werd na Dolle Dinsdag uitgebreid met de antropoloog dr. A. de Froe, mevr. mr. H.F. Kuiper-Talma Stheeman, mej. mr. M. Keuls en mevr. mr. P.E. Eldering. Medewerkers waren vanaf 1943 o.a. de muziekcriticus Paul Sanders, de schrijver Theun de Vries en de componisten Rudolf Escher en Bertus van Lier. In Amsterdam werd in het laatste oorlogsjaar een dagelijks nieuwsbulletin uitgegeven (zie nr. 1014); ook te 's-Gravenhage (zie nr. 1015) en in de Zaanstreek zagen bulletins het licht, deze hadden echter meer het karakter van een politiek en militair overzicht en verschenen onregelmatig. Het blad werd vanaf begin 1944 tot aan de periode rond Dolle Dinsdag gedrukt bij de firma Nooy te Purmerend en vanaf de jaarwisseling bij drukkerij Eikelenboom te Amsterdam. Tenslotte werd door een jeugdgroep uit de VK-organisatie als speciaal discussieblad ONDER DE LOUPE uitgegeven (zie nr. 559). Na de oorlog werd de uitgave legaal voortgezet tot maart 1950, vrij spoedig in combinatie met DE VRIJE KUNSTENAAR (nr. 1019).