Zeemanlaboratorium

Zeemanlaboratorium
	Het voormalige laboratorium in 2011
Locatie
Locatie	Amsterdam-Centrum, Plantage Muidergracht 4
Adres	Plantage Muidergracht 4
Coördinaten	52° 22′ NB, 4° 55′ OL
Status en tijdlijn
Oorspr. functie	natuurkundig laboratorium
Huidig gebruik	appartementen
Start bouw	1921
Bouw gereed	1922
Opening	1923
Bouwinfo
Architect	Abel Kok
Erkenning
Monumentstatus	rijksmonument
Monumentnummer	518497
Detailkaart
	;
	Decoratieve elementen boven de ingang: een tegeltableau en een sierraam met een gestileerde lichtgolf en een stralenbundel gebroken door een prisma.
Portaal	Civiele techniek en bouwkunde

Het Zeemanlaboratorium is een voormalig natuurkundig laboratorium aan de Plantage Muidergracht, nummer 4, in de Nederlandse plaats Amsterdam. Het laboratorium, dat hoorde bij de Universiteit van Amsterdam (toen Gemeentelijke Universiteit), kwam als Laboratorium Physica gereed in 1923 en was ontworpen door Abel Antoon Kok voor de dienst Publieke Werken van de Gemeente Amsterdam. Het laboratorium, waarvoor prof. Pieter Zeeman (1865-1943) intensief had geijverd, maakte een einde aan het ruimtegebrek in het eerder gebouwde natuurkundig laboratorium op Plantage Muidergracht 6 en was bovendien speciaal ingericht voor de nauwkeurige magnetische en optische experimenten die werden uitgevoerd in de groep van Zeeman. Daartoe waren onder meer enkele trillingsvrije tafels opgesteld, waarvan de grootste een massa van 250 000 kg had en bestemd was voor de tralie die de Amerikaanse fysicus H A. Rowland speciaal voor Zeeman had gegraveerd. In 1940 kreeg het instituut de naam van Zeeman.

Boven de ingangspartij bevindt zich een tableau met de tekst "ZEEMAN LABORATORIUM" en daaronder een raam met een gestileerde afbeelding van een lichtgolf en een door een prisma gebroken stralenbundel.

In de westelijke muur, aan het J.W. van Overloopplantsoen, is een fontein van John Rädecker ingebouwd.

In 2007 is, in het kader van het samenbrengen van de natuurkundige instituten op het Science Park, het gebouw door de Universiteit van Amsterdam afgestoten, en daarna omgebouwd tot appartementencomplex. Het gebouw is sinds 2001 een rijksmonument.

Fontein aan de westzijde van het gebouw
De achterzijde van het oudere pand op nr 6, met links het Zeemanlab.

Bronnen[bewerken | brontekst bewerken]

Kitty Roukens, “Het Zeemanlaboratorium”, Binnenstad 221 (2007), Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad.
Albert van Helden, “Pieter Zeeman”, in: Klaas van Berkel, Albert van Helden en Lodewijk Palm (red.), A History of Science in the Netherlands, Brill, Leiden (1999), p. 606-608
A.J. Kox, “Pieter Zeeman (1865-1943). Meester van het experiment.” in: J.C.H. Blom (red.), Een brandpunt van geleerdheid in de hoofdstad: de Universiteit van Amsterdam rond 1900 in vijftien portretten, p. 226
Monumentenregister, beschrijving van rijksmonument nr. 518497, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed