Indische Oceaandipool

Zeewater rond de Mentawai-eilanden 4°C koeler dan normaal tijdens de Indische-Oceaandipool in november 1997. Ongewoon sterke oostenwinden stuwen warm oppervlaktewater naar Afrika, waardoor koud water opwelt langs de Sumatraanse kust (afbeelding gebaseerd op gegevens uit de IRI/LDEO Climate Data Library).

De Indische-Oceaandipool (IOD) of Dipool van de Indische Oceaan, ook wel de Indische, soms de Indiase Niño genoemd, is een onregelmatige schommeling of oscillatie van zee-oppervlaktetemperaturen (Engels Sea Surface Temperature of SST, en dan SST-anomalie). Hierbij wordt de westelijke Indische Oceaan afwisselend warmer (positieve fase) en dan koeler (negatieve fase) dan het oostelijke deel van de oceaan. De warmere, positieve fase gaat gepaard met heviger neerslag in het westelijk deel, en meer droogte in landen die grenzen aan het oostelijk deel van de oceaan, zoals Indonesië en Australië.

Het fenomeen beïnvloedt ook de sterkte van de moessons over het Indische subcontinent. Een significante positieve Indische-Oceaandipool werd vastgesteld in 1997-98, en een volgende in 2006. De dipool is een aspect van de algemene cyclus van het mondiale klimaat, die in wisselwerking treedt met soortgelijke verschijnselen zoals de El Niño– Zuidelijke Oscillatie (ENSO) in de Stille Oceaan.

De Indische-Oceaandipool werd voor het eerst beschreven in 1999. Gemiddeld vinden er vier positieve IOD-gebeurtenissen plaats over een periode van 30 jaar, waarbij elke gebeurtenis ongeveer zes maanden duurt. Er zijn echter 12 positieve IOD's geweest sinds 1980, en geen negatieve stromingen sedert 1992, met een sterk negatieve IOD eind 2010. Opeenvolgende positieve IOD-gebeurtenissen zijn uiterst zeldzaam, met slechts twee van deze gebeurtenissen, namelijk 1913-1914, en de drie IOD’s van 2006 tot 2008 die voorafgingen aan de Black Saturday bushfires, een reeks intense natuurbranden in Australië in 2009.

Het verband tussen de Indische-Oceaandipool enerzijds, en het moessonklimaat en de neerslag of droogte in onder meer Australië anderzijds, is in verschillende studies aangetoond. Uit onderzoek van koralen blijkt dat het fenomeen in de twintigste eeuw sterker is geworden. Aan de andere kant van de Indische Oceaan zou de Indische Oceaandipool verantwoordelijk zijn geweest voor klimaatverstoringen in delen van Oost-Afrika: extreme droogte in 2017, overvloedige regens in 2019.

Een nog ruimer verband werd sedert 2018 vastgesteld tussen de Indische-Oceaandipool en de El Niño/La Niña fenomenen. Meer bepaald zouden zogenoemde “El_Niño_(natuurverschijnsel)#Super El Niños” ontstaan door de wisselwerking van de El Niño met een positieve Indische-Oceaandipool.