Fylacterion

Fylacterion van de tand van de Heilige Andreas (kerkschat van Oignies)

Een arm- en een hoofdtefilin

Een banderol op een middeleeuwse illustratie

Een fylacterion (meervoud: fylacteria) is de naam voor een aantal elementen in de religie van hellenistisch Egypte, de joden, de middeleeuwen en ook in stripverhalen, waar men ook spreekt van banderol.

Etymologisch stamt het woord uit het Grieks en in een christelijke en middeleeuwse context stamt het uit het preklassieke Latijn: phylacterium of talisman, schrijn, reliekhouder, afgeleid van het Oudgriekse φυλακτήριον (Van Dale: versterkte wachtpost, voorbehoedmiddel) of wat dient om te bewaren en later amulet, zelf afgeleid van φυλάσσειν: beschermen, bewaren voor het kwaad. Voor de joden is fylacteria een synoniem voor het Hebreeuwse woord תפילין (tefilin), gebruikt in het Oude Testament.

Egypte

In de Griekse magische papyri wordt het woord 'phylaktêrion' voor zowel beschermende amuletten als voorspoed brengende voorwerpen gebruikt.

Christelijke middeleeuwse kunst

Tijdens de middeleeuwen gebruikte men fylacteria onder meer om reliekhouders, talismannen of schrijnen aan te duiden. Fylacteria vormden begeerde oorlogsbuit.

Jodendom

Voor joden zijn fylacteria een set van kubusvormige doosjes, waarin rolletjes uit perkament worden bewaard met daarop verzen uit de Thora. Ze maken ze vast aan de linkerarm (contact met het hart) en op het voorhoofd (contact met de geest) tijdens het ochtendgebed.

Stripverhalen

Een fylacterion, populair tekstballon genoemd, is ook een grafische manier om illustraties van tekst te voorzien, die later werd overgenomen in stripverhalen.

Antikatholiek genootschap

In de negentiende eeuw was 'Phylacterion' de naam van een protestants genootschap dat tot doel had de Rooms-Katholieke Kerk uit het maatschappelijke en politieke leven in Nederland te weren.

• 
• 
• 
• 

Bronnen, noten en/of referenties